Þjóðviljinn - 31.01.1981, Blaðsíða 17

__
16 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 31. jan. — 1. febr. 1981.
ÞJÓÐVILJINN — StÐA 17
reikna fastlega meB þvi aö svona
geti skeö fyrir minni kynslóö lika,
þannig aö þessi gelgjuskeiö hafa
veriö gagnleg en hér á tslandi er
min kynslóö bara svo helviti stór,
menn hafa veriö i mörgum
löndum og myndlistasviöiö þar af
leiöandi breiöara.
Margir halda aö þegar maöur
er aö mála, sé maöur aö gera ein-
hverja tóma vitleysu, en það eina
sem skiftir máli er: Hvaö viltu
segja og hvernig viltu segja þaö?
Ég hef fengið fullt af hugmyndum
frá þeim sem vinna meö ljós-
myndatækni og svoleiöis, en mér
nægir þaö bara ekki, ég vil hafa
málningu á puttunum, ég er meö
litadellu, hana hef ég haft siðan
ég var krakki fyrir austan. Þaö
mætti bæta þvi við um Grúppuna
sem viö vorum aö tala um áöan
og hvaö heföi tengt hana saman,
þá er þaö fyrst og fremst Galleri
SÚM, svo var þaö annaö i þessu,
þaö var að þetta eru svo svo ósköp
góöir strákar, mér hefur alltaf
fundist svo hlýlegt og elskulegt aö
starfa meö þeim, menn hafa
getaö boröað, gist og unniö
saman, án þess aö nokkrum dytti
i hug annað en aö Jpað væri gert
meö gleöi. Þaö er ekki hægt að
byggja upp ltfvænlega hluti, ef þú
gerir þá alltaf af einhverri
skyldurækni.
íslendingar með
myndlist á heilanum
— Hvaö finnst þér um tslenska
myndlist núna?
— Ég viet ekki hvaö er að
gerast meö Islendinga, þeir eru
bókstaflega meö myndlist á
heilanum, sú kynslóð sem kemur
á eftir okkur er ennþá stærri. Ef
þaö kemur bara einn úr hverri
kynslóö, bara einn sem gerir
virkilega góöa hluti, þá hefur
þetta geysilega mikla þýðingu
fyrir islenska menningu.
Leikhúslifiö og myndlistin eru
oröin stærstu þættir i endurnýjun-
inni á menningu þjóöarinnar get
ég ekki betur séö, öfugt frá þvi
sem áður var. Ég sá Stundarfriö
eftir Guömund Steinsson, sem er
góöur kunningi minn, viö ræddum
um þaö sem hann er aö fást viö i
leikritum sinum, mér sýnist það
vera náskylt þvi sem ég er aö
gera. Þegar þú ert aö mála
ferkantaöan flöt, getur þú notaö
stæröir og viddir á annan hátt en i
leikhúsinu, þá er þaö fljótt á litiö
allt annaö, en segir i raun það
sama.
r
A móti AndyWarhol
— Nú hafa menn reynt aö
tengja þig ákveðinni stefnu i
myndlist finnst þér þú vera pop-
iistamaöur?
— Nei ég er algjörlega á móti
mönnum eins og Andy Warhol
sem segja: „Littu ekki undir yfir-
boröið, þvi aö þaö er ekkert undir
þvi.” Þetta finnst mér vera ódýr
lógik. Mér finnst án þess aö dæma
neina stefnu til dauöa, þessir
menn vera iskaldir. Þetta er
myndlist sem byggir á þvi aö
elska hiö kapitaliska neytenda-
þjóöfélag, ég get ekki séö aö þaö
sé hægt aö hrópa allt of mikiö
húrra fyrir þvi. Ef þaö er hægt aö
gefa einhverja forsendu fyrir þvi
að búa til myndlist, þá held ég aö
þeir sleppi einhverjum æöri hluta
menneskjunnar og tilfinningum.
