Þjóðviljinn - 16.10.1982, Blaðsíða 32

DJOÐVIUINN
Helgin 16.-17. október 1982
Aðalsími Þjóðviljans er 81333 kl. 9 - 20 mánudag til föstudags. Utan þess tíma er hægt að ná í blaðamenn og aðra starfsmenn blaðsins í þessum sínum: Ritstjórn 81382,81482og81527, umbrot 81285, Ijósmyndir 81257. Aðalsími Kvöídsími Helgarsími afgreiðslu 81663
Laugardaga kl. 9 - 12 er hægt að ná í afgreiðslu blaðsins í síma 81663. Prentsmiðjan Prent hefur síma 81348 og eru blaðamenn þar á vakt öll kvöld. 81333 81348
nafn
vikunnar
Guð-
mundur
Steinsson
Nafn vikunnar aö þessu sinni er
Guðmundur Steinsson, en hann
er höfundur Garðveislu, sem sýnd
er um þessar mundir í Þjóðleik-
húsinu. Guðmundur og Garð-
veisla hans hafa verið mikið í
fréttum allt frá því í vor, er æfing-
ar á Garðveislunni hófust. Tveir
ieikarar hættu í sýningunni í vor,
en mjög algengt er að skipt sé um
leikara i hlutverkum á æfinga-
tímabilinu og þá af ýmsum ástæð-
um. Nú brá hins vegar svo við að
nokkrir fjölmiðlar gerðu úr þessu
hið mesta fjaðrafok og gáfu sér að
leikararnir hefðu hætt vegna þess
að þeir hefðu átt að vera naktir.
Hér var sem sagt búið að svið-
setja hinn mesta skandala, löngu
áður en verkið var farið að taka
nokkra mynd á æfingum, enda
kom í ljós að engar hugmyndir
höfðu nokkru sinni verið uppi um
að viðkomandi leikarar yrðu
naktir í sýningunni.
Þegar verkið var svo frumsýnt í
haust héldu fjölmiðlar enn áfram
að blása upp hneykslisfréttir um
verkið, og fæddist það þvi inn í
heldur óvinsamlegan heim.
Gagnrýnin hefur verið allmisjöfn
og talsvert um hneykslunarraddir
sem telja að hér sé á ferðinni hið
mesta klám og guðlast.
Það gerðist svo í vikunni að
höfundur leikritsins Garðveisla,
kveður sér hljóðs í fjölmiðlum, en
til þessa hefur verið hljótt um
hann og hans skoðanir á málinu. í
yfirlýsingu sem hann lætur fara
frá sér segir m.a.:
„Leikhúsfólki er það vissulega
alltaf gleðiefni ef því tekst, að
hræra við hugum manna. - Það er
eitt af hlutvcrkum ieikhússins að
vekja menn til umræðu um mál er
við teljum að séu okkur öllum
nokkurs virði. En ég hefði kosið
að það hefði verið með öðrum
hætti, því ég tel mig eiga brýnt
erindi við áhorfendur í þessu
verki. Ég hefði óskað að umræð-
an beindist að meginkjarna verks-
ins en ekki að þeim hlutum sem
eru því og mér alveg óskyldir og
liggja óraleiðir frá mér og mark-
miðum sýningarinnar"
Leikrit Guðmundar, Garð-
veisla, liggur nú fyrir á prenti, en
það er Lystræninginn sem gefur
verkið út. Menn geta því kynnt
sér verkið og boðskap þess, að
svo. miklu leyti sem leikrit verður
metið af bók, en ennþá frekar
með því að sjá þessa umdeildu
sýningu í Þjóðleikhúsinu. Því má
svo bæta við að Guðmundur
Steinsson er einn afkastamesti
leikritahöfundur íslendinga. {
vetur verður leikrit hans,
Stundarfriður væntanlega leikið
bæði í Konunglega leikhúsinu í
Kaupmannahöfn og í Þjóðleik-
húsi Svía, Dramaten, en enginn
íslenskur leikritahöfundur fyrr og
síðar hefur komist samtímis inn á
þessi tvö höfuðvígi norrænnar
leiklistar.
s
í Riddurum hring-
stiganserþað
strákur sem segir
söguna... ég álít að
heimurinn passi vel
inn í strákshöfuð
Heimurinn í
höfði stráks
Fyrst var spurt hvort þessi
skáldsaga - þar sem höfuðper-
sónumar eru Reykjavíkurstrák-
ar í nýbyggðu hverfi fyrir hér um
bil tveimur áratugum - væri ein-
hvers konar framhald af ljóðun-
um, þar sem bæði þessi tími og
þetta skeið æskunnar eru ofar-
iega á baugi.
