Þjóðviljinn - 08.08.1981, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 8.-9. ágúst 1981
UOOVIUINN
Málgagn sósfalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
Ctgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ölafsson.
Augiýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir
Umsjónarmaöur sunnudagsblaðs: Þórunn Siguröardóttír
Afgreiðslustjóri: Valþór Hlöðversson
Blaöamenn: Álfheiður Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Ástgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
son.Jón Guðni Kristjánsson.
tþróttafréttamaður: Ingólfur Hannesson.
Útlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Björn Br. Björnsson .
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Auglýsingar: Unnur Kristjánsdóttir
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Harðarson.
Afgreiðsla: Kristin Pétursdóttir, Bára Sigurðardóttir.
Simavarsla: ölöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns
dóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar: Síðumúla 6,
Reykjavik, simi 8 13 33.
Prentun: Blaðaprent hf..
ritstjórnargrerin
Ríkisstjórn og
stjórnarandstaöa
• Þegar ríkisstjórn Gunnars Thoroddsen tók við völd-
um í febrúar 1980 voru það fáir, sem treystu sér til að spá
henni langra lífdaga.
• Ríkisstjórnarmyndunin var niðurstaða einhverrar
flóknustu og harðskeyttustu stjórnarkreppu, sem orðið
hef ur hér á landi f rá upphaf i lýðveldisins. Þar sem meiri
hluti þingmanna Sjálfstæðisflokksins kvaðst ekki geta
fellt sig við stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar hafði
myndun hennar í för með sér alvarlegan klofning Sjálf-
stæðisf lokksins. Af leiðingin varð m.a. sú, að ríkisstjórn-
in studdist, þegar í upphaf i, við ákaf lega óvissan þing-
meirihluta.
• ( arf eftir minnihluta Alþýðuflokksins tók ríkis-
stjórnin við ákaflega hrörlegu efnahagsástandi. Miklu
uppistöðulóni frestaðra verðhækkana hafði verið safnað
upp á bak við verðstöðvunarstíf lu Alþýðuf lokksins, sem
var að því komin að bresta. Flesta11ir atvinnuvegir voru
að þrotum komnir sakir tapreksturs og opinber f yrirtæki
voru fjárvana. Þá ríkti almenn svartsýni um horfur í
efnahags- og kjaramálum meðal landsmanna.
• Á því eina og hálfa ári, sem liðið er síðan ríkisstjórn-
in hóf störf hefur orðið veruleg breyting til batnaðar.
Samstarfið í ríkisstjórninni hefur reynst bæði gott og
farsælt. Efnahagsmálin hafa tekið stakkkaskiptum.
Verðbólgan hefur lækkað úr meira en 60% um þær
mundir er rikisstjórnin tók við völdum niður í því sem
næst 40% á yfirstandandi ári. Tekist hefur að koma á
mjög góðu jafnvægi í ríkisfjármálunum og afkoma
ríkissjóðs hefur ekki verið traustari um árabil. Þá
standa atvinnuvegir landsmanna yfirleitt vel að vígi og
f járhagsstaða opinberra fyrirtækja hefur batnað mjög.
• Auk þessa árangurs hefur, á starfstíma þessarar
rikisstjórnar, verið komið f veg fyrir frekari rýrnun
kaupmáttar launþega. í þessu sambandi er heldur ekki
vert að vanmeta þá kjarabót launþega, sem felst í
minnkun verðbólgunnar og tiikomu verðtryggðra spari-
sjóðsreikninga. Almenningur hefur nú, i fyrsta sinn um
árabil, tækifæri til aðspara á annan hátten þann að f jár-
festa í tækjum og húsnæði. Þessi umskipti munu hafa
djúptæk áhrif á efnahagslífið, sem þegar er farið að
gæta í meiri sparif jármyndun og minni innflutnings-
hneigð en áður.
• Vegna þess hve þingmeirihluti ríkisstjórnarinnar
hefur verið veikur, hefur hún öðru fremur orðið að
treysta á þann stuðning, sem f rammistaða hennar hef ur
af lað henni bæði á alþingi og meðal landsmanna. I þessu
Ijósi er það talandi dæmi um árangurinn af starfi ríkis-
stjórnarinnar, að nú er almennt taldar góðar horfur á
því, að ríkisstjórnin muni sitja út kjörtímabilið.
