Þjóðviljinn - 31.01.1981, Blaðsíða 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJlNNHelgin 31. jan. — 1. febr. 1981.
*mér
datt það
í hus
Er ég var að byrja til sjós var
mér oft sögð sagan af háseta
nokkrum sem sigldi á einum af
þessum frægu gufutogurum,
sem enginn man eftir nema
sagnfræðingar og eftirlifandi
áhafnarmeðlimir.
Sagan var á þessa leið: Þeir
voru að veiðum einhversstaðar
lit i ballarhafi, og annað trollið
lá f spaði á dekkinu. Hásetinn
umræddi hafði staðið i gang-
inum undir brúnni og verið aö
bæta netið. Þá vindur sér skip-
stjdrinn Ut á brúarvænginn,
aflamaður mikill, dregur hann
út á sér og migur oni ganginn án
þess að hafa fyrir þvi að gá
hvort nokkur væri undir. Var
ekki að sökum að spyrja, bunan
för beint á háls hásetans og
þaðan rétta boðleið undir skyrt-
una og svo framvegis. Hásetan-
um brá náttúrlega illa við og
rauk undan bölvandi eins og
þeirri eðla stétt er eirini lagið.
En er hann sá hver stóð á bak
viö miguna, brá honum enn
frekar og flýtti sér að stilla sér
aftur upp undir migunni með
brosleitt andlit visandi mót
himni.
Fyrst þegar ég heyrði þessa
sögu, þótti mér hásetaræfillinn
óttalegt bleyðimenni og varla
hægt að telja hann með fullu
viti. NU, þegar ég rifja þetta
upp, finnstmér aftur á móti leit-
un að hugaðri manni. Ef tekið er
tillit til þjóðfélagsaöstæðna
þeirra tima þegar bæöi rikti at
vinnuleysi og almenn fátækt, þá
tekur hásetinn þá mest niður-
lægjandi Utgönguleiö sem hægt
er að hugsa sér, til aö bjarga sér
úr klipunni og eiga ekki á hættu
að missa vinnuna og þar með
konu og börn á bæinn. Hann
haföi nátturlega getað öskrað
á kallinn og bent honum á að
það væri allt i lagi að gægjast
útfyrir áður en hann léti vaða
niður á dekkið. En þá hefði hann
örugglega misst vinnuna. Nei,
hásetinn kaus að lifa undir
þeirri staðreynd, að hann haföi
brosað upp i miguna i stað þess
að eiga á hættu að missa vinn-
una.
Hvernig honum leið það sem
eftir var ævi sinnar veit ég ekki.
Enda skiptir það heldur ekki svo
miklu máli. Hann lét kannski
lifið fyrir eigin hendi, eða barði
konuna sina, þegar hann kom i
land; ekki veit ég.
Frá þvi þetta^erðist eru liðin
rúm þrjátiu ár. A þeim tima
hefur það orðið lenska hjá
meirihlutaþjóðarinnar að brosa
upp i miguna.
En þess gætir kannski enn
betur i' þeim löndum sem lengra
eru komin á veg i hinni svoköll-
uðu þróun. Það er þó eingöngu
vegna þess, að valdið á bakviö
bununa er oröið óþekkjanlegt og
ógnvekjandi. Þáð er vald sem
viö skynjum ekki. Það er vald
sem við getum ekki greint hvort
það er frá okkur sjálfum, eða
hvort þetta sé einhver óvættur
sem hefur sprottið úr berginu,
endurreistur af kvalalosta eða
kvölum. Skipstjórinn er horfinn
úr mynd okkar flestra og i stað
hans er komið bákn sem gnæfir
yfir okkur og gefur okkur ekki
kost á öðru en að taka á móti
þegjandi og hljóðalaust. Okkur
grunar kannski að fulltrúar
þessa bákns séu ekki jafn
alvaldir og þeir vilja vera láta,
en sundrungin meöal okkar
sjálfra gerir það aö verkum, að
við veljum enn að brosa upp i
miguna. Miguna, sem i sjálfu
sér hefur ekkert breyst, er alltaf
jafn heit og sviðandi.
