Þjóðviljinn - 17.10.1981, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 17.-18. október 1981
MOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýös-
hreyfingar og þjóöfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson,
Olafsson.
Kjartan
Augiýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir
Umsjónarmaöur sunnudagsblaös: Guöjón Friöriksson.
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaöamenn: Álfheiður Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Ástgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
son. Jón Guðni Kristjánsson.
tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Útlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Björn Br. Björnsson .
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Auglýsingar: Unnur Kristjánsdóttir
Skrifstofa: Guörún Guðvarðardóttir, Jóhannes Haröarson.
Afgreiðsla: Kristin Pétursdóttir, Bára Siguröardóttir.
Sfmavarsla: ölöf Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen
Jónsdóttir.
Útkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Slöumúla 6,
Reykjavlk, sími 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf..
ritstjórnargrein
úr aimanakínu
Peningar,
menningarsköpun og
varöveisla
# Þegar tal berst að framkvæmdum í þágu menn-
ingar eða útgjalda hennar vegna, fara menn gjarna í
föt þeirra alþingismanna sem í fátækt aldamótanna
deildu um byggingu safnahúss yfir menningarauð
landsins. Þar fara þeir sem brýna þingmenn til dáða í
nafni andlegrar reisnar og sóma þjóðarinnar — og
mæta úrtölum eða spotti íhaldsmanna sem þykjast
alltaf þurfa að láta eitthvað hagnýtt hafa forgang.
Upp á síðkastið hefur þetta dæmi svo gerst f lóknara
vegna þess, að menningarliðið er ekki samvirkt í
spurningum sínum um örlæti eða nísku samfélags;
hver hópur starfar út af fyrir sig meðan hagsmunir
einstakra atvipnuvega sækja f ram í breiðri f ylkingu.
# Niðurstaðan hefur orðið sú, að framlög til
skapandi menningar og varðveislu menningararfs-
ins (safna) hafa verið rýr og langt undir þeim opin-
bera metnaði í menningarmálum sem gjarna heyrist í
á tyllidögum. Svo hefur lengi verið. Sú stjórn sem nú
situr hefur ekki gert stórátök í þessum efnum — en
þess ber þó að geta sem gert er og stef nir í rétta átt.
0 Á þeim fjárlögum sem nú hcifa verið lögð fram
aukast framlög til ,,safna, lista og annarrar menn-
ingarstarfsemi" um 47,7% — sem eru þó nokkuð yfir
útgjaldaaukningu annarri á vegum menntamála-
ráðuneytisins, sem og aukningu á helstu útgjalda-
liðum ’ d. sjávarútvegsráðuneytis og dómsmála-
ráðiK ris. Sérstök ástæða er til að benda á það, að
framlog til lista aukast um 66,8%. Þar er um að ræða
nýjar f járveitingar til Alþýðuleikhúss og til þýðinga-
sjóðs, se Guðrún Helgadóttir fékk samþykkt frum-
varp jm og á að auðvelda að góðar bókmenntir
erlendar komist til íslensks almennings. Þar er veru-
leg aukning til leiklistarstarfsemi úti á landi, og ekki
sísttil Leikfélags Akureyrar.
# Þetta eru vissulega skref í retta átt. Og sama má
segja um framlög til byggingarsjóðs Þjóðarbókhlöðu,
sem komst inn í stjórnarsáttmála að frumkvæði
Alþýðubandalagsins.
# En skref í rétta átt loka vitaskuld ekki fyrir gagn-
rýni. Enn sem fyrr eru stjórnmálamenn helst til
feimnir í þessum málum,og i ýmsum greinum koma
eyður í viðleitni þeirra. Til að mynda skyggir það á
ár.ægju yf ir nokkru átaki í þágu lista, að slakað er á á
öðrum sviðum. Hér mætti sérstaklega til nefna út-
gjöld til starfsemi þeirra safna sem fara með
varðveislu menningararfsins eins og það heitir. Þetta
á ekki hvað síst við um aðalsöf n eins og Listasaf nið og,
Þjóðminjasafnið. Að vísu gerist það tíðinda, að Þjóð-
minjasaf n fær f járveitingu fyrir einum nýjum starfs-
manni, en að öðru leyti eru f járframlög þess vegna
aðeins 30% meiri en í fyrra og til Listasafns 27%
hærri, og er augljóst hvað þetta þýðir í verðbólgu á
borð við okkar.
