Þjóðviljinn - 19.05.1984, Blaðsíða 10

nt . « '* r *-» .-5 ? sr »*>,*-/frr«r
10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJIIVÍN Hdgin 19. - 20. maí 1984
ífffi
iffá.
ffffffff-fffffffffff.
dæmaskiptingar þingmanna kom
Þorkell fram með nýja reikni-
reglu sem byggir á svonefndri
Droops-reglu. Helstu breyting-
arnar frá formannafrumvarpinu
felast í því að í stað þess að marg-
falda með réttri tölu kjördæmis-
þingmanna þegar fundinn er út
þingsætishluti samkvæmt for-
mannafrumvarpinu, þá er einum
bætt við hina réttu tölu áður en
margfaldað er (þ.e. með 6 en
ekki 5 á Vestfjörðum o.s.frv.).
Vegna þessa verða þingsætis-
hlutir hærri og hlutföll breytast
frá því sem er í formannafrum-
varpinu. Þessi nýja reikniaðferð
hefur það helst í för með sér að
þingmönnum D-lista í þéttbýli
fækkar og möguleikar B-lista í
sömu kjördæmum verða minni
en ella. Minni flokkar eins og Al-
þýðuflokkur og BJ flytja þing-
menn sína utan af landi til R-
kjördæmanna og fyrir Alþýðu-
bandalagið kemur þessi breyting
einkum tveimur kjördæmum til
góða, Reykjavík og Austfjörð-
um, en þetta eru þau kjördæmi
þar sem flokkurinn hefur hlut-
fallslega mest fylgi. Hvaða áhrif
þessar reikniaðferðir hafa á þing-
mannafjölda flokksins má sjá í
töflu hér á síðunni þar sem teknar
eru saman heildartölur þing-
manna úr sl. 8 kosningum eða frá
síðustu kjördæmabreytingu 1959.
Áhrifin á
Alþýðubandalagið
Samkvæmt því formannafrum-
varpi sem nú er að verða að
lögum má telja öruggt að miðað
við kjörfylgi Alþýðubandalagsins
í undanförnum kosningum sé ör-
uggur þingmaður í öllum kjör-
dæmum. Nái flokkurinn að bæta
við sig aðeins 0.5% atkvæða frá
síðustu kosningum fjölgar þing-
mönnum flokksins úr 10 í 12 og
þessir tveir nýju þingmenn kæmu
þá í Reykjavík og á Reykjanesi,
en miðað við óbreytt kjörfylgi fær
Alþýðubandalagið einn af hinum
þremur nýju þingmönnum sem
kosið verður um.
Telja má víst að flokkur þurfi
að ná um 12% kjörfylgi til að
tryggja sér kjörinn þingmann en
þetta hlutfall getur farið allt niður
í 7% við afbrigðilegar aðstæður
sem þó geta ávallt komið upp eins
og raunin varð reyndar í síðustu
kosningum þegar efsti maður á
lista BJ í norðurlandi eystra náði
kjöri sem uppbótarmaður út á
4.5% atkvæða í kjördæmi.
Umrœðunni
ekki lokið
Þó svo formannfrumvarpið sé
nú að verða að lögum, þá er
greinilegt af viðbrögðum forystu-
manna flokkanna að þeir eru
ekki að öllu leyti sáttir við þá
niðurstöðu sem í því felst og
stærsti hluti þingmanna er sama
sinnis. Því er ljóst að umræðunni
um kosningalögin er síður en svo
lokið í bili þótt búið sé að upp-
fylla skilyrði hins ársgamla for-
mannasamkomulags. Það er
óvíst að sami „einhugur“ ríki um
afgreiðslu boðaðra breytingatil-
lagna á næsta þingi.
-*g-
Fréttaskýring
Lúðvík
Hvað felst í nýju
kosningalögunum ?
Geirsson
skrifar
Á mánudag verða afgreidd í
efri deild ný lög um kosningar til
Alþingis sem byggjast á svoköll-
uðu formannafrumvarpi, en það
frumvarp er byggt á samkomu-
lagi formanna Alþýðubandalags,
Alþýðuflokks, Framsóknarflokks
og Sjálfstæðisflokks frá því á síð-
asta þingi. Við umræður í
stjórnarskrárnefnd I vetur um
nýtt fyrirkomulag við útdeilingu
þingsæta hafa komið fram ýmsar
gagnrýnisraddir á formanna-
frumvarpið og var leitað
samkomulags um breytingar á
því fyrir lok þessa þings. Allir
þingflokkar nema þingflokkur
Alþýðubandalagsins samþykktu
ákveðnar breytingar á frumvarp-
inu sem kenndar eru við reikniað-
ferð Droop. I sameiginlegu
nefndaráliti stjórnarskrárnefnd-
ar sem lagt var fram á þingi í
fyrradag segir að formannafrum-
varpið sé lagt fram óbreytt þar
sem ekki hafl náðst samkomulag
um breytingar á þvi, en nefndar-
menn lýsa því hins vegar yfir fyrir
hönd flokka sinna að unnið verði
áfram að málinu milli þinga og
niðurstöður lagðar fram á næsta
haustþingi.
