Þjóðviljinn - 30.01.1982, Blaðsíða 12

12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 30.—31. janúar 1982
kvikmyndir
Kvikmynd: S.O.B.
Leikstjóri: Blake Edwards
Handrit: Blake Edwards
Tónlist: Henry Mancini
Meðai leikenda: Julie Andrews,
William Holden, Richard Mulii-
gan, Stuart Margolin, Larry-Hag-
man, Robert Vaughn, Sheliey
Winters, 1
Sýningarstaöur: Tónabió.
Handritshöf undur og
leikstjóri S.O.B., Blake
Edwards, er án efa
þekktastur hér á landi fyr-
ir kvikmyndir sínar um
Bleika pardusinn, sem
urðu líklega einar fimm
talsins, og 10, sem sýnd var
hér ekki alls fyrir löngu. Á
undanförnum árum hefur
álit kvikmyndagagnrýn-
enda á Blake Edwards ver-
ið Iftið, myndir hans á
síðastliðnum árum hafa
þótt fremur þunnur
þrettándi — en 10 fékk ef
ég man rétt ágæta dóma
vestra, og S.O.B. er mun
Illkvittið háð
um Hollívúdd
Felix kvikmyndaleikstjóri (Richard Muiligan) gerir mislukkaóa mynd
og leggst i rúmiö, þungt haldinn — og vinur hans (William Ilolden)
reynir árangurslaust að koma honum i betra ska:
Svo snýr Felix viö blaðinu: mislukkuðu kvikmyndinni er breytt i kyn-
óramynd með freudiskum undirtónum, og fjárhagnum borgið!
ari mynd en hann hefur gert í
sjónvarpsþáttunum.
Julie Andrews leikur eiginkon-.
una hans sómakæru helst til svip-
laust miðað við aðra leikara i
myndinni — þaö stafar nú trúlega
fremur af þvi að hún er ekki góð
leikkona en að þetta „eigi að vera
svona”. En allir hinir: William
betri mynd en flestar þær
myndir hans, sem ég hef
augum litið.
Reyndar dregur maður ósjálf-
rátt þá ályktun að þaö hljóti að
vera auðvelt fyrir kvikmynda-
framleiöanda að gera grin að
kvikmyndaframleiðendum, en
hér tekst Blake Edward óvenju
vel upp, og grinið hefur mark-
vissan tilgang frá upphafi til
enda. Og maður hlær hjartanlega
þegar tilefni gefst til — húmorinn
er kannski helst til illkvittinn að
mati sumra, en þess ber að geta,
að tilgangurinn helgar hér meöal-
ið. Blake Edwards er á heima-
slóðum, þegar hann lýsir brjál-
Jakob S.
Jónsson
skrifar
uðum kvikmyndaleikstjórum,
sómakærum kvikmyndaleik-
konum, ófyrirleitnum umboðs-
mönnum og kvikmyndaversfor-
stjórum, sem einskis svífast —
svo ekki sé minnst á slúðurdálka-
kellingar af báðum kynjum.
Vissulega er myndin, sem
dregin er upp af öllu þessu fólki
og kringumstæðum þess og gjörð-
um verulega ýkt — en meö þvi að
hún styöst vandlega við þær hug-
myndir sem við gerum okkur
gjarnan um óvandaða klæki inn-
an kvikmyndaheimsins, hittir
hún i mark og verður þegar best
lætur, óborganlega fyndin. Ric-
hard Mulligan (góði, gamli, vit-
lausi Burt úr Löðri) leikur hér
Felix kvikmyndaleikstjóra, sem
á að baki hverja vinsælu myndina
á fætur annarri. Hann gerir svo
eina mislukkaöa mynd og verður
klikkaöur fyrir vikið, reynir fjór-
um sinnum að koma sér fyrir
kattarnef, en finnur svo loks hið
eina „rétta” ráð til að bjarga
heiðri sinum og mannorði — og
siðast en ekki sist: öllum pening-
unum! Hann breytir sakleysis-
legri ævintýramynd i dularfulla
kynórakvikmynd með freudiska
sálfræði að bakhjarli. Til allrar
hamingju sleppa nú kvikmynda-
áhorfendur viö að sjá mikið úr
þessari mynd hans Felix — þau
brot, sem sýnd eru benda til þess
að hann sé alls ekki góður kvik-
myndaleikstjóri; en raunir hans
eru drjúgt aðhlátursefni, þó þau
endi með dauöa hans. Mulligan
fær hér gott tækifæri til hrein-
ræktaðs farsaleiks, jafnt lifs sem
liðinn og aödáendur Löðurs geta
séð hann leika mun betur i þess-
Holden, Shelley Winters, Robert
Vaughn með fleirum — gamlir
kunningjar annað hvort úr sjón-
varpi eða af hvita tjaldinu — gera
sitt eftirminnilega.
Og árangurinn verður fyndin
mynd og skemmtileg, sem gefur
manni færi á að skopast að hræsni
og yfirdrepsskap, trúgirni og ver-
girni og flestum öðrum mannleg-
um löstum — þeirra sem gera
kvikmyndir i Hollivúdd ég get
ekki stillt mig um að lauma
smáathugasemd i restina: auð-
vitað er grinið þannig gert, að
áhorfandinn getur hugsað þakk-
látur i bragði: Mikið á ég gott að
vera ekki svona!
— jsj-
Vel gerður og ögrandi húmor
Kvikmynd: 1941
Handrit: Robert Zemeckis
og Bob Gale.
Leikstjóri: Steven Spielberg.
Tónlist: John Williams.