• Sá valkostur, sem stjórnarandstaðan býður kjósend-
um upp á er á hinn bóginn ekki f élegur. Á þeim vettvangi
'fer lítið fyrir skynsamlegri stefnumörkun og ábyrgum
vinnubrögðum. En þeim mun meira ber á f lokkadráttum
og illdeilum.
• Forystusveit Alþýðuf lokksins hefur á ný tekið upp
þau vinnubrögð, sem hún ástundaði í ríkisstjórn Ólafs
Jóharrnessonar, að þessu sinni á vettvangi stofnana Al-
þýðuf lokksins sjálf. Verður ekki annað séð en forystulið
Alþýðuflokksins sé staðráðið i því að vinna hinni „lýð-
raeðislegu jafnaðarstefnu" fylgi með pólitiskum kaba-
rettsýningum og uppákomum.
• Enda þótt f lokksstarf í Geirsarmi Sjálfstæðisf lokks-
ins sé á yfirborðinu ekki eins líf legt og í Alþýðuf lokkn-
úm, eru undirstraumar þeim mun stríðari, ekki síst
vegna komandi landsfundar Sjálfstæðisflokksins í
hausfé Stjórnmálaákvarðanir Geirs Hallgrímssonar
undanfarið hálff ár eða svo hafa ekki orðið til að auka
traust til hans meðal almennra flokksmanna.
• Ekki er fja?¥t lagi, að áframhaldandi formennska
Geirs Hallgrímssonar í Sjálfstæðisf lokknum, ef af verð-
ur, byggist á því einu, að ekki f innist f rambærilegri for-
ystumaður innan þess hluta Sjálfstæðisf lokksins, sem
ræður valdastofnunum flokksins.
—ekh.
úr aimanakínu
Ég mun hafa verið 11 ára
fremur en 10, er ég sótti i fyrsta
sinni þingmálafund, eins og mig
minnir að opinberir þjóðmála-
fundir væru nefndir I þá daga.
Fundurinn var haldinn á hinum
forna þingstað Skagfirðinga,
Litla-Garði i Hegranesi.
Eyhildarholt var, þótt umlukt sé
Héraðsvötnum á alla vegu, i
alfaraleið i þá daga, þegar
hestar voru helsta og algeng-
asta „samgöngutækið”.
Fundurinn mun liklega hafa
áttað hefjast kl. 2. Um kl. 11 tók
fólk, sem kom riðandi framan
Borgareyju eða ofan Glaum-
bæjareyjar, að hópastað Suður-
kvislinni. Hún var helsti farar-
tálminn á leiðinni út i Hegra-
nesið. Heimamenn i Eyhildar-
holti ferjuðu kvenfólk yfir
kvíslina á pramma, og máttu
fara margar ferðir, karlmenn
riðu kvíslina niðri á vaðinu.
Hún var nokkuð djúp en þó náði
vel niðri, og þeir, sem vanir
voru að ríða vötnin, þurftu ekki
að bleyta sig á meðan ekki vatn-
aði yfir hnakkinn. Þegar synt
þótti.að ekki þurfti að aðstoða
fleiri við að komast yfir Suöur-
kvislina að þessu sinni, riðum
við Eyhiltingar úr hlaði.
Sem fyrr segir var fundurinn
á Litla-Garði. HUsaskjól var
ekkert en tjalddúkur mikill
umlukti fundarstaðinn að
norðan og áustan. Upp við hann
var bekkur og borð fyrir ræðu-
menn.en fundargestir flat-
möguðu á grængresinu. Hér var
treyst á vingjarnleik veðurguð-
anna og þeir brugðust ekki.
Stormur og rigning hefðu eyði-
lagt fundinn. En veðrið var svo
blítt sem best varð á kosið, logn
og sólskin. Liklega hafa máttar-
völdin verið hliðholl pólitíkinni i
þá daga.