En það er kannski engin
furða, að við kjósum, þegar allt
kemur til alls, að þegja og
Aftur þarf ég að spyrja
sjálfan mig og ykkur: Getu-
leysis? Nei, fyrirgefiö þið ég
ætlaði að segja kjarkleysis.
Kjarkleysis sem stafar af þvi að
við vitum ekki hverjir óvinir
okkar eru. Kjarkleysis sem
stafar af þvi að við vitum ekki
hvar við eigum að leita okkur
stuðnings. Við höfum óljósa
hugmynd um það, og vegna
þessarar óljósu myndar þorum
við ekki að hætta okkur lengra.
En sanniö þiö til, spyrjir þú
náungann þá kemstu að þvi að
hann er á sömu skoðun og þú, og
til samansgerið þið myndina af
óvininum ögn skýrari. Og talið
þið við fleiri, fáið þið enn gleggri
mynd. Þannig kemur að þvi að
lokum að við hættum að brosa
upp I miguna og tökum þann
sem er að baki hennar til bæna
og neyðum/leiðum hann til að
gera sér ljóst að við fæddumst
öll nakin og að þaö var rangt að
stinga pela upp i einn, þegar
annar varð að láta sér nægja
þumalputtann. Takist okkur að
sannfæra þann sem meig á okk-
ur, færir hann okkur til þess
sem meig á hann og svo koll af
kolli, eða frá bunu að bunu uns
við fæðumst öll jöfn og þurfum
aldrei aftur að brosa upp I mig-
una.
Gautaborg
21. janúar 1981
Gunnar Kári
Magnússon
skrifar:
Um
listina
að
brosa
upp í
miguna
blta á jaxlinn. Þvi okkur er
innrætt frá upphafi að þegja
og taka á móti löðrungunum.
Gripi okkur örvænting og við
sláum á móti, upplifum við ekk-
ert annaö en augnablik full-
nægjunnar i' örfá andartök.
Siöan verður allt svart.
Nei, þá er betra að þegja og
beygja sig undir bununa og
finna hvernig hún brennir og
sviður hörundið, kjötið, hjartað
og heilann. Sviöur og brennir
uns við orkum ekki lengur, rek-
um upp öskur, berjum konuna,
förum i fýlu, á fylleri eða byrj-
um aðsafna frimerkjum.Gerum
eitthvað, bara til að losna við
sviðann og hræðsluna við að
geta ekki hamið okkur lengur.
Hræðsluna við að slá til baka i
einhverju ósjálfræði hugans.
Ósjálfræði hugans? Hvað er
nú það? Er ekki ósjálfræði hug-
ans einmitt fólgiö I þvi hvernig
við beygjum okkur brosandi
undir bununa? Er ekki ósjálf-
ræði hugans fólgið i þvi að við
þegjum þó okkur finnist við
órétti beitt? Er ekki ósjálfstæði
hugans einmitt fólgið i þvi, að
brosa alltaf upp i miguna?
JU, ég held það. En það er
ekki þar með sagt að ég dáist
ekki ennþá að hásetanum.. Vilja
hans, að fórna eigin sjálfs-
viröingu fyrir stolt konu sinnar
og barna. Samtimis þvi bölva ég
i hljóði skammsýni hans.
Skammsýni hans yfir þvi að
stolt er ekki eingöngu fólgið I
fullum mögum. Skammsýni
hans yfir þvi, að verknaður
hans, er hann brosti upp i mig-
una, fól i sér flótta. Flótta, sem
hann flutti, með verknaði sin-
um, yfir á dótturina og soninn.
Flótta, sem heldur áfram uns
einhver niðja hans slær til baka.
Slær til baka á rétta nótu og i
ræettum dúr. Sveiflar eikki
bara höndunum eins og hani
sem reynir aö vera meiri en
hann er. Berjandi á hænunum
vegna eigin getuleysis til að
slást viö minkinn.
