Dagur - 29.08.1987, Page 27

Akureyri 125 ára
Akureyri á 18. og 19. öld:
Sidgæði stórkga ábótavant
- drykkjuskapur, hórdómur, þjófnaðir og slagsmál
Fram til 1760 var að heita
má ekkert mannlíf á
Akureyri nema rétt yfir
sumarmánuðina. Um vet-
urinn stunduðu íslending-
ar þá vafasömu iðju að
brjótast inn í verslanir og
birgðageymslur danskra
kaupmanna á Akureyri. Á
sumrin bar líka nokkuð á
smáhnupli, t. d. var maður
dæmdur sumarið 1768 til
þess að dúsa 4 klukkutíma
í gapastokki fyrir að hafa
stolið hálfri koníaks-
flösku.
um veturinn, meðan hann var
utanlands, og urðu vitnaleiðslur
út af því. Það hefur þó batnað
með þeim hjónum fljótlega, því
skömmu síðar stefndi Redzlew til
vitnaleiðslu út af orðum, sem
Friðrik Lynge hafði haft um konu
hans. Svona var samlífið og
umgengnin í hinu litla kauptúni,
er tæplega hefur þá haft 10 íbúa,
því við endalok þessa tímabils
eða árið 1785 átti þetta fólk heima
á Akureyri: Friðrik Lynge, 40
ára, Sophia Dorothea, 38 ára,
hans kona, Christian Holm
undirkaupmaður, 39 ára, Micha-
el Hansen assistent, 33 ára, mad.
Maria, hans kona, 28 ára, Dor-
othea Sophia, þeirra barn, Johan
Erichsen, beykir, 45 ára, og
Christín, hans kona, 35 ára. A
Barði bjó þá Johan Kieffert,
fyrrnefndur, og kona hans, Vig-
dís Pálsdóttir.
Einn af þessum verzlunar-
mönnum, undirkaupmaðurinn
Chr. Holm, gat sjer sorglegan
orðstír. Það komst upp 1775, að
hann sumarið áður hafði smitað
nokkrar stúlkur úr nágrenninu,
og þær svo aptur aðra menn. Var
þá leitað aðgerða landlæknis, og
tókst honum að lækna veikina.
Varð kostnaður við lækningarnar
alls 81 rbd. og 1 mark. Var Holm
krafinn um þessa upphæð, og
gekst hann undir að greiða hana.
Jafnframt gaf stjórnin kaup-
mönnum stranga áminningu um
að gæta þess, að öll skipshöfnin
hafi heilsuvottorð, áður en lagt
sje af stað, svo enginn skipverja
flytji kynsjúkdóma inn í
landið.“(Saga Akureyrar, bls
21.)
Miklar sögur fara af drykkju-
skap, hórdómi, slagsmálum og
þjófnaði allt fram eftir 19. öld og
það er sennilega ekki að ástæðu-
lausu að fyrsta stúkan á íslandi
hafi verið stofnuð á Akureyri og
reyndar var bærinn vagga bind-
indishreyfingarinnar. Bindindis-
félag var stofnað 1879 að tilhlut-
an Eggerts Laxdals og Friðbjarn-
ar Steinssonar og var það undan-
fari fyrstu Góðtemplarastúkunn-
ar sem stofnuð var í húsi Frið-
bjarnar árið 1884. SS
Gapastokkar voru mikið not-
aðir og víða til í sýslunni, s.s. á
Akureyri, Grund, Hrafnagili,
Munkaþverá og Möðruvöllum.
Auk þjófnaða voru ryskingar
ansi tíðar eftir að danskir versl-
unarmenn tóku sér fasta bólsetu
á Akureyri. Almennt séð var sið-
gæðið á lágu plani, eða hvað
finnst ykkur um þessa lýsingu:
„Redzlew sá, er nýlega var
nefndur, var drykkjumaður
mikill, og átti opt í málaferlum út
af áflogum. Kona hans hjet
Anna, og var svarkur mikill, að
því er Espólín segir. Hann hafði
verið ytra veturinn 1780-81. Þeg-
ar hann kom heim, hafði kona
hans flimtað mjög um það, að
hann hefði hórazt undir sjer þá
Mannlíf
á Akureyri
fyrir 1862
Erfitt er fyrir Akureyringa
í dag að gera sér í hugar-
lund hvernig lífinu var
háttað í bœnum fyrir 1862.
Fámenni var, íbúar sam-
bland af íslendingum og
Dönum og höfðu hinir
síðarnefndu einkarétt á
verslun. í Sögu Akureyrar
er sagt að lífið fyrir 1840
hafi einkennst af drykkju-
skap og á bls. 51 máfinna
þessa klausu um ástandið:
„Þessi dæmi eru ljós vottur
þess, að kaupstaðurinn hefur þá
verið sannnefnd slúðurhola, og
hver höndin uppi á móti annarri.
Þótt bærinn væri fámennur, stóð
skírlífi sumra kvenna, bæði
ógiptra og giptra, á fremur lágu
stigi, og báru til nokkrir viðburð-
ir í þá átt milli 1820 og 1830, er
rjettarbækurnar bera vott um, en
sem ekki verður farið út í frekar
hjer.“
Frekar rólegt var hins vegar á
Akureyri í kringum 1840 en upp
úr 1850 fór aftur að bera á ýms-
um afbrotum. Innbrot, slagsmál
og nafntogað fóstureyðingarmál
ber á góma. Bæjarbúar kvarta
sáran yfir því að enginn lögreglu-
þjónn sé á staðnum en stjórnin
neitar beiðni þar að lútandi.
Akureyringar komu sér þó upp
næturverði eftir 1854 og voru
laun hans borguð með samskot-
um bæjarbúa. SS
I 85ár
hefur Landsbankinn
sett svip á
bæjarlif Akureyrar
Árið 1902 var stofnað Landsbankaútibú á Akureyri.
Ætíð síðan hefur Landsbankinn verið
atvinnulífi bœjarins traust stoð. Fyrirtœki og einstaklingar hafa jafnan,
og þó aldrei fremur en einmitt nú, geymt og ávaxtað
fjármuni sína í Landsbankanum, sótt þangað
þjónustu og ýmsa fyrirgreiðslu.
Akureyringar; Landsbankinn er, núsem endranœr, reiðubúinn
til þjónustu við ykkur.
Til hamingju með 125 ára afmœlið.
Landsbanki
íslands
Banki allra Akureyringa
Laugardágur 29. ágúst 1987
DAGUR —27