Fundurinn var feykilega fjöl-
mennur, eins og allir sllkir
fundir voru raunar þá. Fólk
taldi naumast aðra skemmtun
fremri þeirri, að heyra þjóð-
málaskik-ungana leiða saman
hesta sina. Stjórnmálaflokkar
voru þá þrir i landinu: Alþýðu- ‘
flokkur, Framsóknarflokkur og
Sjálfstæðisflokkur. Allir áttu
þeir þarna sinafulltrúa. Ekki er
ég vissum að ég muni lengur að
nafngreina alla ræðumennina
en suma þó. Af ræðumönnum
Alþýðuflokksins man ég eftir
Haraldi Guðmundssyni, Erlingi
Friðjónssyni og Einari Olgeirs-
syni. Af hálfu Framsóknar-
manna töluðu Jónas Jónsson frá
Hriflu, Brynleifur Tobiasson,
Bernharð Stefánsson, Stein-
gri'mur Steinþórsson, — sem þá
mun fyrst hafa komið fram á
opinberum stjórnmálafundi i
Skagafirði, — og Gisli Magnús-
son i Eyhildarholti. Ræðumenn
Sjálfstæðisflokksins voru
Magnús Guðmundsson, Jön á
Reynistað, þá báðir þingmenn
Skagfirðinga, Olafur Thors og
Valtýr Stefánsson. Ýmsir þess-
ara manna töluðu oftar en einu
sinni, en ræðutima var skipt
jafnt á milli flokka.
Sennilega hefur Sjálfstæðis-
flcickurinn átt mest fylgi á
fundinum.Hann var þá ennfjöl-
mennastur I héraðinu en átti
orðið mjög i vök að verjast.
Framsóknarmenn voru i sókn
og ákaflega vigreifir um þessar
mundir. Hið sama má raunar
segja um Alþýðúflokkinn, þott i
honum væri farið að hrikta
vegna innbyrðis sundurlyndis,
sem átti eftir að leiða til
klofnings. Umræöur urðu bæði
harðar og langar. Lauk fundi
ekki fyrr en kl. 11 um kvöldiðog
hafði þá staðið i 9 klst. En á eng-
um var fararsnið fyrr en að
fundarlokum.
Eins spaugilegs atviks
minnistég sérstaklega frá þess-
um fundi. Jón Normann Jónsson
hét maöur, ættaöur frá Hróars-
dal i Hegranesi. Hann var á-
kafur Framsóknarmaður á
þessum árum, þótt annað yrði
siðar uppi á teningnum. Jónas
Jónsson hafði tyllt sér meðal
fundargesta og sat á lágu þiífu-
barði. Jóni mun ekki hafa þótt
fara nógu vel um Jónas og kom
nú með útsaumaðan púða,
sjáanlega hinn besta grip, fékk
Jónasi púðann með ummælum,
sem efnislega lutu að þvi, að
hann skyldi leggja hann á milli
sjálfs sin og fósturjarðarinnar.
Jónas tók við púðanum með
vinstri hendi, heilsaði Jóni með
þeirri hægri, þakkaði fyrir
hugulsemina, en lagði siðan
púðann til hliðar og sat sem
fastast á sinni þúfu.
Ekki ætía ég að gera upp á
millimálflutnings ræðumanna á
þessum fundi. Bar enda lítið
skynbragð á pólitik þá (og
kannski enn). En minnis-
stæðastir eru mér þeir
Haraldur, Einar ólafur,Jónas
og Steingrimur, án þess að ég
muni nú nokkuð lengur hvað
þeir sögðu. Þess minnist ég þó,
að Ölafur lét svo um mælt isinni
seinni eða seinustu ræðu, að'
þetta væri nú langur fundur
orðinn og trúlega mál til þess
komið að hann tæki enda.
Haraldur Guðmundsson sté
næstur i stól, snéri sér að Ólafi
og mælti:
,,t Babýlon við vötnin ströng
við sátum fuilirsorgar,
oss fannst hver stundin leið og
löng
og langaði til Sionsborgar”.
Gisli i Eyhildarholti talaði
einu sinni. Að ræðulokum fékk
hann mjög mikið klapp frá á-
heyrendum. ólafur Thors vék
sér að honum og sagði stundar-
hátt:
,,Þú fékkst glamrið, Gisli”.