# Fjármálastef na af þessu tagi verður vitanlega til
þess, að menningarstof nanir þær sem nú voru nef ndar
verða illa færar um að gegna því hlutverki sem til er
ætlast og verða f yrir ómaklegu aðkasti f yrir bragðið.
Þennan slaka þárf að vinna upp sem allra fyrst. Og
væri þá ekki úr vegi að brýna áhrifamenn á frændum
okkar Færeyingum: nú munum við hafa tíu starfs-
menn við Þjóðminjasafn, en Færeyingar eru þegar
komnir meðellefu fasta menn á sitt Þjóðminjasaf n —
og eru þó aðeins f jórðungur okkar að fólksf jölda.
— áb.
Meö lögum skal land byggja,
en meö ólögum eyöa. Allir
kannast viö þessa setningu, gott
ef helmingur hennar er ekki
letraöur I einkennismerki hinn-
ar islensku rikislögreglu. Frá
þvi aö mannlegt samfélag fór aö
taka á sig mynd i likingu viö
þaö, sem viö þekkjum, hafa
menn streist við að setja reglur
og lög um hegöan þegnanna.
Tilgangurinn meö þessu er nátt-
úrulega augljós; til þess aö
skipulag riki, en ekki ringulreiö,
þurfa menn aö koma sér saman
um hegöunarmynstur, er sveigi
þegnana til atferlis, sem leiöir
ekki til árekstra milli einstakl-
inga eöa hópa.
Skilyröi þess, aö lög og reglur
haldi og valdi þessu hlutverki
sinu, er þaö, aö menn séu al-
mennt sáttir viö aö undirgang-
ast þá skyldu eöa þvingun, sem
af lagasetningunni leiöir. Vitan-
lega er og veröur aldrei hægt aö
semja og setja þær reglur. og
lög, sem allir beygja sig fyrir,
enda væri þá ef til vill ónauö-
synleg setning þeirra.
Þvi er þetta tekiö til umræöu
hér, aö nú er alþingi aö koma
saman. Alþingi er höfuösmiöur
lagannaílandinu.reglugeröir eru
settar vegna ákvæöa I lögum og
þá sem nánari útfærsla þeirra.
Enginn veit hversu m.örg lög eru
i gildi i landinu, enda hefur
lagasmið vaxiö hraöar en verð-
bólgan.
Oft hefur veriö sagt, aö Is-
lendingar séu ólöghlýöin þjóö,
hafi frá fornu fari vanist þvi aö
fara i kringum lögin, og sá fund-
ist mestur, er færi sinu fram i
trássi viö þau. Ef þetta er rétt,
þá mætti freistast til aö álykta,
aö svona háttarlag sé runniö frá
þeim tima, er menn sátu undir
erlendu valdi og lögin sett
mönnum til miska og typtunar.
Lögbrot varö þvi nokkurs konar
uppreisn gegn erlendu valdi.
Nú er öldin önnur. En hvaö
meö lögin og löghlýönina? Til
þess, aö almenningur fari eftir
lögunum, þurfa þau aö vera
þannig úr garöi gerö, aö aug-
ljóst sé, aö þau séu til bóta, geri
samfélagiö betra, þau séu aug-
ljós nauösyn. Þau mega ekki
ganga þvert á hegöunarmynst-
ur fólks og eiga aö vera þannig
aö ekki sé auövelt aö komast
upp með brot á þeim.
Viö skulum af handahófi taka
nokkur lagaákvæöi til skoöunar,
sjá hvernig fariö er eftir þeim
og hvernig brugöist er viö þegar
þau eru hundsuö.
