Þjóðviljinn - 31.01.1981, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Helgin 31. jan. — í. febr. 1981.
UOWIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
Otgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæindastjóri: Eiður Bergmann.
Kitstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjártan
Ölafsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Ölafsson.
úmsjónarmaður sunnudagsblaös: Guöjón Friðriksson.
Algreiðslustjóri: Valþór Hlööversson
Iilaöamenn: Allheiöur Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
son.
íþróttafréttamaður: Ingólfur Hannesson.
Þingfréttaritari: Þorsteinn Magnússon.
útlit og hönnun: Gúöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guðbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson.
Ilandrita- og prófarkaiestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guðrún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarson.
Afgreiðsia: Kristin Pétursdóttir, Bára Siguröardóttir.
Símavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Útkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Sföumúla 6,
Reykjavik, simi 8 13 33.
Prentun: Blaðaprent hf..
Þjónusta við aldraða
• Síðustu vikur hefur farið fram ákaflega fróðleg og
gagnleg umræða um málefni aldraðra í Morgunpósti út-
varpsins. Það er ekki fyrr en á allra síðustu árum sem
menn almennt hafa vaknað til vitundar um að gera
þyrfti stórátak í þjónustu f yrir aldraða. Svavar Gestsson
félagsmálaráðherra segir í viðtali við Þjóðviljann að ein
skýringin sé sú að f yrir tíu árum eða svo haf i menn litið
svo á að bættur aðbúnaður aldraðra væri vandamál ein-
staklinga og áhugamanna. Ekki séu nema nokkur ár
síðan opinberir aðilar tóku við sér og áttuðu sig á þvi að
stefnumótun í þessum efnum er verkefni þeirra.
• Nú eru um 19800 íslendingar 67 ára og eldri/Og miðað
við mannf jöldaspár f ram til aldamóta má gera ráð fyrir
að í þessum aldurshópi f jölgi um tæplega 8000 á næstu 20
árum. Það er því augljóst að um vaxandi verkef ni er að
ræða. Ríki og sveitarfélög verða að gera það upp við sig
hvernig á að standa að þjónustu við aldraða, að hve
miklu leyti á að miða hana við byggingar og stof nanir og
hver hlutur heimilisþjónustu á að vera. Hér er um stór-
pólitískt mál að ræða,því spurningin stendur um það að
hve miklu leyti þeir einstaklingar í þjóðfélaginu sem
hafa f ulla heilsu og atvinnu eru tilbúnir til þess að taka á
sig aukna skattbyrði til að bæta þjónustumöguleikana
við þessa kynslóð.
• Aðbúnaður aldraðra á höfuðborgarsvæðinu hefur
verið mest til umræðu og kreppir skórinn hvað helst að
með langlegurými og sjúkraþjónustu. Reykjavíkurborg
hefur á undanförnum árum gert verulegt átak í
húsnæðismálum aldraðra með byggingu dvalarheimila
sem staðinn hefur verið straumur af með ákveðnum
hluta af útsvarstekjum. Nú eru í byggingu á höfuð-
borgarsvæðinu sjúkrahús og stofnanir fyrir nær 400
aldraða sjúklinga og hafa ríkið, sveitarfélög og einstak-
lingar lagttil þeirra á annan milljarðgamalla króna í ár.
• Á höfuðborgarsvæðinu hefur fjöldi ellilífeyrisþega
vaxið töluvert umfram fólksf jölgun. Þar er í byggingu
húsnæði fyrir 291 rúm handa öldruðum sjúklingum,auk
þess sem 110 rúm verða á Hjúkrunarheimili Reykjavík-
urborgar við Snorrabraut. Á landinu öllu eru 1918 rúm á
dvalarheimilum og hjúkrunar- og endurhæfingarheim-
ilum fyrir aldraða, og menn giska á að í almennum
sjúkrahúsum séu um 800 aldraðir langlegusjúklingar.
Þetta þýðir að samtals eru um 2700 sjúkrarúm fyrir
aldraða, og er það hærra hlutfall en annarsstaðar á
Norðurlöndum.
• Þeir erf iðleikar sem nú er við að etja og þau neyðar-
tilfelli sem upp koma benda til þess að það sé fyrst og
fremst skipulag sjúkraþjónustu við aldraða sem sé
ábótavant, en ekki húsnaeðisskorturinn. Heilbrigðisráðu-
neytið vinnur að smíði frumvarps um heilbrigðis- og
vistunarþjónustu fyrir aldraða og miðar það m.a. að
bættri nýtingu þeirra bygginga sem þegar eru til og nýju
skipulagi á allri öldrunarþjónustu. Jafnframt er unnið
að þvi að tryggja á næstu misserum húsnæði fyrir 50 til
100 sjúkrarúm til þess að bæta úr brýnustu þörfinni og
brúa bilið þar til nýjar byggingar verða teknar í notkun.