Þeir Ólafur voru skólabræður
og miktír mátar, þrátt fyrir al-
gerlega öndverðar stjórnmála-
skoðanir. Vel má vera að vin-
samlegtsamband þeirra alla tið
hafi að einhverju leyti stafað af
tengdum.en Ólafur var kvæntur
frændkonu Gisla, Ingibjörgu
Indriðadóttur Einarssonar. Hitt
hygg égþóað vegiðhafi þyngra,
að flestir stjórnmálamenn
Magnús
H.Gislason
skrifar
þeirra tima létu pólitiskan á-
greining ekki valda vinslitum.
Má það Ut af fyrir sig þykja at-
hyglisvert fyrir þær sakir, að
pólitísk skil voru þá skarpari,
allarbrúnirhvassari, deilur tið-
um heitari en nú.
Eftir þetta setti ég mig aldrei
úr færi með að sækja opinbera
stjórnmálafundi. Gæti ég sagt
frá mörgum slikum, ýmist
þeim, er ég sótti sjálfur eða
hafði spurnir af.
En þvi er ég að rifja upp
þessar minningar, svo langt,
sem þær liggja orðið að
baki? Ég geri það tii þess að
benda á þá breytingu, sem
þarna er orðin á, illu heilli. NU
eru þessir stórfundir, þar sem
fulltrúar allra flokka komu
saman og rökræddu ágreinings-
efnin, að mestu fallnir niður.
Hinir svokölluðu framboðs-
fundir, til undirbúnings al-
þingiskosningum, eru þó ennþá
haldnir, þótt stórum séu þeir
færri en áður og að öðru leyti
ekki nema svipur hjá sjón. NU
eru flokksfundir orðnir alls ráð-
andi.Talsmenn flokkanna boða
til funda með flokksfólki ein-
göngu, enginn mætir til and-
svara, enda ekki til þess ætlast.
Málin eru aðeins rædd frá einni
hlið þvi að sjúkir þurfa ekki
lengur læknis við heldur þeir,
sem heilbrigðir eru. Auðvitað er
stundum auglýst, að fundir séu
ifllum opnir. En það virðast
fyrir löngu vera orðin saman-
tekin ráð stjórnmálamannanna
að sækja helst ekki fundi hverjir
hjá öðrum.
Einhverntima heyrði ég þeirri
„röksemd” haldið fram, að Ut-
varpsumræður hefðu gert al-
menna, opinbera fundi óþarfa.
A það fellst ég ekki. Fundur er
lifandi fyrirbrigöi, þar sem á-
heyrandinn er sjálfur þátttak-
andi. Utvarpsumræður eru
raddir, sem maður heyrir Ur
öðru herbergi og nær engu sam-
bandi við. Ég er ekki að mæla
með þvi, að útvarpsumræður
verði felldar niður. En þær geta
aldrei komið i stað fundanna.
Stjómmálamenn nota þessa á-
stæðu aðeins sem afsökun fyrir
værugirni sinni. Þingmála-
fundirnir voru oftast, ef ekki
ævinlega ákaflega fjölsóttir.
Flokksfundirnir eru afturá móti
að öllum jafnaði fremur fá-
sóttir. Fólki finnst, að það geti
bara lesið flokksblöðin. Það er
talað um vaxandi áhugaleysi al-
mennings á stjórnm álum. E n af
hverju stafa það áhugaleysi?
Það stafar af þvi, að stjórn-
málamennirnir ná ekki til
fólksins á sama hátt og áður. A
flokksfundunum eru rauluð ein-
tóna vögguljóð. A þingmála-
fundunum voru kyrjaðir marg-
radda baráttusöngvar. Og það
erærinn munur á þeirri „hljóm-
list”.
Ég held, að stjórnmála-
mennirnirokkar ættu, hafi þeir
á annað borð meiri áhuga á
stjórnmálum en metorðastriti,
— að endurvekja gömlu fund-
ina, ætli þeir ekki á annað borð
að gera alla pólitik að einhvers-
konar moðsuðu, þar sem enginn
sértilátta og allur stjórnmálaá-
hugi þar með drepinn i dróma,
enginn lætur sig lengur neinu
skipta hvað upp snýr eða niður.
A þvi græða þeir einir, sem
fiska vilja i gruggugu vatni. En
þeir eiga ekki að ráða ferðinpi.
—mhg