Þjóðviljinn - 31.01.1981, Blaðsíða 13

Helgin 31. jan. — 1. febr. 1981. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 13
frammi fyrir alþjóö aö segja frá
ævi sinni i 26 Utvarpsþáttum þar
sem Stefán Jónsson þáverandi
útvarpsmaöur leiddi umræöuna,
sem mæltir voru af munni fram
án nokkurra minnisblaða, þoldu
það aö vera prentaöir og gefnir út
i bók án þess aö hallað væri oröi
frá útvarpsþáttunum. Slik var
snilld sögumannsins Steinþórs á
Hala.
Steinþor fæddist á Hala i Suður-
sveit 10. júni 1892, sonur hjónanna
Þóröar Steinssonar og Onnu
Benediktsdóttur. Þaö ólst hann
upp ásamt bræörum sinum, Þór-
bergi siðar rithöfundi og Benedikt
er tók viö búi á Kálfafelli i Suður-
sveit, en þeir eru látnir fyrir
nokkrum árum.
Steinþör tók ungur viö búsforr-
áðum á Hala ásamt eiginkonu
sinni Steinunni Guömundsdóttur
sem lifir i hárri elli, en er þrotin
aö kröftum. Þau eignuöust tvö
börn, Torfa kennara á Hala
kvæntan Ingibjörgu Zophanias-
dóttur og Þóru gifta Ólafi
Guöjónssyni húsgagnasmiö, en
þau eru búsett i Reykjavik. Af-
komendur Steinþórs og Stein-
unnar eru margir, allt mannvæn-
legur og friður hópur. Og er ég
þess fúllviss að hann er þakklátur
fyrir allar frábæru afasögurnar
sem svo oft voru sagðar af mikilli
snilld i eldhúsinu á Hala, enda
nutu gömlu hjónin frábærrar um-
hyggju sonar og teingdadóttur
sem ásamt börnunum gerðu þeim
ævikvöldiö sem notaiegast.
Steinþór á Hala gegndi fjöl-
mörgum trúnaöarstörfum fyrir
sveit sina og héraö, og varla var
svo ráöum ráöiö að Steinþór
kæmi þar ekki viö sögu. En fyrst
og fremst var Steinþór á Hala
bóndi, ekki endilega vegna efna-
legs ábata i þvi starfi, heldur
miklu fremur vegna þess lifsstils
sem hann taldi aö fylgdi starfi
bóndans og þann lifsstil vildi
Steinþór varðveita uns yfir lauk.
Steinþór andaöist á elli- og
hjúkrunarheimilinu hér á Höfn
þann 20. janúar s.l. Ég og mitt
fólk sendum öllum aðstandendum
Steinþórsá Hala innilegustu sam-
úöarkveöjur. Blessuö veri minn-
ing hans.
Þorsteinn L. Þorsteinsson
Þaö eitt er vist aö allir verðum
vér brottkallaöir af þessu jarö-
sviöi, jafnvel sumir i blóma lifs-
ins, aðrir i hárri elli. Samt er erf-
itt að sjá á bak hærugráum hal,
slikum sem Steinþóri Þóröarsyni
á Hala. Svo samgróinn var hann
umhverfinu i Suðursveit og Hala-
bænum, aö hvorttveggja fær aöra
og fölari mynd þegar hann er ekki
lengur innan þessa ramma.
Þvi fór mér I þessu efni þannig,
að ég einhvern veginn hugsaði
aldrei um það að þessi aldna
kempa hyrfi á braut og ekki væri
lengur hægt aö eiga við hann orð-
ræður, sér til ómetanlegrar
ánægju og fróðleiks.
Lögmáliö stendur og Steinþór
Þóröarson bóndi, félagsmála-
kempa, frásagnarsnillingur og
siöast en ekki sist, óvenjuhlýr
maöur, er horfinn vinum og sam-
feröamönnum.
A langri ævi eða liðlega 88 árum
starfaöi Steinþór á Hala á sviöi
allra félags- og menningarmála
jafnt i Suöursveit sem og I sýslu-
félaginu sem heild. Hann sparaöi
sig hvergi, var hiö minnsta i
stjórn félaga i 20 ár og allt aö 52,
en þann ti'ma sat hann i stjórn
Kaupfélags Austur-Skaftfellinga.
Slikt er áreiöanlega algjört eins-
dæmi á landinu. Þar sem þessi
störf eru flestum vel kunn ætla ég
ekki aö tíunda þau frekar hér.