Þaö sem hefur haft mest áhrif á
mig eru upphaflega menn eins og
Kjarval, svo hef ég gengið meö
Mattise á heilanum, og geri þaö
reyndar ennþá. Hitt er svo annaö
mál aö ég hef lært heilmikið af
þessum poppurum, ég hef lært af
„Ég fór út meö Gullfossi 4.
nóvember 1961 frá Hafnarfiröi og
er búinn aö vera i Kaupmanna-
höfn siöan”.
skiltamálurum og ég hef lært af
dalamálurum i Sviþjóö, alþýöu-
list og öllum fjandanum, ég hef
bara veriö að reyna aö læra eitt-
hvert tungumál og gera mér
grein fyrir þvi hvaö ég vil segja
og hvernig. Sólhlifarnar sem ég
málaði og er reyndar aö enn,
höföi enga harösoöna meiningu,
sólhlif er bara dálitið skemmti-
legur hlutur. Þaö hjálpar mér
mikiö aö ég hef alltaf haft
safnaradellu. Ég hef alltaf safnaö
dóti og þaö tengist þvi hvernig ég
mála. Mér hentar vel aö finna þaö
sem ég er aö mála, svo aö þú sérö
aö þaö er ekki langsótt, sjónræn
áhrif sem höfö eru á þig eru alltaf
aö veröa meiri og meiri, til dæmis
meö sjónvarpi, þaö væri tóm vit-
leysa aö vera aö tala um aö eitt-
hvaö sé fallegt og formrænt
annars vegar og eitthvaö voöa -
banaliseraö hins vegar.
Sjónvarpið og
anal£abetisminn
— Hvaö finnst þér þá um aö
nota þessa miðla eins og video-list
til dæmis?
— Þetta er aö sjálfsögöu tilraun
til aö kryfja miöilinn. Sjónvarpiö
er aö gera mann aö hálfgeröum
analfabit i myndum, ef maöur er
ekki vakandi. Þaö vinnur eins og
vélbyssa, þaö kennir þér aö
treysta eki alveg á augun i þér,
þegar þú ert búinn aö skoöa
myndina þá er komin ný mynd
meö texta. Þetta gerir þaö aö
verkum aö þú ert dreginn á asna-
eyrunum á hverju kvöldi i nokkra
klukkutima. En viljirðu nota þaö
sem listmiðil eru möguleikarnir
miklir likt og munurinn á þvi aö
vera húsamálari og listmálari,
hvaö viltu og hvernig, viltu gapa
eöa skoöa. Þaö sem skeöi á slnum
tima, aö málverkiö dó ekki þegar
ljósmyndin kom, þaö er aö ske
aftur núna, nú kemur video,
performance og allt þaö, til að
sanna aö þetta sé lifandi hlutur,
gagnstætt sjónvarpinu það eru
miklir möguleikar i miölun,
hugsaðu þér aö hafa svona
sterkan rikismiöil, þú veröur
aldeilis aö vita hvaö þú ætlar aö
gera viö hann góði.
Anginn og efnið
Þaö sem gerir aö ég er stundum
tekinn sem betri listamaöur er
þaö, aö ég vinn á striga. Ég sá hér
um daginn mann kaupa teikningu
eftir JóhannesKjarvalá 1500-2000
krónur, helmingi betra en
kannski málverkið viö hliöina,
sem kostaði miljónir, komiö á
léreft. Þaö er þessi hugmynd, aö
vera skýr, sem kemur fram i
teikningum Kjarvals. Ef þú sérö
3000 ára gamlar teikningar eftir
japanska málara, séröu aö þær
eru eins og þær heföu veriö
geröar i gær, mér sýnist þetta
stórkostlega áhugavert, kannski
eru temperamyndirnar sem þeir
máluöu á bómullardúkana
ónýtar. Þú getur ekki oröiö til
nema i sjálfum þér, gegnum ag-
ann og efniö, þaö er ekkert sem er
gefiö, þú þroskast á þvi aö fá mót-
stööu I efninu og þar af leiðandi
skiptir þaö ekki máli meö
fersentimetrana. Þú getur málaö
myndir með hverju sem er,
smiöað þær úr tré, eöa hverju
sem til fellur. Þegar Siguröur
Guömundsson er aö gera ljós-
myndir sinar, þaö er makalaust
hverju hann getur miðlað á mann
i gegnum þær, en þetta er búiö aö
kosta hann mikinn aga, og þaö
þarf þroskaöa vitund til að gera
svona hluti.