Nú eru i landinu nýsett lög um
húsaleigu. Tilgangur þeirra er
sá, aö tryggja þaö, aö leigutaki
og leigusali haidí réttí sinum
hvor fyrir öörum. En hver er
Með
lögum
skal
land
byggja,
eða
hvað?
reyndin oft á tiöum? Ef hringt
er i mann, sem auglýst hefur
Ibúö til leigu og hann spuröur
um hversu mikillar fyrirfram-
greiöslu sé krafist, segir hann,
aö sex mánaöa greiösla sé nægj-
anleg. Sé þá spurt hversu lengi
leigutaki geti búist viö aö halda
Ibúöinni er svariö eitt ár.
Sveinn
Kristinsso
skrifar
Samkvæmt áöurnefndum lög-
um er ekki heimilt aö krefjast
meiri fyrirframgreiöslu en sem
nemur einu þriöja af þeim tima,
er leigutaki á rétt til aö halda
húsnæöinu. 1 þessu tilviki eru
þaö átján mánuöir. Nú er hins
vegar húsnæöisskortur, og sá,
sem er á götunni, getur neyöst I
þessu tilviki til aö brjóta lög,
sem áttu aö vernda hann sjálf-
an. Ef vibkomandi vill hins veg-
ar ekki sætta sig viö þessi mála-
lok, stendur hann uppi húsnæö-
islaus, og engum viburlögum er
hægt að koma yfir leigusalann.
Eins og allir vita er óheimilt
aö flytja til landsins kjötvörur,
hráar eöa niðursoðnar. Allir
vita hins vegar, aö fólk stendur i
þvi aö smygla inn skinku og
kjúklingum og ööru góögæti.
Sjómenn fara meö þennan varn-
ing inn i landið nánast án eftir-
lits. öllum finnst þaö sjálfsagt
mál enda þessi erlenda vara
miklu fremri innlendri aö gæð-
um, aö sagt er.
Á siöustu misserum hefur oft
veriö haft á orði, aö leyfa ætti
innflutning á sterkum bjór til
landsins. Bindindispostular
,hafa hins vegar varaö mjög viö
þvi meö sterkum rökum. Hitt
vita þó allir, aö I landinu er rek-
inn viöamikill heimilisiönaöur,
þar sem bjór er bruggaöur af
ýmsum tegundum og oftast
sterkari en sá, sem innfluttur
yröi. Enginn hreyfir hönd né fót,
þó þarna séu lögbrotin augljós.
Þá er lika i landi hér stundað-
ur drjúgur undirheimaiönaður I
tilbúningi sterkra drykkja.
Suöugræjur eru viöa til á bestu
bæjum og margir hafa náð langt
I þeirri list, að búa til ómengaö-
an spiritus. Einstaklingsfram-
takiö blómstrar kannski bara i
þessari iðngrein.
Nýlega voru sett lög um not-
kun bllbelta. Þessi lög eru hald-
laus, bæöi eru menn mjög
ósammála um gagnsemi þeirra
og svo hitt, að engin viöurlög
eru þó þau séu brotin fyrir
framan augun á lögreglunni.
Ekki skal hér dregiö i efa, að
gagnsemi þessara öryggistækja
eróvéfengjanleg, en þegar allur
almenningur er á annarri skoö-
un stoöa lagaákvæðin litt.
Þessi dæmi hér aö framan eru
alls ekki tekin i þvi skyni aö
sýna fram á, að viðkomandi lög
þjóni engum tilgangi. Ætlunin
var aö benda á aö einhverjar
forsendur vantar, svo aö þau nái
tilgangi sinum. Ótal önnur dæmi
mætti taka, þó þessi hafi oröið
fyrir valinu.
Sem áöur sagöi, varö þessi
hugdetta til vegna nýs alþingis.
Þingiö á eftir að setja alls kyns
lög á þessum vetri. Gæti þaö
ekki veriö tilbreyting fyrir al-
þingismenn, aö sniglast i gegn-
um lagabunkana og nema eitt-
hvaö af þeim úr gildi án þess að
samþykkja ný i staðinn?
Svkr