Þjóðviljinn - 08.08.1981, Blaðsíða 7

Helgin 8.-9. ágúst 1981 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Dr. I.M.Potent
Karlmaðurinn biður, konan
aö versla.
deildir nugtaksins eru þess
vegna endalausar.
Mér virðist hann falla hér á
sjálfs sins bragði og rugla saman
kenningum um menningu, og
menningu sjálfri. Við getum
flokkað niður menningu eins og
við viljum, en eitthvað verður aö
vera hægt að gripa i til sönnunar,
annars eru þetta tómir hugarórar
og litt sannfærandi. Þá vaknar
spurningin: hvaö bendir til þess
að kvennamenning sé i rauninni
til? Hvað hefur hún fram að
færa? Þeirri athugasemd hefur
verið fleygt fram i þessu sam-
bandi, að við séum að bita höfuðiö
af skömminni meö þvi að upphefja
kvennamenningu, þvi hún er
menning hins kúgaða hóps og
konur virðast ekkert hafa fram-
kvæmt sem hægt er að stæra sig
af.
Hér má staldra við og forðast
það að gripa i tómt. Vel má biðja
um sannanir fyrir þeirri rök-
semd að konur hafi menningu út
af fyrir sig. Svar við þvi ætti að
vinna bug á þeirri neikvæðu grun-
semd, sem reyndar kemur oft frá
konum sjálfum, að kvennamenn-
ing sé menning hins kúgaða, og
það aö upphefja hana hindri að-
eins jafnréttisbyltinguna. Þess
vegna leyfi ég mér að kippa beisl-
inu hér og leggja drög að svari.
Vil ég þarmeð koma þeirri skoðun
fram aðsvartsýni af þessu tagi er
okkur sjálfum hættulegust, og,
gerir ekki annað en að stuöla að
þvi misrétti sem þegar rikir.
Hvaða sannanir benda til
þess að kvennamenning sé
til?
Til þess að svara þessari spurn-
ingu verður að lita á þjóöfélög,
eða hópa af konum, sem búa við
önnur kjör en þau sem við þekkj-
um. Eru ekki til þjóðfélög þar
sem konan hefur annaöhvort yfir-
hönd eða jafnrétti, sem sýna hvaö
þær gera þegar út úr niðurbæling-
unni er komið? Ekki dugir að
taka sem dæmi einstakar konur i
heföbundnum „karlaþjóöfélög-
um”, ef svo má að orði komast,
konur s.s. Golda Meir, Margaret
Thatcher, Indira Gandhi, o.s.frv.,
þvi þar er ekki um kvennamenn-
ingu að ræöa heldur nútimapóli-
tik.
Það hamlar svari, að mann-
fræöingar eru langflestir karl-
menn-, og draga fram einkenni
þess hóps sem þeir rannsaka,
með sinum eigin fordómum um
kynjaskipun i heilu lagi. Þess
vegna sný ég mér að konu sem
skrifar með það sama fyrir aug-
um og ég. Hér á ég viö bók sem
nefnist Women and Work eftir
Sheila Lewenhak.Þar rekur hún
sögu verkakonunnar alveg frá
steinöld og til okkar tima. En hér
fjalla ég aöeins um það ástand
sem hún telur að hafi rikt áður en
Algeng stelling i hinum iön-
væddu rikjum og talin 95%
örugg, en aðeins á versl-
unartima. Til aö þessi stell-
ing gefi 100% öryggi gegn
kynmökum, þarf maöurinn
heist aö biöa viö búöar-
dyrnar.
Kristjana Gunnarsdóttir:
Árni Bergmann birtir hugleið-
ingu i Þjóðviljanum helgina 1-2
ágúst þar sem hann m.a. kemur
niður á nokkur atriöi i svari minu
til Helgu Kress um kvennamenn-
ingu. Hér á eftir vil ég nefna örfá
atriði i sambandi við þessa hug-
leiðingu og einnig lita á þetta efni
i ljósi kvennavinnusögunnar.
Árna Bergmann viröist litast
vel á menningu gyðinga meðan
hún er kúguð af rússum, en þegar
gyðingar eignast ísrael umskipt-
ast þeir i valdastétt og „þá koma
vonbrigöin.” Eins mundi fara
fyrir konum, ályktar hann.
Honum list eins og er svo vel á
„kvennamenninguna” meðan
hún er niðurbæld, að hann stingur
upp á þvi að við notum orðið sem
nýtt heiti yfir hinu góða, og oröið
„karlamenning” nýtt heiti á hinu
illa. Þessi hugmynd ris úr flagi
greinar minnar, að honum virð-
ist, en misskilningurinn hjá hon-
um er sá, að ég dæmdi ekki þau
einkenni kvenna- og karlamenn-
ingar sem ég taidi upp. f rauninni
finnst mér „stærilæti, hroki, svik-
semi, kaldlyndi,” vera alveg eins
„góð” og „frelsi, þolgæöi, og
gjafmildi.”
Árni virðist bræða saman
kvennamenningu og kúgaöa
menningu, en þar fer hann úr
horfinu. Kvennamenning hefur á
ýmsum tímabilum verið mis-
munandi sterk. Spurningin i
kjarnanum þegar hugtakiö
„kvennamenning” kemur úr kaf-
inu er stundum: hvernig hugsa
konur, hvað gera þær vel i heild-
ina séð? Konur finna það að þær
eru öðruvisi en karlmenn að ein-
hverju leyti, og þann neista þarf
að finna. Eins er með iistamenn:
þeim er ráðlagt að vera sjálfum
sér trúir Ekki dugir að herma eft-
ir öðrum, en i staðinn að starfa
frá eigin sjónarheimi, annars
koma aldrei annað en hálfhugsuð
verk, tískufyrirbæri, eftirherm-
ur, og getgátur.
