Þjóðviljinn - 27.02.1982, Blaðsíða 4

•* •* i* Y: * \ * 1 'l' - ?*k -kr* »,*;• '• . f* »-Y »
l SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 27.-28. febrúar 1982
stjórnmál á sunnudegi
Allt eru það
sjálfstæðismál
Ariö 1882 var eitt versta ár
siöustu aldar. Mislingar urðu
hundruðum manna að aldurtila
það ár. Likhringingar hljóm-
uðu svo aö segja samfellt
i Reykjavik, hinum örsmáa
höfuðstað landsins sumarið
1882. BUfjáreign á skatta-
framtölum varð 37% minni i
árslok 1881. Óáran herjaðiog ein-
dæma ótið: Frá Jónsmessu fram
aö réttum varð 8 sinnum alsn jóa á
Norðurlandi. Landflóttinn var i
hámarki og i sögu tslands skilur
árið eftir sig dapurlegar endur-
minningar eymdar, hungurs,
landflótta, veikinda og mann-
fellis. Ensamtgeröist sá gleðilegi
atburður seint i febrúarmánuði
þetta ár að nokkrir bændur komu
saman á Þverá i Laxárdal i
Suöur-Þingeyjarsýsiu. Þeir voru
að stofna kaupfélag. Ororðið
„félag” hafði yfir sér töfrabirtu
sem laðaöi menn Ut Ur sorta hins -
dapurlega umhverfis. Einn
þeirra sem stofnuðu félagið var
Jakob Hálfdánarson. Nokkrum
árum áður hafði Einar Ásmunds-
son i Nesi skrifað honum bréf, þar
sem segir m.a.:
„Þó það verði í
er frá þvi að samvinnuhreyf ingin
steig fyrstu skrefin út i tilveruna
hefur margt — kannski allt —
breyst i mannlifi á Islandi. Gildi
félaga og samtaka er nU ljósara
en nokkru sinni fyrr. Þjóðin hefur
rekið af sér danskt kaupmanna-
vald og losað sig undan danskri
kórónu. Landsmenn hafa rekið
fiskiskip Utlendinga út úr land-
helginni, nú ráöum við öllum
fiskimiðunum sjálfir og getum
hvenær sem er með stuttum
fyrirvara sagt upp þeim veiði-
sam ningum, sem nU eru i gildi við
aðrar þjóðir. Lífskjarabyltingin
hefur sett mark sitt á allt þjóð-
lifið: Sú þjóö sem forðum var
aumust allra, liföi skemur en
aðrar þjóðir og svalt heilu hungri
er nU langlffari en allar aörar
þjóöir i heiminum. Hér deyja
færri ungbörn en nokkurs staðar
annars staöar, hér verða konur
eldri en nokkurs staðar i viöri
veröld. Þjóöartekjur á mann eru
hærri en annars staðar, yfirgnæf-
andi meirihluti mannkyns verður
að sætta sig viö lakari kost en
Islendingar. Hér er ekkert at-
vinnuleysi — eina landiö sem get-
ur státaö af sliku i Noröurálfu.
fátæku forystumenn samvinnu-
hreyfingarinnar sem forðum
komu saman á Þverá yrðu býsna
undrandi, ef þeir litu til þeirrar
kynslóðar sem nU lifir, en þar má
finna fólk, þó fátt sé, sem gengur
blygðunarlaust gegn islenskum
hagsmunum.Þaö sem gerst hefur
i þeim efnum er margt geymt en
ekki gleymt. í samningunum við
Alusuisse dugir ekkert minna en
þjóðarsamstaöa um islenska
hagsmuni. Það verður aldrei
þjóðarsamstaöa um að gefast upp
fyrir auðhringnum eftir það sem
á undan er gengiö. Það þurf a allir
að vita. Ekki held ég að nokkur
maður hafi veriö kosinn á alþingi
Islendinga tilþess að vinna íþágu
hins erlenda auðhrings. Að
minnsta kosti er þá ekki að finna i
þingliöi Alþýðubandalagsins og
vonandi heldur ekki i þingliði
Framsóknarflokksins, stærsta
stjórnarflokksins. Það mun þó
koma i ljós á næstu dögum hversu
trúir menn eru þeim hugsjónum
sem i öndverðu voru grundvöllur
aö samvinnuhreyfingunni á
tslandi. Verður fróðiegt að sjá
hverjir það eru sem bera málin
fram af þeirri þjóölegu reisn sem
öðru landi”
sumir —stórhluti alþingismanna
til dæmis — vilja láta reisa fyrir
erlenda fjármuni hér á landi.