Kjartan Ólafsson skrifar
Grænland skal
1 hinum fjölmenna hópi þjóöa
heimsins eru Grænlendingar
okkar næstu nágrannar. Fyrir
tæpu ári siðan fengu Grænlend-
ingar heimastjórn og þar með
nokkur yfirráð eigin mála, en
höfðu áður búið viö danska
nýlenduáþján um aldir.
En ekki er sopið kálið þótt i
ausuna sé komið. Grænlend-
ingareru áfram hluti af danska
rikinu eins og við Islendingar
vorum lika allt til 1918, þótt hér
fengist heimastjórn 1904. Og
þegar Danir gengu i Efnahags-
bandalagið árið 1972 fylgdu
Grænlendingar með, enda þótt
mikill meirihluti Grænlendinga
hefði greitt atkvæöi gegn inn-
göngu i Efnahagsbandalagið viö
þjóðaratkvæðagreiðslu, sem þá
fór fram.
Og nú á að kenna Grænlend-
ingum siðina. í höfuöstöðvum
Efnahagsbandalagsins hefur
verið tekin ákörðun um að
Sendaþýskantogaraflota á miðin
við Austur-Grænland. Þótt
grænlenska landsstjórnin hafi
boriðfram hörðustu mótmæli og
fiskifærðingar lagt til algera
stöðvun þorskveiða við Austur-
Grænland, þá er hvorki skeytt
um vilja Grænlendinga né
ástand fiskistofna heldur farið
fram meö nöktu valdboði.
Og danski fulltrúinn hjá Efna-
hagsbandalaginu þorði ekki
einu sinni að greiða atkvæði
gegn þessu ofbeldi af ótta um
danska verslunarhagsmuni!
Ætli við íslendingar munum
ekki lika flesksamninginn sem
Danir gerðu árið 1901 um 3ja
milna fiskveiðilandhelgi við
Island næstu 50 ár, þegar
brýnustu hagsmunum okkar
var fórnaö i þágu verslunar-
hagsmuna Dana i Englandi.
Nú eru það Grænlendingar
sem fá að súpa seyðið af
„vináttu” Dana við stórþjóðir
Efnahagsbandalagsins. Hér
sjáum við Islendingar i skýrri
mynd hvert hlutskipti hefði
beðið okkar sjálfra, ef við
hefðum ekki borið gæfu til að
þagga niður þær raddir, sem
hér voru háværar fyrir 20
árum um inngöngu Islands i
Efnahagsbandalagið, og við
sjáum hvers viröi fullveldið er.
Það er skylda okkar Islend-
inga að bera fram hörðustu
mótmæli gegn yfirgangi Þjóð-
verja og Efnahagsbandalagsins
á fiskimiðum Grænlendinga.
Þetta ber okkur að gera, ekki
bara vegna þeirra hagsmuna,
sem við eigum sjálfir að gæta i
þessum efnum þar sem eyðing
þorskstofnsins við Grænland
kemur okkur óhjákvæmilega i
koll, — heldur einnig og enn
frekar vegna þess að allar
skyldur okkar i veröldinni eru
við rétt smáþjóða til þess að
ráða sjálfar sinum málum. Hér
er niðingsverk framið við okkar
eigin bæjardyr.
Fyrir Grænlendinga veltur á
öllu, að þeim auðnist að byggja
upp eigin sjávarútveg og að
nytja fiskistofnana við strendur
Iandsins. Fyrir Þjóðverja
skiptir sjávarútvegurinn nánast
engu máli, þeir sækja til hans
aðeins 1% sinna þjóðartekna.
Vistmá vera,aðþeir háu herrar
i Brttssel og Bonn telji sig geta
sýnt Grænlendingum hnefann
án þess að heimurinn taki eftir
sliku, en það mega þeir vita, að
hér á Islandi safnar enginn vin-
sældum með þvi að niðast á
Grænlendingum.
