Þjóðviljinn - 16.10.1982, Blaðsíða 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 16.-17. október 1982
Lýðveldið Ekvador
Flatarmál: 270.670 km2
Fólksfjöldi: 7.185
miljónir (1975)
Höfuðborg: Quito
(um 600 þús. íbúar)
Stærsta borgin: Guayaquil
(850 þús. íbúar)
Árið 1973 bjuggu
38% í borgum
Kynþættir: indíánar 39%,
kynblendingar 41%
hvítir 10%, blökkumenn
og múlattar 10%.
Tungumál: spánska, en
indíánar í hálendinu
tala ketsjúkamál
Mikilvægustu útflutningsvörur:
hráolía, bananar,
kaffl, kakó og sykur.
Ekuador
Yflrbyggður vörubfll á götu í Quito, ætlaður til fólksflutninga.
Guayaquil
QUITO í ágúst
Borgarlíf
i 3000 m hæö.
Quito höfuöborg Ecuador,
liggur i 2850 m hæð yfir sjávar-
máli og er ein hæstliggjandi
höfuðborg i heimi. Einungis LA
PAZ, höfuðborg Bóliviu, slær
hana út, hér i álfu. Nýkominn
gestur finnur fljótlega fyrir hæð-
inni. Orstutt labb uiii göturnar
framkallar skyndilegan súrefnis-
skort. Sé gengið of hratt upp
hallann, finnur maður fljótlega
fyrir máttleysi i hnjánum og
andardrátturinn örvast fram úr
hófi. Sé haldið áfram, fer andar-
teppa og svimatilfinning að gera
vart við sig. Ferðamönnum er
ráðlagt að hafa hægt um sig
fyrsta sólarhringinn, borða litið
og forðast áfengi.
En þótt Quito liggi hátt, er
borgin umlukin enn hærri fjöll-
um. Borgin stendur i hliðum eld-
fjallsins PICHINCHA, sem er um
4800 m. á hæð, og fjallahringurinn
er ólýsanlega tilkomumikill. Af
CERRO dePANECILLO (bein
þýðing: Brauðfjall) má i góðu
skyggni sjá CAYAMBE ( 5790 m)
og COTOPAXI (5897 m). Hið
siöarnefnda er hæsta virka eld-
fjall i heimi. Órofa þyrping af
húsum og strætum breiðist útum
hásléttuna i allar áttir og inn á
milli má lita breið torg, lysti-
garða og kirkjuturna. I Quito er
sjaldan heiðskir himinn, oftast
léttskýjað, en loftslagið mjög
þægilegt. Arið um kring er hér
allt að 22 stiga hiti að degi til, en
lækkar i 8—12 gráður á kvöldin.
Borg Inkanna
Quito er gömul Inkaborg. Um
það leyti, er Spánverjar lögðu að
landi i leit að gulli og gersemum,
var rikinu skipt milli tveggja
bræðra (ATAHUALPA i Quito og
HUASCAR i Cuzco — nú Perú).
Þennan klofning notaði Spánverj-
inn PKARRO sér af miklum
klókindum og náöi öllu rikinu á
sitt vald. Quito, sem var nyrðri
höfuðborg Inkanna, var siðan
„endurreist” af fylgismanni Piz-
arros, BENALCAZAR aö nafni,
og hlaut nafnið SAN FRANCISCO
DE QUITO. Gamli borgarhlutinn
ber greinileg merki nýlendutim-
ans. Hvitmálaðar byggingar með
breiðum súlnagöngum, voldugar
kirkjubýggingar, háir bogar á
götuhornum, aiít ber þetta vitni
um spænsk áhrif.
QuitO/ þröngar/ skrykkjóttar götur/ hellulagöar,
brattar. Skýjakljúfar i vestrænum stíl, stórbankar, f lug-
félög, gangstéttarveitingahús og tipp-topp tíska frá Ev-
rópu. Jakkafataklæddir herrar meö svartar stresstöskur
og sjálfumglaðan svip, indíánakonur meö reifabörn á
bakinu. Tötralegur betlari, sem réttir fram lófann og
tautar tryllingslega fyrir munni sér. Sviphreinar bygg-
ingar frá nýlendutímanum, ofskreyttar kirkjur, skugg-
sælir trjágarðar, hlandlykt í dimmum hornum. Og yfir
öllu saman ríkir stöðugur niður umferðarinnar, í bland
við köll óteljandi götusala.