Steinþór var á vettvangi þess-
ara mála allra afburöa liös-
maöur; svo tjá mér þeir sem
gerst þekktu.
Fram á siöasta ár var hann
brennandi af áhuga á málefnum
sýslunnar, fylgdist meö öllu og
ræddi málin. Þaö var lærdóms-
rikt aö heyra hann tala aö aöal-
fundum kaupfélagsins, þar var
hugsjónamaöur, eldhugi sem
haföi hugmyndir og ákveðnar
skoöanir, og þaö i takt viö timann.
Steinþór staönaöi aldrei. Hann
skildi nútiö, vildi halda i þaö
besta úr fortið, en ávallt var þó
hugurinn við þaö hvernig þessir
bættir yröu þannig ofnir saman
að framtiðin mætti færa fólkinu
heillog hamingju. Það færi betur
aö fleiri geymdu samvinnuhug-
sjónina svo tæra og óbrenglaöa
eins og Steinþóri á Hala veittist
auðvelt i 60—70 ár; grunntónninn
er nefnilega enn óbreyttur.
Ég kynntist Steinþóri ekki fyrr
en ég settist að hér i sýslu fyrir
liðlega 7 árum. Ég er afar þakk-
látur fyrir þau kynni.
Mér fannst hátiölegt að ganga i
stofu á Hala og setjast á tal viö
heimilisfólk. Það eru góðir
straumar i þeim húsum og sam-
band til ýmissa sviða, þó jarö-
sviðiö sé nú raunar hvaö mest
notaö. Þau ágætu hjón Ingibjörg
Zophóniasdóttir og Torfi Stein-
þórsson hafa búsforráð, en i
þeirra skjóli voru þau hjón Stein-
þórheitinn og kona hans Steinunn
Guömundsdóttir, sem lifir mann
sinn i hárri elli.
Börn voru og eru mörg á Hala,
þarna lifðu og störfuöu saman
kynslóöir, 4 ættíiðir, ýmist i sam-
býli eða nábýh.
I þessu samfélagi var Steinþór
á Hala ættarhöfðinginn, aö verö-
leikum metinn og miölaöi af fróð-
leik, og hjartahlýjan streymdi til
allra, ekki aöeins hans nánustu,
heldur einnig til gests og gang-
andi.
Engan mann hef ég fyrirhitt
sem haföi slikt firna minni og
kunni svo vel frá aö segja, aö list
varö, sem Steinþór Þóröarson á
Hala.
Þegar ráöist var I útgáfu tima-
ritsins „Skaftfellings” 1978 datt
mér enginn fyrr i hug, er ég sem
ritstjóri fór að hugsa um efnisað-
föng. Geröi ég gamla manninum
orð aö senda nú greinarkorn i
heftið eftir eigin efnisvali. Innan
mánaðar barst mér þykkt bréf og
úr þvi kom handrit,51 siöa, ritaö
styrkri hendi og ekki að merkja
aö höfundur væri 86 ára. Grein
Steinþórs bar heitið „Sjósókn i
Suöursveit”. 37prentaöar siöur af
stórmerkum fróöleik er þannig
bjargaðist fráglötun,alltskýrt og
vel framsett. Steinþór talaði og
ritaði óvenju gott mál, var skýr-
mæltur og kjarnyrtur i besta lagi.
Þann 6. júni 1980 hitti ég Stein-
þór á Hala siöast i mannfagnaöi,
þegar byggöasafniö hér i sýslu
var opnað. Hann var málhress og
hugsunin skýr, en sjáanlega var
nú likamlega þrekiö byrjaö aö
bila. Þó flutti Steinþór samkvæm-
inu ávarp og var þaö vel og sköru-
lega framsett, svo sem ávallt
hafði verið hans háttur. Nú
kvaddi hann fólk og kvaöst trú-
lega ekki oftar stiga inn fyrir
þröskuldinn á „Gömlubúö”, og sú
varö raunin.
Ég leit viö á Landspitalanum i
Reykjavik 7. desember s.l., en
þar lá Steinþór og beiö aögeröar,
sem ekki var fært aö fram-
kvæma. Hann var enn bærilega
styrkur i andanum, spurði um
aflabrögö linubátanna og haföi
áhyggjur aö tiöarfariheima fyrir,
sem hann fylgdist vel meö. Viö
ræddum um hugsanlega heimferö
fyrir jól. Sú ferö var farin, þó eigi
alla leiö að Hala, heldur kom
Steinþór á Elli- og hjúkrunar-
heimiliö á Höfn og virtist hressast
verulega þar, tók gleði sina allvel
aftur. Þrekiö var á þrotum og
sjúkleikinn sigraöi. Steinþór
Þóröarson frá Hala lést 20. þ.m.