„Grænland skal út úr Efna-
hagsbandalaginu” sagði
Jónatan Motsfeldt, formaður
grænlenska landráðsins þegar
Þjóöviljinn átti viö hann viðtal
sem hér birtist i gær. Sam-
kvæmt núgildandi samningum
eiga Grænlendingar þess kost
að segja sig úr Efnahagsbanda-
laginu að undangenginni
þjóðaratkvæðagreiðslu eftir 2-3
ár.
Jónatan Motsfeldt var
staddur i Kaupmannahöfn,
þegar Þjóðviljinn ræddi við
hann á fimmtudag, en hann
sagði: ,,Ég fer heim til
Grænlands á morgun, og þá
verður tekið til við að skipu-
leggja baráttuna fyrir þjóðarat-
kvæðagreiðsluna 1983 gegn
aðild að EBE. Ég mun leggja
fram tillögu i landsráöinu um
úrsögn.”
Við óskum Jónatan Motsfeldt
og félögum hans sigurs i þjóðar-
atkvæðagreiðslunni þegar þar
að kemur, og i allri baráttu
þeirra fyrir fullum umráðarétti
Grænlendinga yfir auðlindum
eigin lands.
Við erum hér þrjár eyþjóðir
við norðanvert Atlantshaf, sem
allar höfum lotið dönskum yfir-
ráðum á fyrri tið, — Islend-
ingar, Grænlendingar og
Færeyingar. Á mælikvarða
stórvelda erum við smáir, og
enginn mun gæta hagsmuna
okkar nema við sjálfir. En við
skulum halda saman hér norður
i hafinu, og séum við klókir mun
okkur takast að lifa af. Sam-
skipti þjóðanna þriggja ber
stórlega að efla með gagn-
kvæmri virðingu fyrir
óskoruðum rétti hverrar þjóðar
til sins eigin lands. 1 þessum
efnum hvilir skylda um forystu
á okkur íslendingum, þar sem
við einir i þessum hóp búum við
stjórnarfarslegt sjálfstæði.
En sú var tið að einnig við
vorum boðnir Hamborgurum til
kaups af dönskum arfakóngi.
Rentukammer og Kanzelli
Danakonunga i Kaupmanna-
Ritstjórnargrein
höfn reyndist okkur öllum ærið
þung i skauti á stundum, svo
ykkur Grænlendingum sem
okkur, en eitt er að glima við
„mátulega sterkan óvin” og
annað að komast i þær trölla-
hendur, sem þiö fáið að kenna á
nú þegar ekki er lengur stjórnað
frá gömlu Kaupmannahöfn
heldur frá Brussel og Bonn.
Hér er viðhæfi að minna á orð
úr Islandsklukkunni, þau sem
Arnas Arnæus mælir við
Hamborgarann Offelen á
úrslitastund þegar Island hafði
veriö boðið Hamborgurum til
kaups:
„Maður sem ætlar aö kyrkja
litið dýr i greip sinni mun að
lokum þreytast. Hann heldur
þvi armsleingd frá sér herðir
takiðum kverkar þess sem má,
en það deyr ekki; það horfir á
hann, klær þess eru úti. Þetta
dýr mun ekki vænta sér hjálpar
þótt tröll komi með bliðskapar-
yfirbragöi og segist skuli frelsa
það. Hitt er lífsvon þess að tim-
inn sé þvi hallkvæmur og lini afl
óvinar þess.
Ef varnarlaus smáþjóð hefur
mitt i sinni ógæfu borið gæfu til
að eignast mátulega sterkan
óvin mun timinn ganga i lið með
henni eins og þvi dýri sem ég tók
dæmi af. Ef hún i neyð sinni ját-
ast undir tröllsvernd mun hún
verða gleypt i einum munn-
bita.”
Má vera Grænlendingar gætu
notið þessara islensku orða nú
þegar Hamborgarar sækja þá
heim, en framundan sú þjóðar-
atkvæðagreiðsla sem mestum
örlögum ræður.