Dagblaðið Vísir - DV - 27.06.1995, Blaðsíða 10

10
ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚNÍ 1995
Menring
Fjölbreytileiki frumkvöðuls
1 bók um LeifBreiðfjörð eftir Aðalstein Ingólfsson
Leifur Breiðfjörð.
Ferskur Andblær
í upphafi umfjöUunar sinnar um líf og list Leifs Breiö-
fjörðs í þessari bók getur Aðalsteinn Ingólfsson þess
að Dagblaðið Vísir hafi fagnað hans fyrstu einkasýn-
ingu 1969 með stríðsfyrirsögn á forsíðu: „Glermynda-
hstin eignast frumkvöðul á Islandi". Öðruvísi mér áöur
brá og í dag mega listspírur teljast heppnar aö sýninga
þeirra sé yfirleitt getið. Þó verður ekki fram hjá því
htiö að vissulega hefur Leifur rutt brautina fyrir gler-
hstina hér á landi og hann telst fyrstur íslendinga hafa
sérhæft sig í glerlist. Áður höfðu hstakonumar Gerður
Helgadóttir og Nína Tryggvadóttir þó gert nokkra stein-
glersglugga og að mati Aðalsteins má telja glugga Gerð-
ar í kapellu Ehiheimihsins í Reykjavík upphaf íslenskr-
ar glerhstar í nútíð. Þetta upphaf er þó ekki rakið ítar-
lega heldur kastljósinu beint að því frumkvæöi Kurts
Ziers, skólastjóra Myndhsta- og handíðaskólans, að fá
til landsins skoskan glermyndasmið sérstaklega th að
kenna nemandanum Leifi Breiðfjörð. Kennslan bar
þann árangur að Leifur hélt til Edinborgar til fram-
haldsnáms í glermyndagerð.
Samspil og samruni
Aðalsteinn getur tveggja sterkra áhrifavalda á list
Leifs á mótunarárum hans sem hstamanns. Annars
vegar áherslunnar á hinn arkitektóníska þátt glerlist-
arinnar, þ.e. á samspil glerlistar og bygginga, sem var
í námi hans í Skotlandi. Hins vegar þeirrar málamiðl-
unar á milli flatra figúra og óhlutlægra forma sem
fólst í því afbrigði popphstar er réö lögum og lofum
fyrir og eftir 1970. List Leifs hefur aha tíð dregið dám
af báðum þessum áherslum. Hann hefur jafnan lagt
mikla vinnu í að rannsaka sögu þeirra bygginga sem
hann skreytir meö gleri, sem og hiutverk þeirra í sam-
félaginu og hvernig birtu nýtur í þeim á öllum tímum
sólarhringsins. Einnig eru glermyndir Leifs enn sem
fyrr samruni og sáttargjörð flatra fígúra og óhlutlægra
forma. Aðalsteinn tekur ítarlega fyrir nokkur stærstu
glerverk Leifs, þ. á m. gluggana í flugstöð Leifs Eiríks-
sonar og í St. Giles kirkjunni í Edinborg. Þeir síðar-
nefndu hljóta enn að teljast mesta stórvirki Leifs, en
það vann hann árið 1983 og hafði tillaga hans þá verið
valin til útfærslu eftir að tihögum fimmtíu glerhsta-
manna, margra heimsþekktra, hafði verið hafnað.
ítarlegar upplýsingar og fagleg vinna
Bók þessi er gefin út öðrum þræði í tilefni af fimm-
tíu ára afmæh hstamannsins um þessar mundir, en
sé mið tekið af því að hér er um hstamann í fullu fjöri
Bókmenntir
Ólafur J. Engilbertsson
að ræða, sem er varla hálfnaður með ævistarf sitt,
hlýtur útkoman að teljast fjölskrúðug og áhugavekj-
andi. Kapp er lagt á að koma einnig að teikningum,
lágmyndum og skúlptúrum hstamannsins. Ljósmynd-
ir eru margar í bókinni, alls 68 talsins á jafn mörgum
blaðsíðum. Listamaðurinn hannaði útht bókarinnar
sjálfur og á flestar myndirnar, en margar hefur nafni
hans Þorsteinsson einnig tekið. Bókin er faglega unn-
in í Prentsmiðjunni Odda og hefur htgreining tekist
með ágætum. Bókin er á þýsku og ensku auk íslensku
og upplýsingar um hstamanninn eru óvenju ítarlegar
og mættu aðrir útgefendur hstaverkabóka taka þær
til fyrirmyndar. Það er helst að maður sakni einhverr-
ar persónlegri nándar við listamanninn í bókinni.