Vísdómur, jákvætt lifsviðhorf,
sem m.a. var fólgið i prúðu og
hlýju viðmóti, mun koma i hug-
ann þegar minnst er Steinþórs á
Hala. Björt verður ávallt minn-
ingin um sterkan persónuleika.
Ég votta öllum ættingjum
samúö mina.
Höfn i Hornafirði
27. janúar 1981
Friöjón Guörööarson

Fimm ára kynni er ekki langur
timi. Ég 25 ára en þú 84ra er við
hittumst fyrst. Og það varð meö
þá heimsókn okkar hjóna að Hala
sem og allar aðrar eftir þaö aö
heimleiðis héldum vib mun
seinna en áætlað hafði veriö. Timi
og rúm ávallt vikið fyrir glaövær-
um og uppbyggilegum samræð-
um. Spjallað var um allt
milli himins og jaröar. Hugstæö
ast er mér þó er viö ræddum mál-
efni Ungmennafélagshreyfingar-
innar en þau voru þér ætið jafn
kær.
I þeim umræöum vaknaöi áhugi
minn á þvi að taka þátt i starfi
ungmennafélagsins f minni sveit
og siðar i Ungmennasambandinu
Olfljóti. Sem formaöur þar
leitaöi ég ósjaldan til þin þegar úr
vöndu var að ráöa. Aldrei stóð á
hollum ráöum frá þinni hendi. Nú
ertu horfinn á braut en minning
þin mun lifa.
Hafðu þökk fyrir ógleymanleg
kynni.
AG
Rafmagnsjárnbraut um Suður-
land? Stórkostlegt hve góöar hug-
myndir vakna oft á Alþingi. Ég
man þá tiö aö mér og nokkrum
öörum fannst sem gætti nokk-
urar hugmyndafátæktar á lög-
gjafarsamkundunni. Viö efndum
þvi til hugmyndabanka á eigin
snærum og ætluðum aö selja
ráðamönnum hugdettur vorar.
Þará meðal var ein hugmynd um
m.a. yfirbyggt færiband milli
Reykjavi'kur og Akureyrar.
Bandið á að vera upphitaö þannig
aö á þvi mun aldrei festa snjó,
það verður ekki sérlega stórt aö
umfangi og á að renna á fjórum
brautum, tvær til hvorrar áttar.
Þannig mun annaö bandanna,
fjörðum. Var ætlunin aö koma
þar á fót rikisreknu sauönauta-
búi, giröa af allan Vestfjaröa-
kjálkann og breyta i friðland
sauönauta ef svo má segja, út-
hluta aöeins veiöitimum og flytja
út afuröir i stórum stil. Brott-
fluttir Vestfiröingar áttu, ef þeir
vildu, aö fá atvinnu við sauö-
nautaverið. Nákvæmar áætlanir
eru á pappir, en veröa ekki látnar
út nema gegn greiöslu.
Ein hugmynd vor er svo texta-
vélin. Það er vél sem I höfuð-
atriðum er smiðuð samkvæmt
formúlu sem ættuö er alla leib
sunnan úr hinu forna Grikklandi.
Málvisindamaöurinn Xenoþanus
(sá sem fann upp og fyrstur fór að
nota þágufall, sem siöan varö
afarvinsælt og þykir hentugt á Is-
landi) fann upp tæki sem endur-
kastar prenti gegnum ótal sjónar-
horn. Meö þessari speglunaraö-
ferð er hægt aö ná þeim skilningi
sem hafa vill út úr hvaða texta
sem er, jafnvel dagblaöstexta.
Hugmyndabankinn hefur og á
hendi ýmis umboð fyrir erlenda
og innlenda aöila, sumt aöallega
til gamans gert, svo sem einsog
hin þekkta ameríska aöferö við aö
rafmagnsjárnbraut. Einhver
hefur greinilega lekiö. Eða selt
hugmyndina án vitundar fram-
kvæmdastjórnar Hugmynda-
bankans. Reyndar var upphaf-
lega hugmyndin ekki aðeins um
Suöurlandsbraut, heldur var
Reykjanesið, Völlurinn, með i
dæminu, sem og Kjalarnes,
Borgarf jörður, Snæfellsnes,
Dalasýsla og fleiri héruö. En
einsog kunnugt er, hafa hlutirnir
tilhneigingu til aö skreppa saman
i meðförum flokkasamkundunn-
ar.
