Dagblaðið Vísir - DV - 02.09.1995, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 2. SEPTEMBER 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK, SlMI: 563 2700
FAX: Auglýsingar: 563 2727 - Aðrar deildir: 563 2999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Askrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
Loksins
Árásir herliðs vesturveldanna á víghreiður Serba í
Bosníu eru betri en engarr þótt þær séu síðbúnar. Yfir-
menn Atlantshafsbandalagsins hafa enn tækifæri til að
klúðra þeim með of vægu framhaldi þeirra, þegar Serbar
hafa gefið marklausar yfirlýsingar um stöðvun ofbeldis.
Serbar hafa eins og aðrir, sem vilja fara sínu fram án
tillits til vesturveldanna, afar Utla trú á getu þeirra til
að standa í mannfómum af völdum hemaðar. Þeir hafa
séð ráðamenn vesturveldanna endurtaka marklausar
hótanir í síbylju, án þess að láta verða af verkum.
Markleysið einkennir viðskipti vesturveldanna og
Serba í Bosníudeilunni. Vesturveldin senda marklausar
hótanir og Serbar gefa marklausar yfirlýsingar um
vopnahlé. Þetta hefur gengið árum saman og grafið und-
an virðingu fyrir vesturveldunum og ótta við þau.
Bandaríkjamenn lögðu niður rófuna í Sómalíu, þegar
átján hermenn þeirra féllu. Þeir höfðu áður flúið af hólmi
í Líbanon, þegar nokkrir hermenn féllu þar. Þjóð, sem
þolir ekki að sjá blóð, getur ekki haldið uppi heimsveldi.
Hún gat ekki heldur lokið stríðinu við írak.
Getuleysi Bandaríkjanna í hernaði sést vel af Víetnam-
stríðinu. Þar féllu 58.000 Bandaríkjamenn, sem samsvara
58 íslendingum, miðað við fólksfiölda. Það samsvarar
nokkurra ára fómum íslendinga til lífsbaráttunnar á
hafinu. Samt höfum við ekki gefizt upp á sjómennsku.
Á Vesturlöndum er stórveldahnignunin átakanlegust
í Bandaríkjunum. Hún er einnig mikil í Bretlandi, þar
sem stjómvöld hafa sífellt reynt að hella vatni á tillögur
annarra um að fara loksins að gera eitthvað í Bosníu.
Helzt eru það Frakkar, sem hafa stórveldisvilja.
Það kostar vilja að vera stórveldi og meiri vilja að
vera heimsveldi. Þegar menn vilja ekki lengur borga
kostnaðinn, leiðir það til áhtshnekkis og minni áhrifa í
umheiminum. Vesturveldin em svo langt leidd á þessu
sviði, að Atlantshafsbandalagið er orðið grínfígúra.
Þetta er baksvið Bosníustríðsins. Serbar hafa aldrei
tekið mark á hótunum vesturveldanna, Atlantshafs-
bandalagsins og Sameinuðu þjóðanna. Til að vinna tíma
hafa þeir oft skrifað undir samninga um vopnahlé, en
hafa síðan aldrei beðið eftir, að blekið þornaði.
Reynslan segir Serbum, að nú eigi þeir að hafa hægt
um sig að sinni til að draga úr áhuga vesturveldanna á
frekari árásum. En síðan geti þeir fært sig upp á skaftið
á nýjan leik, því að það þurfi mikið að ganga á til að
vesturveldin taki við sér með nýjum árásum á Serba.
Brezk stjómvöld em þegar komin með bakþanka. Það
vita Serbar og þeir munu því ekki láta sér segjast við
lofthernað síðustu daga. Þeir telja sig hafa meira úthald
en þeir hafa séð í garði vesturveldanna. Þeir munu halda
áfram að þvælast fyrir friði og bíða nýrra færa.
Árásir vesturveldanna á víghreiður Serba em síðbún-
ar og hafa lítil áhrif. Þær þurfa að vera víðtækari en þær
hafa verið að undanfömu. Og vesturveldin þurfa að hafa
úthald til að halda þeim áfram, unz knúin hafa verið
fram endalok á útþenslustríði Serba í Bosníu.