Ég set hlutina upp I frjálsum
stæröum, ég fæst ekki viö aö mála
skuggann af húsinu hinum megin
viö götuna, heldur finnst mér
meira gaman aö segja þér eitt-
hvaö meö þvi aö búa til hálf-
geröan útúrsnúning útúr þvi af
hverju er þetta hús þarna
svona? Þaö er aldrei fyrir algjöra
tilviljun aö hlutirnir eru eins og
þeir eru. Húsiö er menningar-
sögulegur hlutur, allir hlutir hafa
menningarlegt mótif, en þaö sem
Siggi gerir er þaö aö hann er aö
búa til alveg ákveöin augnablik, i
mínum myndum eru þau mörg og
láta ööruvisi saman.
Að mála timann
— Skoöandi siöustu sýningu
þlna I Listmunahúsinu, hvernig
viltu skýra myndhugsun verka
þinna. miöaö viö þá breytingu
sem orðiö hefur i stil þeirra frá
fyrri timum og viö minntumst á
áöan?
— Ég er voöa mikiö aö mála
timann. Stóra myndin til dæmis
af stráknum meö bogann, ég stal
honum utan af Japanskri barna-
bók, hann spannar I timanum
voða mikiö á móti nútimamann-
inum sem er til hægri i myndinni,
en svo allt sem I kringum þetta
er, hvort sem þaö er venjuleg
pera eöa bátur, kvenleg fegurö
eöa annaö það er þess vegna sem
ég sagöi áöan, ég er ekki symbol-
isti, þetta er ekki táknrænt. Ég
mála þetta ekki eins og ljóö,
þessar gufur til dæmis, þegar ég
mála þær er þaö til aö undirstrika
rúmiö, aö þaö er eitthvaö i rúm-
inu, fjall eöa eitthvaö annaö.
Rörin i þessari mynd minna mig
á þaö þegar ég var á sjó og þaö
vantaöi loft. Aö ööru leyti eiga þú
og allir aörir aö fá þaö útúr
þessari mynd þaö sem þiö viljiö,
hún er opin og ég hef engan áhuga
á aö hún gangi upp eins og' eitt-
hvert dæmi.
— Hverjar eru framtiöar-
áætlanir þinar, ætlaröu aö vera
áfram útl Kaupmannahöfn mála
og selja?
— Já, þetta meö söluna, ef ég
ætti ekki börn og svona ýmislegt
myndi ég geyma þessar myndir
uppi á lofti og gefa þeim þær
seinna, en ég hef þörf fyrir aö fá
svolitið i kassann, og þá get ég
keypt liti. Aö selja myndlist
kemur henni ekkert viö, ég væri
farinn úti bisness ef að ég heföi
svona mikinn áhuga á peningum,
þetta svokallaöa markaösfrelsi er
til staöar, ég bjó þaö ekki til.
— Er þaö samt ekki hluti af
þessu, aö segja frá þvl sem þú ert
aö gera, meö þvl aö sýna þaö?
— Ja, fyrir hvern málarðu? Ég
held aö þaö sé rétt sem Renoir
sagöi: „Þú málar fyrir sjálfan
þig, en þaö eru litlir mögleikar á
þvi aö þaö séu ekki geysilega
margir sem hafa áhuga á þvi
sama og þú”. Aö þóknast ein-
hverri óljósri tegund af fólki, þaö
er bara ekki hægt, rithöfundar
hafa alltaf viljaö vita fyrir hvern
þeir skrifa en þeir hafa aldrei
vitaö þaö mjög greinilega held ég.
Þú ert alltaf aö tjá einhverja hluti
til annarra, menningin gengur út
á þaö hvernig viö erum hvert við
annaö, þaö er ekki til neitt mótif
fyrir myndum nema maöurinn
sjálfur. Ef ég heföi haft jafn
mikla eftirtektargáfu og hún
móðir min, haföi, þá kæmi þaö
sér aö góöum notum. Hún málaöi
ekki, en þaö var ótrúlegt hvaö hún
gat upplifaö persónur. Allstaöar
þar sem ég hef verið, hef ég hitt
fyrir fólk sem hefur virkilega
finar tilfinningar, og á meöan svo
er þurfum viö ekki aö kviða.