T.a.m. er þar engin ljósmynd úr vinnustofu hans eða
heimili eða útskýring á verktækni eða þvíumlíku sem
forvitnilegt hefði verið fyrir áhugafólk um glerlist.
Höfundur: Aðalsteinn Ingólfsson.
Útgefandi: Mál og menning í samvinnu við Schanbacher 1995.
68 blaðsíður i stóru broti.
Annað hefti tímaritsins Andblæs birtir eins og heftið í fyrra ljóð, leik-
rit og sögur úr veruleika og draumi. Höfundar eru 22 og þeirra á meðal
bæði þekkt skáld og htt þekkt. Auk þess á Sigurður A. Magnússon síðbú-
inn ritdóm um skáldsöguna Hreiðriö eftir Olaf Jóhann Sigurðsson sem
kom út 1972.
Síðbúinn ritdómur
Meðal þekktra skálda í heftinu er Þórður Helgason sem þar á þrjú ágæt
ljóð. Þórði er einstaklega lagið að bregöa upp skörpum mannlífsmyndum
í stuttum texta. í „Einni stund“
verður nútímamaður á hraðferð
bensínlaus fjarri mannabyggð.
Hann sest við veginn og kveikir sér
í sígarettu meðan hann bíöur eftir
næsta bíl sem fer um heiðina. En
það kemur enginn. Loks lítur hann
í kringum sig og sér undrið:
Alveg furðulegt, hugsaði maðurinn, að svo hittist á þegar ég verð bensín-
laus uppi á miðri heiði að þá skuli ég hitta fyrir mosaþúfu, fjöll, ár, gamla
brú og fossa og auk þess stöðuvatn þar sem synda endur og svanir.
Bókmenntir
Silja Aðalsteinsdóttir
ísland, sækjum það heim
Stefán Snævarr á tvö skemmtileg ljóð um hamskipti. Birgir Svan Símon-
arson yrkir „Næturljóð" um drauma alls sem er um annað hlutskipti,
drauma kviksettra manna um flug, laglausra manna um söng, heimaln-
ingsins um fjarlæg fjöll, hafsins um að ganga á land. Hann á einnig „Ást-
arljóð“ um allt sem maðurinn myndi gera, væri hann lifandi. Það endar
svona:
Ef væri ég lifandi
mundi ég feta í logandi fótspor brennuvarga
og tendra bál í líkama þínum.
Og í stað þess
að hverfa af vettvangi
leggði ég að fótum þínum
skærustu kvöldstjömuna.
Gott er að sjá í heftinu bæði ljóð og örleikrit eftir Kjartan Árnason sem
lítið hefur heyrst frá undanfarin ár. Sömuleiðis Ágúst Borgþór Sverrisson
sem á smásöguna „Flugeldar". Líklega hefur hann líka þýtt erótísk prósa-
ljóð (eða örsögur?) Ute Kandulski, sérkennilega aðlaðandi texta. Ólöf Ýrr
Atladóttir á sögu um hinn dæmigerða þríhyrning, fráskilin hjón og barn
þeirra, vel sagöa frá sjónarhóh bamsins.
Birgitta Jónsdóttir á langt ljóö í bókmenntahluta heftisins um líf kon-
unnar og bæði ljóð og ævintýri í draumbókmenntahlutanum. í ævintýr-
inu segir frá Hring, syni dæmigerðra vinnuþjarka í glæsilegu raðhúsi,
sem dreymir. í einum draumi hittir hann huldufólk sem fagnar honum
vel. í þós kemur að með draumum sínum hefur hann lengt líf þess, því
það nærist á draumum og mennina er hætt aö dreyma: „Óskir þeirra
urðu að einhveiju sem okkur var aldrei ætlað að uppfylla. Óskir um
tíma.“ Mennimir hafa engan tíma til að láta sig dreyma og þess vegna
er huldufólkið að deyja út. Athyglisverð hugmynd.