• í ár er varið ríflega 5 þúsund milljónum gamalla
króna til byggingu sjúkrahúsa og heilsugæslustöðva, og
er það hæsta hlutfall á fjárlögum miðað við fram-
kvæmdamátt sem verið hefur síðan lög um
heilbrigðisþjónustu tóku gildi. Tæplega 18% af þessu fé,
eða 840 milljónum gkr., er verið til framkvæmda í þágu
aldraðra sjúklinga, og hafa allar þessar tölur hækkað
verulega umf ram verðlag milli ára.
• En jafnvel þótt framkvæmdir við B-álmu
Borgarspítalans, DAS- í Hafnarfirði og Hjúkrunarheim-
ili Kópavogs og Reykjavíkur gangi að óskum,er Ijóst að
miklu fé þarf áfram að verja í að byggja upp þjónustu
við sístækkandi hlutfall aldraðra meðal þjóðarinnar.
Það er mælikvarði á siðferðisstig landsmanna hversu
örlátir þeir verða á fé til uppbyggingar á þessu sviði.
— ekh
• úr aimanakínu
Miög margir, bæöi kunnugir
og ókunnugir hafa hringt til min
aö undanförnu vegna umræðu-
þáttar um fldttafólk i sjónvarpi i
sl. viku og efnis hans. Af sam-
tölum við þetta fólk og ýmsum
dæmum sem það hefur tilfært,
hef ég komist að þeirri niöur-
stöðu, sem mér lék revndar
grunur á að við tslendingar eruir
sannarlega ekki barnanna best
hvað varðar fordóma gagnvart
öðrum kynþáttum eða öðru
þjóðerni.
1 þættinum lýstu nokkrir
núverandi Islendingar, sem
Hann bar þjóöinni þe.
almenningi mjög vel söguna, en
hafði átt i erfiðleikum vegna
opinberrar afstööu og vegna
þess, að hann var talinn vinstri-
sinnaður. Tvitugur kom hann
hingað, þá var kreppa og hann
fékk aðeins vinnu i sveit fyrst
um sinn. Hér eignast hann sina
fjölskyldu og tíu árum siðar, i
striðslokin, sækir hann um
rikisl orgararétt og máliö er tek
ið fyrir á alþingi. Um leið
voru teknar fyrir umsóknir
þriggja annarra Þjóðverja
og fjölskyldna þeirra.
Þessar fjölskyldur voru
ekki gyðingar, þær flúðu hingaö
undan bandamönnum,áttu gnótt
fjár og þeim til stuönings voru
borin fram þau rök, að þessir
menn mundu hjálpa hér til við
uppbyggingu fiskiðnaöar. Þetta
er á dagskrá i þinglok, rétt fyrir
Hvað ræður afstöðu okkar
til flóttafólks og útlendinga?
hingaö komu upphaflega sem
flóttamenn, reynslu sinni og
fyrstu kynnum af Islendingum,
viðtökunum og hvernig þeim
gekk að aölagast. öll var þessi
lýsing mjög á eina lund; fólk var
þeim gott, hjálpaði þeim og
áreitni var litil eða engin. Ég
hlaut að spyrja, hvort svona
væri talað af þakklæti eða
kurteisi, en viðmælendur minir
töldu, að lýsingin gæfi rétta
mynd, tslendingar væru I raun
hjálpsamir, og liklega er það
svo, að þegar við erum einu
sinni búin að ákveða að taka á
móti einhverjum til dvalar, þá
gerum við það lika af rausn. En
hvað þá um hina, sem hér leita
skjóls á eigin vegum án
bakhjarls i alþjóðastofnunum
og enginn hefur fyrirfram
ákveöið að hjálpa?
1 fyrsta lagi er landvist þá
býsna torsótt, einsog dæmin
sanna, og I öðru lagi held ég, að
þá sé verulega erfitt að komast
að okkur. Fleirum en almennt
er vitað um hefur veriö snúið við
þegar af útlendingaeftirlitinu,
þám. mönnum sem neitað hafa
að gegna herþjónustu i heima-
löndum sinum, og sumir hafa
hreint og beint veriö reknir úr
landi án þess að I hámæli hafi
komist. Nú er ég ekki aö segja
aö við eigum að veita hverjum
sem er landvist, bara af þvi að
hann telur sig flóttamann, jafn-
vel ótindum glæpamönnum og
illvirkjum. Hitt tel ég, aö
almenningur eigi rétt á að vita,
hverjir sækja um hæli hér og af
hverju og að þeir sjálfir eigi rétt
á að mál þeirra séu rannsökuð
áður en þeim er synjað. A þessu
er misbrestur? þaö kannski
fréttist löngu seinna af manni
sem snúið var við á hafnarbakk-
anum eöa flugvellinum eöa af
öðrum sem sóttur var heim til
sin og sendur úr landi án sýni-
legrar umfjöllunar málsins.
Þegar fiallað er um málin
virðait oft ráða annarleg sjónar-
mið, annaöhvort hengja menn
sig I stífan embættisbókstaf eöa
stjórnmálaviðhorf fá aö ráða.
Þannig fá einstaklingar vægast
sagt misjafnar viötökur af opin-
berri hálfu. Ungi flóttamaöur-
inn Kovalenko frá Sovétrikjun
um fékk aö nota Island sem
stökkpall á flótta til Bandaríkj-
anna, en Frakkanum Gervasoni
áflótta undanherþjónustu i sinu
landi var meinuö landvist og
hann sendur Dönum til ráöstöf-
unar og úrlausnar.