Arni Ingólfsson
af manni meö skammbyssu sem
skýtur annan, þú kemst ekki öllu
lengra en þaö, þetta gekk sér til
húöar hjá mér. Nú finnst mér
myndirnar minar miklu skyldari
hlutum i þjóöfélaginu en áöur, en
ég prédika minna. Ég hef miklu
meira gaman aö þvi aö segja:
komdu nú og sjáöu hlutina
hvernig þeir eru, svona geta þeir
lika veriö, en ekki þeir erusvona.
Ef þú viltfá einhvern
til að tala
vel um Dani
— Þú ferö aftur til Kaupmanna-
hafnar eftir aö hafa starfaö meö
Galleri SÚM i nokkur ár, hvaö
tekur þá viö, Danir virðast hafa
tekiö þér vel?
— Þeir hafa gert þaö, ef þú vilt
fá einhvern til aö tala vel um
Dani, þá er það ég. Þó eru i þessu
ósköp venjulegir hlutir, eins og i
öllu ööru, þetta frægöarkjaftæöi,
þú getur ekki notaö þaö til neins.
En þaö sem hefur bjargaö mér er
þaö aö ég hef fengiö friö til aö
vinna, það er það dýrmætasta
sem til er á jaröriki, vinna er
aöalatriöiö I þessu. Ef þú fram-
leiöir ekki neitt þá er þaö ófull-
nægjandi fyrir sjálfan þig. Ef þú
hefur aftur góða möguleika á aö
gera eitthvað fallegt, þá
þroskastu. Þetta er eins og aö
ganga I skóla hjá sjálfum sér, það
veröur meiri fullnægja og á sama
tima taka fleiri eftir þvi hvaö þú
ert aö hugsa. Þannig hafa þessar
sýningar um Norðurlönd meö
allskonar Svium og Finnum
komiö án þess aö ég hafi gert
nokkuö i þvi, þeir þekkja mig nú
af þvi aö ég hef sýnt þar áöur.
— Þinn vettvangur hefur veriö
Skandinavia?
— Já, já, ég hef ekki sýnt i
Ameriku eöa á Englandi. Ég hef
mikinn áhuga á Norðurlöndum og
menningu þeirra og mér finnst
norrænt samstarf vera falleg
hugmynd og allt þaö, en ef þaö
byöist aö sýna niöri á Italiu eöa
einhversstaðar, þá heföi ég eöli-
lega ekkert á móti þvi.
Með Beethoven
í maganum
— Hvaö finnst þér um Skandi-
naviska myndlist núna?
— Þaö er svona upp og ofan,
munurinn á myndlistinni i Svi
þjóð Noregi og til dæmis á tslandi
er mikill, á sama hátt og þetta er
skylt, þá er þetta fjarskylt t.d.
þessi realismi sem óö uppi I
Noregi og þessi sósialrealismi
Svianna, sem er reyndar ekki
alvegsá sami og i Sovétrikjunum,
margt af þessu er voöaleg
þynnka. Svo hafa komið upp I Svi-
þjóð súrrealiskar grúppur. Margt
af þvi er sama melódian, meö
táknin og allt það, en Islendingar
ganga alltaf meö einhvern
Beethoven i maganum. Þeir eru
rómantiskir og hæfilega fanatiskir
til að þaö geti komiö gott útúr þvi.
Þaö er nefnilega hægt aö nota of-
stækismennsku og þrjósku i
myndlist þótt hún notist kannski
illa I ýmsu öðru. Þetta hefur gert
það aö verkum aö t.d. þessi
tegund af myndlist sem komin er
frá Islandi eftir stfiöiö, sem þá
var kölluö millikynslóöin,
nemendur Þorvalds Skúlasonar
og sú kynslóö, hefur einhvern
veginn tekist aö drepa allar
hvatir. Þaö sem þeir börðust á
móti á sinum tima, þessum voöa-
lega brúna og græna aka-
demisma, varö svo að aka-
demisma hjá þeim aftur. Ég
Árni Ingólfsson ræðír við Tryggva Ólafsson listmálara í Kaupmannahöfn
— Hver voru tengsl þin viö
Galleri SÚM Tryggvi?