Það er frísklegur bragur á þessu tímariti. Ohátíðleikinn er stærsti kost-
urinn við sjálfsprottnu tímaritin sem lifa því miður aðeins svo lengi sem
útgefendur þeirra orka að vinna við þau í sjálíboðavinnu. Þau era nauö-
synleg í bókmenntaíífinu vegna þess að þau gefa nýjum höfundum tæki-
færi og veita gömlu tímaritunum aðhald. Þegar þau hætta söknum við
þeirra sárt. Svart á hvítu, Teningur, Ský. Blessuð sé minning þeirra.
Andblær lifi!
Andblœr.
Bókmennlir og draumbókmenntir.
2. tbl. 1995.
Biluð klukka
ogfleira
Hvítur himinn úr glugga heitir nýjasta ljóðabók Ara
Gísla Bragasonar og sækir höfundur titilinn í eftirfar-
andi ljóð:
Orð þagnarinnar
eru engum viðkomandi
Nóttin er fol,
dagamir andht
Það birti fallega
Göngustígurinn var greiðfær
engin sól, aðeins hvítur himinn
iðandi mannhf,
séð úr glugga
Klukkan biluð
Þetta er eitt af betri ljóöum bókarinnar, myndrænt
og vel upp byggt. Augnablikið er fryst í kyrrlátri nátt-
úrulýsingu, síðan kemst hreyfing á sviðið meö fólkinu
sem þyrpist út í morguninn og lífið og að lokum bein-
ist sýnin að manni sem horfir á heiminn í gegnum
gler og er ekki þátttakandi í því sem augað nemur.
Hann er innikróaður í þögninni, klukkan biluö, tíminn
stopp. Þessa einmanalegu og dapurlegu sýn dregur
Ari Gísh viðar upp, þó ekki alltaf á jafn áhrifaríkan
hátt og hér. Ljóðin Hvað vantar, Brennimark raun-
veruleikans og Draumur eru skreytt með orðum eins
og vonbrigði og ótti, tómleiki og tilgangsleysi án þess
þó að tilfinningarnar sem vísað er til skih sér fyllilega
til lesandans. Eins eru tvö lengstu ljóð bókarinnar,
Frambjóðandi á ferð og flugi og Manstu í misheppn-
aðri kantinum. Manstu er ljúfsár ástaróður sem
drukknar í tilgerð og í Frambjóðandanum er gerð til-
raun til að hæðast að innihaldshtlum kosningaloforð-
um póhtíkusa:
Ljóðið hefst svona:
Komiði öh blessuð og sæl
jú ég stend með þeim málaflokki
ég átti eitt sinn kött
jú jú betri aðbúnað jú jú ...
Þannig heldur ljóðið áfram með endalausum loforða-
flaumi skreytt með jú-jú-um og ha-i, þreytandi lesn-
ing, sneydd þeim broddi sem nauðsynlegur er í ljóðum
í þessum anda. Kaldhæðni og kímni beitir Ari Gísli
hins vegar með ágætum árangri í Handabandi götu-
manna og Utangarðsmönnum eins og eftirfarandi er-
indi úr Handabandi gefur til kynna: „Hann var ekki
fæddur / í þennan heim til að tala / en / allt annað /
fór honum fjandi vel“. í þessum ljóðum er, eins og titl-
arnir gefa til kynna, fjallað um líf utangarðsmanna og
í stað þess að lýsa tilfinningum með orðum bregður
höfundur sér í hlutverk hlutlauss skoðanda sem er
Ari Gísli Bragason.
Bókmenntir
Sigríður Albertsdóttir
þó greinilega langt frá því að standa á sama um örlög
þeirra sem um er ort. Hann lýsir því sem hann sér
af skilningi og næmi og í gegnum þær myndir skha
sér þær kenndir sem lýst var eftir hér að framan.
Svipuðum áhrifum nær höfundur í ljóðinu New York
en þar er hann á göturölti og dregur í líflegu ljóði upp
fimm orðfáar, einfaldar en eftirminmlegar myndir af
litríku mannlífi stórborgarinnar. Hér heldur höfund-
urinn vissri fjarlægö, er afslappaður og kæralaus en
þó ekki skeytingarlaus og þaö er í slíkum ljóöum sem
honum tekst best upp.
Hvitur himinn úr glugga
Ari Gísli Bragason.
Bókavaröan 1995.