Ennfremur nefnir Arni að hug-
takiö „menning” sé ónákvæmt.
Það má skilgreina það á ýmsa
vegu, og nefnir hann mögulegar
undirdeildir sem dæmi (timi,
heimshluti, þjóðerni, stéttir, öll
skipta þar máli). Hann er hlynnt-
ur þeirri skilgreiningu að menn-
ing sé einungis imyndað kerfi bú-
ið til af þeim sem vilja. Undir-
Hann Ragnar
lækkaði verðið á ryksugunum — því er nú rétti tíminn
að gefa þeirri gömlu frí og fá sér eina
virkilega góða VOLTA ryksugu — þá bestu frá Svíþjóð
EINAR FARESTVEIT & CO. HF.
BERGSTAÐASTRÆTI 10A - SlMI 16995
kvennakúgunin hófst, hvernig
sem annars stóö á þvi.
Lewenhak styðst við rannsókn-
ir mannfræðinga og fornleifa-
fræðinga um steinaldarmenningu
yfirleitt, og notar nútima þjóð-
flokka sem mannfræðingar telja
að búi við sömu einkenni á tutt-
ugustu öid. Einkum koma við
sögu hér eskimóaþjóðir, og „san”
fólk, eða „busmen” á ensku.
Einnig notar hún sem dæmi þjóð-
flokka i Polynesiu, Tierra del
Fuego, Kina, Japan, Astraliu
(frumbyggjar), Tibet, Ameriku
(indjánar), Vestur Afriku,
Melanesiu, Súdan, Egyptalandi,
Fuegi, Borneó, Úganda. og
Sahara. Heildaryfirlit hennar vis-
ar á eftirfarandi:
Af atvinnuvegum kvenna virð-
ist sem konur hafi gegnum ald-
irnar fengist við sum þau störf
sem ennþá einkenna „kvenna-
vinnu”. Má nefna samtining
fæðuefna, einkum i söfnunarþjóð-
félögum, s.s. söfnun skelfisks,
vatnajurta, eggja og fugla. Mik-
iö ber á þvi að konur beri byrð-
ir, s.s. vatn og börn, og gangi
mikið. önnur vinna kvenna virð-
ist vera smádýraveiöar, smáfisk-
veiöar, köfun eftir hafsbotnsaf-
uröum, landbúnaöarstörf, og um-
önnun jarðgróðurs og búpenings.
Einnig koma fram þreskjuvinna,
kvarnarvinna, barkarbátasigl-
ingar, og sund. Siðast nefnir hún
matreiöslu. Aheildina litið er hér
um að ræöa vinnu sem gerist
mest annaö hvort heima fyrir eöa
nálægt heimilinu, meðan karl-
menn eiga aö hafa farið viðar i
leit að stærri bráð. Að lokum
nefnir hún hestamennsku, dýra-
smölun, fjárklippingu, og mjólk-
urframleiðslu.
í þessum atvinnugreinum hafa
konur sjálfar eflt tækni og visindi,
sem viðurkennist ekki úr þvi aö
allur þjóöflokkurinn notfærir sér
þetta sameiginlega. A tæknilega
sviöinu má nefna ýmsar aðferðir
við upphitun, húsabyggingar, lit-
un efna, leirgerö, geymslu mat-
væla, fóstureyðingar, sykur og
saltgerö, áburð við garðrækt, og
alkoholbruggun. Á sviði visinda
kemur mjög greinilega fram
brautryðjendastarf I þessum
greinum: efnafræöi, stærðfræði,
flatarmálsfræði, læknisfræði,
lyfjafræði, og þarafleiðandi eitur-
Iyfjafræöi.
Asamt hinu tæknilega i menn-
ingu þeirra, koma fram ýmsar
iöngreinar sem konur hafa til-
einkað sér og viröast framkvæma
auöveldlega. Hér eru um að
ræða: vefnað, hekl, körfuvefn-
að, saumaskap, fatargerð.
Þær búa til ilát , net kaðla, hljóð-
færi, skartgripi, leður, verkfæri,
þræði, tjöld, og þær spinna. Ct frá
þessu viröast þær koma við sögu i
listgreinum einkum á sviði tón-
listar og höggmyndasmiöi.
Svo kemur glögglega fram að
konur hafi tekiö forystuna I ýms-
um félagsmálum. Konur sáu um
trumbusláttinn sem sendi skeyti
milli manna. Þær hafa skapað
galdrafræöigrein og fengist mikið
við galdra og töfrabrögð, stund-
um i sambandi viö lækningar og
sálf ræöi. Þær viröast vinna mikiö
saman og skemmta sér um leið.
Lewenhak dregur einnig fram
dæmi um mannvonsku kvenna
(s.s. að þær berji eiginmenn og
beri út börn), og loksins að þær
hafi komið upp sjálfsvarnarlist-
grein, að mestu sameinuð sjálfs-
varnarlist karla nú. Seinast er
sagt að konur hafi fengist mikið
viö sögusagnagerð, boriö með sér
þjóðtrú og þjóösögur, að hluta til
barnanna vegna.
A að upphef ja það litla sem
er konum til skammar?
Af hinu ofangreinda má giska á
Framhald á blaðsiðu 26
Kvennamenning
og
verkalýðsstéttin