Allt verður dýrara við að vera dregið á langinn. Af
því að árásir vesturveldanna eru síðbúnar, þurfa þær
að standa miklu lengur en ella til að sannfæra Serba um,
að alvara sé á ferðinni. Enn em árásimar ekki komnar
á það stig, að Serbar taki mikið mark á þeim.
En síðbúnar árásir em betri en engar. Þær vekja von-
ir um, að vesturveldin hafi séð að sér og ætli ekki að
sökkva dýpra í eymd og volæði fyrrverandi stórvelda.
Jónas Krisfiánsson
Loks bandarískt
frumkvæði í Bosníu
Loks hafa Sameinuöu þjóðirnar og
NATÓ tekið á sig rögg og gert sig
líkleg til að sýna Bosníu-Serbum í
tvo heimana. Eftir það sem á undan
er gengið var annað ekki hægt,
ættu þessar stofnanir ekki að fyrir-
gera öllum trúverðugleika.
Frá því Serbar hertóku yfirlýst
griðasvæði SÞ, borgirnar Sre-
brenica og Zepa, hröktu konur,
börn og öldunga á brott en tóku af
lífi karla frá unglingsaldri fram að
sextugu, hafa forustumenn her-
stjómar SÞ og NATÓ lagt á ráðin
um samræmdar aðgerðir til að
stemma stigu við framhaldi á slík-
um aðforum. Komið er til Bosníu
um tíu þúsund manna viðbragðs-
hð, búið öflugum vopnum, aðallega
skipað Frökkum og Bretum.
Skothríð Serba á Sarajevo á
mánudag, þar sem ein sprengja úr
sprengjuvörpu banaði 38 óbreytt-
um borgurum á markaðstorgi og
særði 85, var bein ögrun við þenn-
an vígbúnað. Því kom ákvörðun
SÞ og NATÓ aö svara með sam-
ræmdum, ótímabundnum aögerð-
um flughers og stórskotaliðs á
hernaðarmannvirki, herstöðvar og
virki Bosníu-Serba.
Fyrsta atlagan var gerð aö loft-
varnakerfmu og síðan ráðist á fjar-
skiptakerfi, stjórnstöðvar og skot-
færageymslur. Fallbyssuvirki
Serba eru svo mörg og víða grafin
í berg aö ekki eru talin tök á að
elta þau uppi kerfisbundið, en árás-
ir hafa þó verið gerðar á hin helstu
við yfirlýstu griðasvæðin Sarajevo,
Gorazde og Tuzla.
Jafnframt tilkynnti Bernard
Janvier, yfirhershöfðingi hös SÞ í
Króatíu og Bosníu, Ratko Mladic,
yfirhershöfðingja Bosníu-Serba, að
búast mætti við að slíkum hernað-
araðgerðum yrði haldið áfram,
þangað til Serbar féllust á að hörfa
með stórskotavopn sín úr nágrenni
Sarajevo og annarra griðasvæða.
Mladic vísaði þessum kostum á
bug.
Með svona umfangsmiklum
hernaðaraðgerðum er hlutverki SÞ
í Bosníu í rauninni gerbreytt. Það
er ekki lengur friðargæsla, heldur
valdbeiting með tilstyrk NATÓ í
því skyni að knýja Bosníu-Serba til
friðargerðar.
Á þvi sviði hefur sá árangur
náðst að Serbíustjórn hefur til-
kynnt að Bosníu-Serbar hafi falhst
á að taka sæti í sameiginlegri við-
ræðunefnd um friðarskfimála und-
ir forsæti Slobodans Milosevic, for-
seta Serbíu. Richard Holbrooke,
aðstoðarutanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, sem fer eina feröina enn
um Balkanskaga með friðartillögur
frá stjórn sinni, sagði í Belgrad að
þarna Væri kominn þýðingarmikill
áfangi í málsmeðferð.
Ljóst er að forsenda aögerðanna,
sem nú hefur verið gripið til, er að
Bandaríkjastjórn og stjórnir ríkja
Vestur-Evrópu eru loks orðnar
samstiga um að valdbeiting sé það
eina sem dugi tfi að halda aftur af
tignar. Nú er stjórn Bihs Clintons,
eftirmanns Bush, hætt að hika og
tvistíga og tekur frumkvæði í við-
leitni tfi að binda enda á stríðið í
Bosníu, vegna þess að frekara að-
gerðaleysi er orðið honum fjötur
um fót i viðleitni tfi að ná endur-
kjöri.