Bílar og fólk
Borgaryfirvöldin i Quito hafa
séö sér þann kost vænstan að
breyta flestum umferðaræðum i
einstefnuakstursgötur. Umferðin
er heldur betur ruddaleg, bilar og
strætisvagnar berjast um plássið
og fótgangendur eiga fótum fjör
að launa. Eigi maður að hafa
minnstu von um að komast yfir
götu, dugir ekki annaö til en eld-
snögg viðbrögð og töluverð
heppni. Bilarnir eiga alltaf rétt-
inn. Gangirðu yfir götu á grænu
ljósi, máttu hvenær sem er eiga
von á þvi að bill beygi i veg fyrir
þig, án þess að sýna minnstu til-
litssemi.
Mótleikur fótgangenda felst i
þvi, að stunda viðavangshlaup á
miili tepptra og hæggengra öku-
tækja, án þess að taka tillit til
ljósa eða löggæsiumanna. Þó
Einar
Hjörleifsson
segir
frá
dvöl sinni
í Ecuador
Fyrri hluti
bætir aðeins úr skák, að lögreglu-
þjónar standa viöa á gatnamótum
og gegna hlutverki umferðar-
ljósa.
Stundum hefur mér sýnst rikja
þegjandi samkomulag milli
þeirra og fótgangenda. Lögreglu-
mennirnir einbeita sér að þörfum
bilanna, en láta i staöinn óátalin
viðavangshlaup um göturnar.
„Má ég bursta skóna
þina?"
Einhver svipmesti þáttur
borgarlifsins eru götuviðskiptin. 1
gamla borgarkjarnanum eru
götusalar með nokkurra metra
millibili. Það er engu likara en
helmingur borgarbúa standi á
strætinu og bjóði hinum helm-
ingnum til kaups allt milli himins
og jarðar.
Þarna kennir margra grasa;
indiánakonur með börnin bundin
á bakið bjóöa fram ávexti i
körfum, litlir drenghnokkar selja
blöð og sælgæti, eöa bursta skó
vegfarenda, miöaldra maður
reynir aö losna við mánaðar-
gamla hvolpa, kona stendur á
torgi með heilan hóp i kringum
sig og lýsir hástöfum hinum frá-
bæru flikum sem hún hefur á boð-
stólum.
60% skortir fulla atvinnu
Opinberlega er reiknaö meö
þvi, að um eða yfir helmingur at-
vinnufærra ibúa skorti fulla at-
vinnu. Einungis um 4% hafa enga
atvinnu, afgangurinn vinnur
hluta úr degi eða fyrir lægra
kaupi en eðlilegt er. Þetta dulda
atvinnuleysi kemur m.a. fram i
hinum gifurlega fjölda götusala. 1
Quito, sem telur um eina milljón
ibúa með útborgum eru þeir um
30 þúsund talsins
Raddir götusalanna.
t mars siðastliðnum héldu göt-
salarnir i Quito með sér fund. Aö
fundinum loknum gáfu þeir út
svohljóðandi yfirlýsingu (i
útdrætti): „Við erum verka-
fólkið, sem stöndum á stræt-
um borgarinnar, i borgarhliðum
og á torgum. Sem og á markaðs-
torgum, fyrir framan kvik-
myndahús, iþróttavelli og við
helstu umferðaræðar til borgar-
innar. Við bjóðum almenningi
upp á margvislega þjónustu. Við
burstum skó. Við seljum happ-
drættismiða, blöð og póstkort,
fatnað og skó. Sælgæti. innlenda
og innflutta ávexti. Það er okkur
að þakka, að nóg framboð er af
kjöti og grænmeti á markaðstorg-
inu...”