Hvar endar það ef Islendingar
fara að láta Bandarikjamenn
borga íslensk mannvirki með
þessum hætti? Þvi hafði ég spáð
fyrir löngu að i framhaldi sliks
mundu einhverjir krefjastþess að
Amerikanar leggi hér vegi, geri
hafnir og byggi brýr. Og viti
menn: Nú er komin fram krafa
um það frá bæjarstjórn Kefla-
vikur — öllum bæjarfulltrúum
nema bæ jarfulltrúa Alþýðu-
bandalagsins — að Bandarikja-
menn gefi Keflvikingum höfn. Er
þá komið að svonefndu Helgu-
vikurmáli sem nú hefur tekið
„aronska kúvendingu” eins og
Þjóðviljinn orðaöi þaö á
dögunum. Hvað er að gerast?
Fyrir allmörgum árum samdi
Oliuverslun Islands greinargerð
sem fjallaöi um oliubirgðastöð og
aðstöðu fyrir oliuskip á Suður-
nesjum . Niöurstaöa Oliuversl-
unar tslands var sU aö aðstaða i
þessum efnum i Helguvik væri
ákaflega óhentug og dýr. Þar
væri um að ræða mjög verulega
hættu vegna þess aö sjór er þar
ókyrr og óöruggur.
Þrátt fyrir þessa afstöðu Oliu-
verslunar tslands geröist þaö
nokkrum árum siöar, eða nánar
tiltekið 1978, aö bæjarráð Kefla-
vikur og Njarövikur fóru fram á
þaö aö kannaðir yrðu tveir kostir
varðandi olfuuppskipun, þ.e.a.s.
Svavar
Gestsson skrifar
þáverandi utanrikisráðherra,
Benedikt Gröndal, skipaði nefnd i
september 1979, til að fjalla um
mengunarhættu frá geymum
bandarfska hersinsog hvað mætti
verða til úrlausnar. Þessi nefnd
var skipuð i framhaldi af
umræðum sem fram höfðu verið
á alþingi. Hún skilaði skýrslu 23.
mai 1980. 1 skýrslu hennar kemur
fram að hún hefur aðeins athugað
tvo möguleika, en ekki aðra.Hún
athugaði Helguvik og Vatnsleysu-
vik og taldi nefndin enga ástæðu
til að fjölyrða um málið þar sem
Helguvikurkosturinn hljóti að
vera mun hagstæðari en Vatns-
leysuvik. Kemur það engum á
óvart að sá samanburður sé
Vatnsleysuvik óhagkvæmur, þar
sem leiða þyrfti oliuna mun iengri
veg þaðan en úr Helguvik. Þannig
vann nefndin i rauninni út frá
gefnum forsendum en kannaði
ekki aöra möguleika, sem þó
hlutu að geta verið til álita.
Afstaða alþingis
t áliti oliugeymanefndarinnar
kom fram að nefndin var sam-
mála um að gera ráð fyrir birgða-
stöð i Helguvik norðan Kefla-
vikur. Þar var gert ráö fyrir stór-
felldri aukningu á geymarými
bandariska hersins, þar átti að
byggja 12 tanka, samtals 200
þúsund rúmmetra að stærð og
yrði heildarkostnaöur um 80—90
milj. dollara.