- Bæði já og nei, svarar Einar
og kemur sér makindalega fyrir,
augsýnilega alvanur viðtölum. í
ljóðabókinni „Róbinson Krúsó
snýr aftur” eru nokkur ljóð sem
eru ort með svona stráksrödd,
Viðtal
og
myndir
hg
Sögur spruttu af
grunnum húsanna
Viðtal við Um þessar mundir kemur út hjá Almenna bókafélag-
Einar Má
Guðmundsson
í tilefni útkomu
verðlaunasögu hans
ljóð einsog til dæmis „Skærulið-
amir hafa umkringt Vatnaskóg”.
Hvað eigum við að segja, þar er
reynt að draga heiminn inn í
strákshöfuð, vel að. merkja
ímyndað strákshöfuð. í Riddur-
um hringstigans er það strákur
sem segir söguna, og stráksrödd-
in er orðin skáldsögupersóna af
holdi og blóði, með augum og
tönnum. Strákurinn Jóhann Pét-
ursson segir söguna og er um leið
persóna í henni. Sjónarhorn
hans er kannski ekki alveg óskylt
því sem er í ljóðunum, manns-
rödd talar í gegnum strákshöfuð.
Ég álít að heimurinn passi vel inn
í strákshöfuð. Það er ekki eins
mikið af landamæravörðum í hug
þeirra. Og svo geta þau verið
ógnvekjandi einsog hnötturinn.
- En hvar skilur þá á milli ljóð-
anna og sögunnar? flýtir blaða-
maður sér að skjóta inní.
- Fyrir mér er munurinn á
Ijóðum og sögum ekki svo mikill.
Saga án Ijóðrænnar tilfinningar
er leiðinleg, og það er vel hægt að
segja sögur í ljóðum. En ef til vill
má segja að í sumum ljóðunum
mínum sé þeirri veröld lýst utan-
frá sem í sögunni er lýst innanfrá.
Sko, sérðu, ég hugsa hlutina oft
öðruvísi í ljóðunum. í þeim er
mun meiri bein félagsleg pæling.
inu skáldsaga sem hlautfyrstu verölaun í afmælissam-
keppni félagsins nú í vor, ,,Riddararhringstigans”eftir
Einar Má Guðmundsson. Einar Már hefur áður sett á
prent þrjár Ijóðabækur, „Er nokkur í kórónafötum hér
inni?” og „Sendisveinninn ereinmana” árið 1980, og
,, Róbinson Krúsó snýr aftur’ ’ vorið 1981. Sama ár kom
út í Danmörku úrval úr þessum bókum undir nafninu
„Frankensteins kup” (Valdarán Frankensteins). Ridd-
arar hringstigans er fyrsta skáldsaga Einars Más, og
afleysingafréttaritara Þjóðviljans þótti því vel til fundið
að halda á fund hans á Kristjánshöfninni í Kaupmanna-
höfn og spyrja hann spökum spjörunum úr um yrkingar
og sagnagerð og tengslin þarna á milli.
í sögunni er hið félagsiega frekar
undirtónn. Ljóðin voru líka oft
krydduð þessu módemíska
þunglyndi, ljóð einsog „cold war
blues” í Róbinson Krúsó, og
,,OG” í Sendisveinninn er ein-
mana. í sögum verður maður að
leyfa tímanum að njóta sín, á
meðan maður í ljóðum pakkar
honum í misfagrar umbúðir.
Staðnaðir
geimfarar
- Hvað með þennan tíma sem
tekinn er fyrir bæði í ljóðum og
sögu? spyr ég meðan Éinar Már
fær sér Camel; svona í kringum
1960, hafa honum áður verið
gerð skil í sögum?