— Kristján Guömundsson var
aö sýna á Ungdomsbienalnum I
Helsinki, þá var ég aö mála
þessar myndir minar I svipuðum
dúr og núna. Þetta var áriö 1969
og þá stakk hann upp á aö ég
sýndi i Galleri SÚM. Uppúr þvi
héldum viö hópinn. Galleríið var
þá þegar stofnaö af þeim Sigur-
jóni Jóhannssvni, Jóni Gunnari,
Sigga Guðmundssyni ofl. Þegar
þetta kom til, var ég búinn aö
vera úti Kaupmannahöfn i 8 ár,
fór út með Gullfossi 4. nóvember
’61 frá Hafnarfiröi og er búinn að
vera þar síöan.
— Varstu þá innritaður I Lista-
akademiuna?
— Þaö furöulega viö það var, aö
ég sendi inn myndir um vorið tók
svo bara áhættuna og hugsaði
meö mér, ef ég fæ nei, þá fæ ég
bara nei. Ég bjó i herbegi á
Nönnugötu, svo þegar ég kom af
togaranum Baldri frá Patreks-
firði, ég var á honum allt
sumarið, sko, þá lá til min bréf á
dönsku, og var mér sagt aö gjöra
svo vel aö koma bara. Ég borgaöi
skuldir minar og fór til Kaup-
mannahafnar.
Þjóðfélagslegt sigti
— Þiö sem stóöuö aö Galleri
SÚM voruö hópur listamanna
sem eingöngu haföi þaö sam-
eiginlegt aö vinna aö myndlist,
vinnubrögö ykkar voru mjög
ólik?
— Þaö bar á fordómum I garö
okkar margra. Þaö var gefiö I
skyn, aö þetta væru einhverjir
bióöfélagslega hættulegir ná-
ungar, öfuguggar i kúnstinni.
Þetta skeöur hjá öllum grúppum,
estitskir hlutir og tæknileg -!
vandamál. Svo
er aftur annaö, aö eftir H20
sýninguna sem fór um Noröur-
lönd 1974, komu upp hugmyndir
hjá okkur Sigga Guömundssyni
aö gera þetta svolitiö pólitiskara,
ekki sjálfa grúppuna, heldur aö
viö heföum meira þjóöfélagslegt
sigti. Þaö fannst Þórði Ben og
Hreini Friöfinnssyni fjarstæða.
Við héldum siðan aöalfundi
hérna, i Hollandi og Danmörku,
eftir þvi hvaö margir gátu hittst á
þessum stööum. Þá giltu þessir
fundir sem lögfundir, til næsta
sumars, önnur lög hafa aldrei
veriö til.
Komdu nú og
sjáðu hlutina
— Nú hefur myndlist þln breyst
frá þeirri beinu þjóöfélagslegu af-
stööu sem þú tókst á þessum
árum?
— Mér hefur veriö nuddaö úpp-
úr þvi aö ég hafi veriö aö búa til
voöalega pólitiskar myndir og
þaö er alltaf veriö aö segja: Hann
er að stækka meö einhverjum
stækkara, þeir sem ekki vita hvaö
maöur er aö fást viö, gera sér
ekki grein fyrir þvi aö þaö sem
skeöur, er ekkert annaö en þaö að
þinareigin vitleysur veröa stærri,
þaö er enginn munur á þvi aö
spara sér 6 klukkutima á þvi eöa
eítthvaö slikt, eölislega er enginn
munur á þvi aö hjóla I staöinn
fyrir aö ganga, reiöhjóliö er
aöeins framlenging á löppunum á
þér. Ég hef aö þessu leyíi reynt aö
skipuleggja vinnubrögö min á
vissan hátt, eins og menn gera á
venjulegum vinnustööum. En þaö
aö búa til pólitiskar myndir er
mikiö vandamál, myndir eru
pólitiskar og erotiskar ef þær eiga
aö vera góöar. Þaö aö mála mynd
Tryggvi Olafsson hefur getiö sér orö í málaralist-
inni, búiö og starfad í Kaupmannahöfn eins og
margur fyrirrennari hans. Mér þótti vel viö hæfi að
eiga viö hann nokkur orö um það sem á daga hans
heföi drifið, frá þvi aö hann var orðaður viö Galleri
SuM, og aö heyra álit hans á lífinu og listinni.

íslendingar
ganga
alltaf með
einhvern
Beethoven
í maganum
Strakurinn meö bogann spannar i timanum á móti nútimamanninum en þetta er Tryggvi asamt tveimur mynda sinna frá sidustu sýning-
samt ekki symbolik. unni i Reykjavik.