Eftir að málið kom á þetta stig
var ljóst, aö þeir aðilar, sem
höfðu sérstakan áhuga á þvi að
ýta undir erfiðleika fyrir núver-
andi ri'kisstjórn hlutu aö nota
nefndarálitið um Helguvik til að
koma höggi d stjórnina. Þess
A myndinni sjáum við Helguvik og einnig hina gömlu oliutanka sem valda mengunarhættu. — Nýja tanka verður aö byggja, en hennn má
ekki fá neitt nýtt land til sinna nota og margföldun birgðarýmis kemur ekki til greina.
„Mjög margir, sem áður hafa
veriö á móti burtflutningi, eru nú
loksins komnir á þá skoðun, aö
hann verði þó liklega helsta og
eina úrræðiðtil að umflýja andleg
og likamleg bágindi, sem hér
liggja jafnt og þétt og stöðugt á
þjóð vorri.... Æskilegt hefði verið,
að allir komist burt af þessum
hólma,svo Danir hefðu getað séð
ávöxtinn af stjórnspeki sinni
hér.... Nú getur verið að timinn sé
kominn til að hafa enn vistaskipti.
Skáld vor hafa spáð nýrri gullöld
á tslandi. — „Þá munu aftur
eyddu túnin gróa, og akrar bera
marga gyllta stöng”, — hefur eitt
skáldið sagtog visast er, að þetta
rætist nú fyrir þjóö vorri, þó þaö
vcrði i öðru landiogá annan hátt
en skáldið meinti ...”. (Tekið
upp eftir „Neistar úr þúsund ára
lifsbaráttu islenskrar alþýðu”,
Reykjavik 1944 — leturbr. min.
S.)
Þannig var hugur manna seint
ásiðustuöld— að tsland ætti sér i
raun enga von; i hæsta lagi gætu
menn gert sér vonir um að sjá
drauma sina rætast i öðru landi.
Þrátt fyrir þessi sjónarmiö brut-
ust bændur til fundarins á Þverá
og þar var fyrsta kaupfélagið
stofnað. Tilgangurinn með
stofnun félagsins var aö sönnu
fremst sá að tryggja mönnum
brýnustu nauösynjar, en jafn-
framt kemur fram viö stofnun
félagsins og i starfi samvinnu-
manna i öndverðu, þjóðlegt
viðhorf þeirra, metnaður þeirra
fyrir hönd þjóðarinnar, virðing
fyrir sögu hennar og menningar-
arfiog staðfesta i þágu sameigin-
legs málstaðar landsmanna allra
andspænis hinu erlenda valdi
kaupmannastéttarinnar.
Sem leiftur um nótt
Þessa er minnst hér i tilefni af
aldarafmæli Sam vinnuhreyf-
ingarinnar, sem ekki hefur far-
ið fram hjá landsmönnum aö
undanförnu sem betur fer. 1 til-
efni afmælisins hafa mörg
minnisverð tiðindi verið rifjuð
upp og vist má segja að stofnun
kaupfélagsins á Þverá lýsi sem
leiftur um nótt — inn á framtiðar-
veg, út úr myrkri vetrarkuldanna
og norðangarrans sem læsti sig
miskunnarlaus i allt kvikt árið
1882. Upprif jun á afmælum á vel
við, ekki sist vegna þess að hún
gefur tilefni til að mæla nútiðina
og framtiðina við fortiðina, þá
sögu sem þjóðin hefur lifað i
þessu landi. A þeirriöld, sem liðin
Þannig mætti telja lengi, lengi. —
En þó er margt aö varast og viða
blikur við sjóndeildarhring.
Geymt en ekki gleymt
Hin alþjóðlega kreppa læsir sig
i lif verkafólks um heim allan um
þessar mundir, fólkið okkar sem
forðum flýðitil Sviþjóðar er nú að
koma heim á ný. I fyrsta sinn frá
1974fluttust fleirihingaðen héðan
— landflóttinn hvarf árið 1981.
Það er fagnaðarefni, en það er
vissulega kreppan, sem fólkið
hefur komist i kynni viö erlendis
sem hefur þarna veruleg áhrif.
t heimi kreppunnar er orku-
skorturinn eitthinna alvarlegustu
einkenna, og erlend stórfyrirtæki
sækja i auðlindir okkar meö
býsna ákveðnum hætti. Hér á
landi eru öflsem eru reiðubúin til
að selja orkulindir fram-
tiðarinnar i' hendur útlendingum.