Og yfirlýsingin heldur áfram:
„Sérhvert okkar á sér sérstaka
sögu. Juan var vikadrengur og
siðan málari, viðgerðarmaður og
bakaralærlingur. Seinna vann
hann i vefnaðarverksmiðju og
læröi aö nota vefstól. En I stað
vefstólanna komu sjálfvirkar
vélar og honum var varpað á
dyr... Maria, sem kallar i sifellu:
„kaupið happdrættismiða, dregið
á morgun” vann frá barnsaldri
erfiða vinnu sem þjónustustúlka.
Henni leiddist stritið og vildi
verða sjálfstæð... Manuel litli,
sem gljáburstar skó vegfarenda,
kom úr sveitinni með pabba
sinum. Hann héltút á strætin með
litinn kassa, bursta, áburð og lit-
inn klút og kynntist þannig borg-
inni... Hann langaöi að vinna i
verksmiðju, en var sagt, að hann
þyrfti að hafa lokið barnaprófi...
Hann er enn skóburstari”.
Kjör götusalanna
Tekjur þessa fólks eru mjög
misjafnar. Suma daga selst litið
sem ekkert og aðra daga selst vel.
„Við búum viö daglegt öryggis-
leysi og tekjur okkar nægja okkur
einungis til lifsviðurværis, en
hvorki til þess að eignast viðun-
andi húsnæði, fá fullnægjandi
læknishjálp eða afla okkur frek-
ari menntunar”.
Engar opinberar tölur eru til
um tekjur þessa fólks. En að
meðaltali eru þær sjálfsagt enn
lægri en venjulegt verkamanna-
kaup. Lágmarkskaup verka-
manna er hér um 4500 sucres á
mánuði, eða um 650 danskar
krónur (ég hef engin tök á þvi að
fylgjast með islensku verðbólg-
unni). Innfæddir segja mér, að
þetta kaup nægi tæplega til fram-
færis fjölskyldu.
Ef fjölskyldan, oft 7—8 manns,
vill gera meira en rétt að
skrimta, er ekki um annað að
ræða en drýgja tekjurnar. Konan,
sem oftast er með heilan barria-
hóp i kringum sig, eftir fyrstu
hjónabandsárin getur þá reynt að
ráða sig sem þjónustustúlku.
í þvi starfi getur hún unnið sér
inn jafnvirði 250 DKR á mánuði
auk fæðis og húsnæðis. Eins og
fram kemur I yfirlýsingu götusal-
anna, hér að framan, er þetta
þrælayinna, enda allt unnið meö
handafli. T.d. er allt þvegið i
höndunum á steyptum vaska-
brettum, i isköldu vatni. Þvotta-
vélar þekkjast varla nema á rik-
ustu heimilum, og jafnvel þar
borgar sig betur að ráða þjón-
ustustúlku til að sjá um verkið,
jafnframt þvi að þjóna fjöl-
skyldunni til borðs og sængur.
Einnig er algengt, aö konur sitji
á fjölförnum stööum og eldi ofan i
þá, sem framhjá ganga. Þegar
liður á daginn, má fá kjöt, kar-
töflur, maishröngla, banana og
hrisgrjón á spottpris.
Bensín á 60 aura .lítrann
Verölag er hér ótrúlega lágt,
séð með augum útlendings. Inn-
lendir ávextir og grænmeti kosta
sama og ekkert, en kjöt er heldur
dýrara, eða um 12 DKR kilóið af
nautakjöti. Bensinið kostar 15
sucres galloniö, eða um 60 aura
litrinn. Samt hefur það þrefaldast
i verði á skömmum tima. Eins er
ódýrt i strætó eða um 30 aura
danska.
Nýlega kröföust eigendur
strætisvagna 100% hækkunar far-
gjalda, eða úr 2 i 4 sucres. Nú
linnir ekki látum meðal almenn-
ings, mótmælayfirlýsingum
rignir yfir stjórnvöld, slagorð eru
máluö á vagnana og námsmenn i
GUAYAQUIL, stærstu borg
Ecuador, efndu til viötækra götu-
óeirða. M.a. kveiktu þeir i
nokkrum vögnum. Eigendurnir
brugðust við með þvi að taka
vagnana úr umferð um tima og
fóru fram á vernd lögreglunnar.
Nú bendir allt til samgönguverk-
falls i borgum.