Repúbhkanar hafa fengið sam-
þykkta á þingi tillögu um að aflétta
einhhða vopnasölubanni cif Bosn-
íustjóm. Forgöngu í málinu hefur
Bob Dole, líklegur mótframbjóð-
andi Clintons. Horfur eru á að neit-
unarvaldi forsetans gagnvart sam-
þykkt þingsins verði hnekkt í haust
að öfiu óbreyttu.
Enn er það því mjög háð hrá-
skinnsleik í bandarískum stjórn-
málum hversu úr hörmungum
Bosníumanna rætist. Og reynslan
af því hve vanmáttug ríki Vestur-
Evrópu hafa reynst án bandarískr-
ar forustu hlýtur að verða þeim
lexía við skipan öryggismála sinna
á komandi árum.
En mestu skiptir í svipinn að því
fer fjarri að sýnt sé að aðgerðir SÞ
og NATÓ beri tilætlaðan árangur.
Meðan Bosníu-Serbar eiga ekki við
annað að fást en loftárásir og stór-
skotahö á takmörkuðu svæði eiga
þeir ýmsa mótleiki. Hrekkur Bill
Clinton eða stekkur, ef að því kem-
ur að fást við afleiðingarnar á víg-
velhnum?
Reykur eftir árásir flugvéla NATO rís yfir Pale, stjórnarsetur Bosníu-
Serba, sem hingað til hefur verið að mestu óhult fyrir árásum.
Símamynd Reuter
Bosníu-Serbum. Þetta hefur reynd-
ár verið ljóst frá upphafi og hefði
mátt afstýra miklum hörmungum
með því aö breyta í samræmi við
það frá upphafi.
En þegar Bosníustríðið braust út
vfidi Bandaríkjastjórn undir for-
Erlend tíöindi
Magnús Torfi Ólafsson
sæti George Bush hvergi nærri
koma, af því að hann taldi að ný
herferð í framhaldi af Flóabardag-
anum myndi spilla fyrir möguleik-
um sínum á endurkjöri tfi forseta-
Skoðanir annarra
Fangelsi eru ætluð til refsingar
„Fangelsi á ekki að vera notalegur staður. Afplán-
un refsingar ætti að vera svo óþægileg upplifun að
afbrotamenn hugsi sig um tvisvar áður en þeir
fremja afbrot á ný. Gagnrýnendur segja keðjugengin
harkalegt og óvenjulegt form refsingar. En þeir
gleyma að fangelsi eru ætluð til refsingar. Keðjurnar
eru léttar og notkun þeirra felur ekki í sér annað
harðræði en að hindra flótta. í stað þess að hafa
áhyggjur af áhrifum keðjugengjanna á fangelsisvist-
ina ættum við aö hafa áhyggjur af fórnarlömum af-
brotmannanna. Samúðin á að beinast í rétta átt.“
Fyrrum fylkisstjóri Alabama í USA Today 29. ágúst
Tölvuvæðing breytir bönkum
„Bankarnir Chase Manhattan og Chemical hafa
ákveðið að sameinast. Stærðin auðveldar þróaðri
viðskiptahætti og tryggir skilvirkari tölvu- og sam-
skiptakerfi. Ef bankakerfið þróast áfram í þessa átt
verða viðskiptavinir líklega vitni að meiri afköstum
á kostnað geðfelldni persónulegra heimsókna. Bank-
ar sinna bankaviðskiptum fólks í auknum mæh um
símalínur. Það eru ekki fjármálamenn né löggjafar
sem breyta bankakerfinu. Það er tölvuvæðingin."
Úr forustugrein Washington Post 30. ágúst
Á verði gagnvart írak
„Verði Saddam Hussein hrakinn frá völdum er
hvorki öruggt né líklegt að eftirmaöur hans taki sjálf-
viljugur upp samvinnu við Sameinuðu þjóðirnar.
Augljós eftirmaður Saddams er landflótta hershöfð-
ingi sem þjónaði tengdafóður sínum dyggfiega í
mörg ár. Hann gæti einnig haft þá skoðun að gereyð-
ingarvopn tryggi stysta leið að heimsyfirráðum."
Úr forustugrein Washington Post 31. ágúst