Hér á landi eru öfl sem greinilega
eru reiðubúin til að ganga i lið
með auðhringnum Alusuisse gegn
hagsmunum landsmanna sjálfra.
Það mætti segja mér að þeir
ein getur tryggt viðunandi
árangur fyrir þjóð okkar í bráö og
lengd, og hverjir þaö verða sem
vlkjast undan merkjum. Vonandi
verða þeir fáir, heist enginn.
Meðferð álmálsins af hálfu
iðnaðarráðherra, Hjörleifs Gutt-
ormssonar, hefur vakið athygli
hvarvetna þar sem menn velta
þvi fyrir sér hversu lltil þjóð
kemstaf i viðskiptum sinum við
erlend stórfyrirtæki. Það er
engin tilviljun aö Hjörleifur
Guttormsson er rægður meira en
nokkur annar islenskur ráöherra
um þessar mundir — og er þá
langt til jafnað. Astæðan .er ein-
faldlega sú að ákveðin öfl I
landinu óttast að þaö komist upp
um þau — og litilþæga afstöðu
þeirra andspænis auðhringnum.
Flugstöð-höfn!
Ekki er það isamræmi við þau
viðhorf sem gegnsýrðu sjálf-
stæðisbaráttuna að fallast á að
útlendingar borgi samgöngu-
mannvirki fyrir bjargálna þjóð.
Hér er átt við flugstöðina sem
Helguvik og Innri-Njarðvik. Þar
með var málið fariö af stað með
formlegum hætti. Vissulega var
öllum ljóst, sérstaklega ibúum
Njarðvikur, , að veruleg
mengunarhætta stafar frá ollu-
geymum hersins milli Keflavíkur
og Njarðvikur. Um það hefur
enginn ágreiningur verið um hrið.
Vegna þessarar mengunarhættu
hafa bæjarráðin og bæjarstjór-
arnir þarna suöur frá taliö nauö-
synlegt að láta kanna þessi mál
raskilega og gert itrekaðar kröfur
um aö Ibúar þessara byggðarlaga
verði leystir iindan þessari geig-
vænlegu mengunarhættu. Það
gekk hins vegar treglega að fá
utanrikisráðuneytið til að viður-
kenna þaö, að það tankasvæðið,
sem hérerum að ræða fyrir oliu-
geyma hersins, væri ónothæft.
Olli tregöa i utanrikisráðuneytinu
þvi lengst af að það fengist til
þess að taka á málinu við banda-
riska herinn af fullri festu. Það
var ekki fyrr en á alþingi 1979, er
málið var tekið upp, m.a. af þing-
mönnum Alþýðubandalagsins, að
umræður fóru af stað um málið og
vegna var flutt tillaga til þings-
ályktunar frá stjórnarand-
stöðunni um að skora á ríkis-
stjórnina að flýta þvi að fram-
kvæmdir yrðu hafnar viö oliu-
geymarými i Helguvik.
Tillögunni var verulega breytt i
meðferð alþingis og hún var sam-
þykkt 21. mai 1981 á þessa leið:
„Alþingi ályktar að fela utan-
rikisráðherra að vinna aö þvi
að framkvæmdum til lausnar á
vandamálum sem skapasthafa
fyrir byggðariögin i Keflavik
og Njarövík vegna eldsneytis-
geyma varnarliðsins veröi
hraöað svo sem kostur er”.
Með þessum hætti kemur fram
sá vilji alþingis aö leysa ibúa
Keflavikur og Njarðvikur undan
mengunarhættunni frá elds-
neytisgeymum hersins. Alyktun
alþingis kvað ekki á um það að
eingöngu skyldi einblint á svo-
nefnda Helguvikurlausn. Astæð-
an fyrir þvi að alþingi hafnaði i
rauninni að taka eingöngu mið af
Helguvfkurlausninni var ekki síst
sú, að við meðferð málsins á