Viö tókum á móti hópi flótta-
fólks frá Ungverjalandi 1956 og
öörum frá Vietnam 1979. 1 bæöi
skiptin var máliö umdeilt, en
það var samþykkt. Hinsvegar
fengu gyðingar á flótta undan
nasistum á striösárunum þvert
nei og mas. samtökum sem
vildu taka i fóstur 8—10
gyöingabörn var synjað. Her-
mann Jónasson, þáverandi for-
sætisráðherra sagði þetta vörn
gegn flóttamannastraumi og
málgagn hans, Timinn, að fyrst
yrðu tslendingar að hugsa um
eigin ómaga áður en þeir bættu
á sig erlendum. Það var mas.
farið aö tala um aö setja lög til
verndar hinu „hreina kyni”
Islendinga.
Þeir gyðingar sem hér settust
aö kornu allir á árunum fyrir
striöið meö ýmsum hætti og er
áhrifamikil sagan af þvi
hvernig dr. Helgi P. Briem,
fulltrúi Islendinga við danska
sendiráöiö i Berlin, bjargaöi
lækninum Karl M. Kroner hing-
aö úr klóm nasista, en þvi lýsir
Þór Whitehead ma. i bók sinni.
„ófriöur iaösigi”. Sú saga er þó
undantekning og allt bendir til,
aö i hagsmunaskyni hafi Islend-
ingar viljað foröast aö móöga
þáverandi þýska valdhafa meö
að taka viö flóttamönnum úr
riki þeirra.
Einn þeirra áhorfenda sem
hringdi i mig eftir þáttinn, virt
listakona, gat frætt mig á þvi,
aö Karl þessi Kroner, sem
þegar á unga aldri var orðinn
þekktur sérfræöingur i sinni
grein i Berlin, fékk aldrei
læknisleyfi á Islandi. Hér stóö
læknastéttin fyrir sem klettur,
en aö striöinu loknu fengu
Bandarikjamenn hann til sin og
þar starfaöi hann siðan til
dauðadags. Þrátt fyrir þetta
bundu Karl M. Kroner og kona
hans Irmgard svo mikla tryggð
við Island, að þau beiddust þess
að fá að hvila hér að ævi lokinni
og er aska þeirra grafin i Foss-
vogskirkjugarðinum, að þvi er
annar áhorfandi, gyöingur lika,
sagði mér.
Sá maður taldi, að ekki heföi
komiö fram sem skyldi rang-
snúin afstaöa yfirvalda gagn-
vart gyöingum á þessum árum.
Vilborg
Harðardóttir
skrifar
páska, og viti menn: Þjóðverj-
arnir þrir, sem nýkomnir voru,
fá rikisborgararétt, gyðingur-
inn sem átti islenska fjölskyldu
og hafði búið hér i tiu ár, fékk
ekki afgreiðslu sinna mála. Það
er svo nógu athyglisvert, að
þýsku fjölskyldurnar hurfu
héðan stuttu siöar jafn skyndi-
lega og þær komu, og fluttust til
Brasiliu, að þvi er næst varð
komist. Gyðingurinn fékk loks
rikisborgararétt eftir 22ja ára
búsetu hér á landi.
Listakonan, sem áður er á
minnst, telur Islendinga fulla
fordóma gagnvart ekki bara
flóttamönnum, heldur útlend-
ingum almennt, og reyndar öll-
um sem eru eitthvað öðruvisi en
fjöldinn, og getur nefnt mörg
dæmi þess. Þvi miður get ég
ekki annað en verið sammála
henni, svo oft hef ég oröið vör
við fjandsamlega framkomu viö
útlendinga, þeas. þá sem hér
setjast að til lengri eöa skemmri
dvalar. Gestrisnin margumtal-
aða er svo annaö mál. Frænka
min ein er td. gift manni frá
Asiu, sem er fremur hörunds-
dökkur. og eru þau búsett hér
nú. Þau hafa sannarlega fengiö
aö kenna á áliti fólks á sliku
sambandi og oröiö fyrir áreitni
ókunnugra á götum úti. Eru
þetta þó viröuleg hjón á miöj-
um aldri, en ekki ungir Viet-
namar eöa svartir körfubolta-
menn á skemmtistööum, sem
mjög oft veröa fyrir árásum.
Ég velti nú fyrir mér hvaö
ræöur fordómum okkar. Hvaö
ræöur viöhorfum gagnvart
flóttafólki og framkomu við
útlendinga? Er þetta heimóttar-
skapur og útlendingahræðsla?
Kynþáttahatur? Varúð?
Pólitik? Skortur á mannúö?
Hagsmunir? Alltsaman i bland,
kannski? Eitt er vist. A okkur
verður sótt I vaxandi mæli i
framtiöinni að taka við fólki
sem af ýmsum ástæöum er á
flótta eöa unir ekki i sinu
heimalandi. Hvernig ætlum viö
aö taka á þeim málum?
— vh