- Nei alls ekki, sem betur fer
fyrir mig. Kannski fattar maður
ekki samtímann fyrr en eftir á, ég
veit það ekki. En mér finnst
merkilegt að skáldin á sjötta og
sjöunda áratugnum, módernist-
amir eða atómskáldin, þau eru
að pæla í állt öðmm hlutum en
þeirri veröld sem var að vaxa upp
í kringum þau. Á meðan sögum-
ar spruttu af grunnum húsanna
allt í kringum skáldin voru þau
meira í Ieit að sálarangist í búðar-
gluggum, enskuslettum hjá ung-
börnum, eða sátu á útlenskum
torgum og kaffihúsum og gerðu
uppdrætti að kirkjuturnum.
Þetta var jú stemmningin þá,
grámygla hversdagsins númer
eitt, tvö og þrjú. A meðan lifði
söguhefðin . helst meðal hús-
mæðra við eldhúsborðin og
nærðist á Kaaber-kaffi.
- En voru atómskáldin og
aðrir höfundar þessa tíma ekki
Bítlarnir voru eins
konar alþjóöasam-
band unglinga
einmitt að rísa gegn stöðnun í ís-
lenskum bókmenntum?
- Jú auðvitað- Þau voru að rísa
gegn stöðnun, gegn íhaldssemi af
öllum fáanlegum sortum. Þau
opnuðu möguleikana fyrir nýrri
Ijóðlist og nýjum leiðum til að
horfa á hlutina. Gerðu ljóðlistina
að öðru og meira en vfsum fyrir
drykkfellda hestamenn. En
hvers vegna hafa svo margir þess-
ara „djörfu bylgingarmanna sem
ruddu nýjum formum braut”,
einsog alítaf er sagt við hátíðleg
tækifæri, endað sem gamlir nöld-
urseggir? Nú mega þeir sem
ruddu nýjungunum braut ekkert
nýtt sjá, það er hlálegt. Yrki
unglingur ljóð eða tjái sig um
heiminn fær hann þessa grasa-
tínslumenn yfir sig í búnaðar-
blöðum af öllum kynjum. Og
þess vegna þegar þú spyrð hvort
eftirstríðsáraskáldin hafi ekki
verið að rísa gegn stöðnun er
spurningin kannski frekar hvar
stöðnuðu þau sjálf, segir Einar
og hnyklar brýrnar. Allt virtist
fara í taugarnar á þeim, bítlarnir,
plastleikföng o.s.frv. Nútíminn
var bara syndafall. Ég vil meina
að á eftirstríðsárunum þegar
menn voru sem ákafastir í að
horfa út fyrir klakann hafi þeir
oft, í stað þess að draga alþjóð-
legar víddir inn í sinn eigin heim,
gerst svo súperintematíonal að
við lá að þeir breyttust-í geim-
fara.
Alþjóðasam-
band unglinga
Var það ekki einmitt þetta sem
einn danskur gagnrýnandi nefndi
í sambandi við ljóðin þín, að það
væri merkilegt hvað þessi reynsla
ungs fólks væri alþjóðleg, þú
gætir rétt eins verið að tala um
Kaupmannahöfn og Reykjavík?
- Sko, er það ekki yfirleitt það
sem menn ganga út frá þegar þeir
skrifa bókmenntir, að þeir skilji
hver annan? Annars geta menn
bara talað við sjálfa sig eða skrif-
að hver öðrum bréf sem er líka
nauðsynlegt, segir Einar á með-
an hann setur Igga Popp á fón-
inn. í dag eru líka öll samskipti
orðin miklu alþjóðlegri. Ég álít
að með Bítlunum miklu frekar
en með Sameinuðu Pjóðunum
hafi menn byrjað að tala saman
eða kallast á á milli landa. Bítl-
arnir voru eins konar alþjóða-
samband unglinga. Eða til að
nota nýjasta frasann, Bítlarnir
staðfestu fyrir mönnum „sameig-
inlegan reynsluheim". Þaðeral-
veg sama hvort þú talar við mann
frá Sauðárkróki eða Melbourne;
tilfinningin er þarna. Á sínum
tíma varð „I want to hold your
hand“ eins konar „Öreigar allra
landa sameinist" unga fólksins.
Framhald á bls. 30.