Það er kannski rétt aö gauka
fleiri hugmyndum að Alþingi, úr
þvi þaö er á annað borö farið að
seilast igögn Hugmyndabankans.
Okkar áætlun miöaöist náttúrlega
díki við járnbrautina einvörð-
ungu, þvi ab inn i dæmiö kom
það sem stefnir norður, vera fyrir
fólk og fénaö.hitt fyrir flutning af
ýmsu tagi, allt frá saumnálum til
túnaáburöar. Röriö meö færi-
bandinu verður rafvætt og oftast
liggja ofanjaröar en á stundum
reiknum við meö aö grafa verði
gegnum fjallvegi þar sem venju-
legum veltistigum verður trauðla
komið við, svo sem uppá Vtans-
skarðið. Viðkomustaðir veröa
margir á leiðinni, en ekki er unnt
með nútimatækni að stööva band-
iö, það verður að renna stöðugt,
helst allan sólarhringinn (si-
rennsli) og þvi veröa þeir sem
ætla aö taka sér far með þvi að
hoppa á það á sérstökum við-
komustöðum, þar sem aðstæður
verða sérhannaðar, svo sem
einsog þegar maður tekur sér far
með skiðalyftu.
Hugmyndabankinn var lika
meb á prjónunum áætlun um
brottflutning fólks frá Vest-
setja hefnd á flöskur (Kurt
Vonnegut á leyfið), aðferö til aö
útrýma fiskitegundum (islenskt
leyfi), aðferð sem miöar að viö-
haldi hreinna kynstofna (lika is-
lenskt leyfi, en samkvæmt at-
hugun, eru tveir kynflokkar i Ev-
rópu taldir svo til hreinræktaðir
og þessir tveir flokkar einangra
sig jafnframt meö ströngum út-
lendingalögum, en það eru Is-
lendingar og Portúgalir. Allar
aðrar þjóöir eru mjög bland-
aöar), en þótt sú uppfinning sé
upprunalega þýsk, þá er einka-
leyfið núna af einhverjum
ástæöum i höndum islensks aðila.
Hugmyndabankinn lumar og á
ýmsum hreinum tæknibrellum,
svo sem aðferö sem á aö auðvelda
ráðamönnum aö steypa fólk i
sama mót, aðlaga hegöun þegn-
anna vilja ráöamanna, aðferð til
aö byggja út svokallaö „félags-
legt réttlæti” og svo framvegis.
Alþýðubandalaglð í Reykjavík
Félagsfundur
um borgarmál
Alþýöubandalagið i Reykjavik boöar til almenns félagsfundar
um nýsamþykkta fjárhagsáætlun Reykjavikurborgar og starfiö
að borgarmálum til loka kjörtimabilsins.
Fundurinn verður haldinn aö Hótel Esju þriðjudaginn 3.febrúar
og hefst hann kl. 20.30 stundvislega.
Dagskrá:
1. Sigurjón Pétursson forseti borgarstjórnar flytur framsögu um
nýsamþykkta fjárhagsáætlun Reykjavikurborgar.
2. Umræðuhópar starfa. Að loknu framsöguerindi verður fund-
inum skipt upp i 4 umræbuhópa sem fjalla munu um megin-
málaflokka borgarmála. 1 þessum hópum munu fulltrúar
félagsins i nefndum og ráöum borgarinnar sitja fyrir svörum
um sinn málaflokk og taka við ábendingum fundarmanna um
starfið framundan.
Umræöustjórar i hópnum verða: Arthúr Morthens, Guömundur
Þ. Jónsson, Sigurður Harðarson og Þorbjörn Broddason.
Fundargerðir þessara umræöuhópa verða siöan sendar borgar-
málaráði félagsins til umfjöllunar.
3. Almennar umræöur. Aö loknu starfi umræðuhópa verða siöan
almennar umræður um borgarmálin.
Fundarstjóri: Höröur Bergmann.
Félagar fjölmenniö og takiö með ykkur gesti. Velunnarar og
stuðningsmenn Alþýðubandalagsins eru velkomnir.
Stjórn Alþýöubandalagsins í Reykjavik
Sigurjón Pétursson
Hörður Bergmann.