Kvikmyndataka:
William A. Fraker
Meðal lcikenda: Dan Ackroyd,
Ned Beatty, John Belushi
Christopher Lee, Toshiro Mifune,
Warren Oates.
Sýningarstaður: Stjörnubió.
Sú saga er sögð af Steven Spiel-
berg, að hann hafi löngum iðkað
þrásetu á skrifstofum og i upp-
tökuverum Universal-kvik-
myndafyrirtækinu, uns hann var
orðinn heimagangur þar og að
allra áliti i fastri vinnu. Meira að
segja á hann að hafa fundið af-
drep, sem hann hafi merkt sér og
smám saman tekið að sér ýmis
verkefni, uns kom að fyrstu leik-
stjórninni: The Sugerland
Express^ þá ku allt hafa komist
upp, en þá var of seint fyrir fyri-
tækiðað snúa við blaðinu. Og eins
og er um flest ævintýri, þá endar
þetta svo ósköp fallega: allir urðu
glaðir og ánægðir yfir nýja leik-
stjórnanum, enda urðu myndir
hans grfðarlega vinsælar og
rökuðu saman fé: Jaws og Close
Encounters.
Áreiðanlega er þessi saga hrein
lýgi, en ekki er hún verri fyrir
það; hún undirstrikar meira að
segja það undrabarnsorðspor,
sem fer af þessum unga leik-
stjóra, sem hefur á undra-
skömmum tima tryggt sér sess
meðal þekktustu kvikmynda-
1941 er um margt frábrugðin fyrri myndum Steven Spielbergs: rifandi fyndin, ekki sist fyrir það, að
ráðist er miskunnarlaust á þjóðerniskennd Bandarikjamanna og heimssýn þeirra — húmorinn hefur
þannig mjög ákveðinn tilgang, þótt mörgum þyki hann eflaust voðalega andstyggilegur.
gerðarmanna. Og iiklega stafa
vinsældir Spielbergs ekki sist af
valihans á efnivið: bæðii Jaws og
Close Encounters er gælt við
hugmyndir, sem ala ósjálfrátt á
spennu og ótta — „hugsa sér, ef
...?” — og fyrir þá, sem vilja láta
hræra dálitið i tilfinningum sinum
i bió, eru þetta áreiðanlega hinar
ákjósanlegustu myndir.
Það þætti mér þvi ekki ótrúlegt,
þótt aðdáendur spennumynda
yrðu fyrir vonbrigðum með
nýjustu mynd Spielbergs, 1941.
Hún er ekki æsimynd á borð við
áöurnefndar fyrri myndir hans —
byggir meira að segja að sumu
leyti á sönnum atburðum — en
þvi er ekki að neita, að sitthvað
fæst i staðinn fyrir spenninginn.
1941 er nefnilega ósvikin ærsla-
mynd — aö mörgu leyti svipuð
bandariskum ærslamyndum eins
og þær gerast yfirleitt en bara
mun betri, fyrst og fremst vegna
þess, að i henni er minna um
dauða punkta, nóg af gömlum út-
þvældum klisjum sem snúið er i
andstæðu sina og gleöilega mikið
af vel hugsuðum og útfæröum
húmor.
Arið 1941 stóðu Kaliforniubúar i
þeirri trú, að Japanir myndu þá
og þegar gera innrás i fylkið, og
múgæsing greip um sig þegar
loftvarnarsirenur fóru i gang i
eitt skiptið og rafmagn fór af Los
Angeles. Um svipað leyti komst
japanskur kafbátur upp að
vesturströnd Bandarikjanna og
skaut nokkrum skotum að borg-
inni. Þetta eru i aðalatriðum þau
atvik, sem Spielberg grundvallar
myndina á — og svo er hrúgað
saman alls kyns vel þekktum
minnum úr bandariskum sögum
og kvikmyndum, kúrekinn i orr-
ustuflugvélinni er á sinum
stað (John Belushi), striðsóði og
geðveiki hershöfðinginn (Warren
Oates), föðurlandsvinir og fóstur-
landsins freyjur eru á sinum stað
auk allra annarra, sem of langt
mál yrði upp að telja — þó má ég
til með að nefna Robert Stack i
hlutverkihins háttprúða og agaða
hershöfðingja Stilwells, sem
bregður sér i bió til að upplifa
ævintýriDumbós filsins fljúgandi
(sem Walt Disney skóp), meðan
allt ætlaði um koll að keyra utan
kvikmyndahússins. Og ekki er
siður fyndin ræðan, sem Tree lið-
þjálfari (Dan Ackroyd) hélt yfir
múgnum um ábyrgð og skyldur
hins Bandariska Borgara;
handritshöfundar hafa greinilega
ekki skirrst við að gera óspart
grin að hermennsku, banda-
riskum móral og siðferði — svo
ekki sé minnst á bandariskar
hugmyndir um óvininn sjálfan —
The Enemy, sem þarna birtist i
gervi Japana og Þjóðverja, sem
auðvitað eru heimskan upp-
máluð, rétt eins og i lummu-
legustu áróðursmynd frá striðs-
timum.
1941 mun hafa fengið ærið mis-
jafnar viðtökur heimafyrir —
enda varla nema von, þegar svo
ærlega er skipast að þvi, sem enn
er mörgum Bandarikjamann-
inum heilagra en ritningin sjálf.
Og einmitt fyrir það, hve ögrandi
húmorinn i myndinn er (vel að
merkja: trúlega meira frá
sjónarmiði milli- og yfirstéttar-
innar bandarisku en okkar islen-
dinga) hlær maður enn hjartan-
legar að allri bölv... vitleysunni.
—jsj.