Ágreiningur
í Alþýðubandalagi
Ágreiningurinn í þingflokki
Alþýðubandalagsins um fram-
komnar tiilögur um breytingar á
formannafrumvarpinu stóð á
milli landsbyggðarþingmanna og
þingmanna Reykjavíkur og
Reykjaness. „Okkurfannst kom-
ið í bakið á okkur með þessum
nýju tillögum og við hefðum
aldrei fallist á stjórnarskrár-
breytinguna um það að fella nið-
ur uppbótarsæti á kjördæmin úti
á landi, jafnhliða þessari nýju til-
lögu“, segir Ragnar Arnalds, en
hann var í forsvari landsbyggðar-
þingmanna flokksins. Svavar
Gestsson formaður Alþýðu-
bandalagsins segir hins vegar að
umrædd breyting á formannafr-
umvarpinu hefði ekkert að segja
um hlut landsbyggðar í heild
gagnvart hlut Reykjavíkur né
Reykjaness. Breytingin sé sú að
hlutur flokksins aukist í R-
kjördæmunum samhliða fjölgun
þingmanna. Búið sé að jafna út
hlutfallið á milli flokkanna en
með þessari breytingartillögu sé
verið að reyna að jafna út þing-
mönnum innbyrðis hjá flokkum
milli kjördæma.
Nýjar tillögur
í haust?
Allir flokkar hafa lagt mikla
áherslu á að ný lög um kosningar
til Alþingis verði samþykkt á
þessu þingi og þar sem búið var
að ná víðtæku samkomulagi milli
allra flokka um svokallað for-
mannafrumvarp sé ekki hægt að
gera á því breytingar nema með
fullri samstöðu. Þorsteinn Páls-
son formaður Sjálfstæðisflokks-
ins hefur hins vegar lýst því yfir
við Þjóðviljann að hann telji ein-
staka flokka vera óbundna af
þessu samkomulagi strax að
loknu þessu þingi. Þessi túlkun
þykkja eftir helgina verði tekin til
endurskoðunar í sumar og nýjar
tillögur þá væntanlega lagðar
fram í haust. Þar er þó einnig átt
við tæknilegar lagfæringar sem
óhjákvæmilegar eru.
Ragnar Arnalds hefur lýst sig
mótfallinn þessu og sagði hann í
samtali við Þjóðviljann að það
væri lágmark að hans mati að
samkomulagið um formannafrunv
varpið gilti í það minnsta fram
ytir næstu kosningar. Hugsanlegt
væri að hnika einhverju til en þá
þyrfti að vera um það full sam-
staða.
Það er kannski von að menn
spyrji eftir þessa umfjöllun um
stöðu þessara mála á þingi í dag,
hvaða breytingar formannafrum-
varpið feli í sér frá fyrri kosninga-
lögum varðandi útdeilingu þing-
Formanna-
frumvarpið
Formannafrumvarpið byggir á
reglunni um „stærstan afgang",
þar sem reynt er að finna sem
jafnastan rétt flokka til þingsæta,
en eins og menn þekkja er nú
töluverður mismunur milli flokka
varðandi skiptingu þingsæta,
Framsóknarflokki í vil, en t.d.
Alþýðubandalagi í óhag.
Sú aðferð sem formannafrum-
varpið gerir ráð fyrir er að fund-
inn er svokallaður þingsætishluti
hvers flokks í einstöku kjördæmi.
Hann er reiknaður þannig út að
heildaratkvæðamagni flokksins í
kjördæmi er deilt upp í atkvæða-
magn flokksins í kjördæminu og
síðan margfaldað með tölu kjör-
dæmisþingmanna (t.d. á Vest-
Kostir og gallar
Stærsti kosturinn við þessa
reikniaðferð er sá að hún gefur
nær fullkominn jöfnuð á milli
kjörfylgis flokka og þingsæta á
landsvísu, andstætt því sem nú
gildir. Gallinn er hins vegar sá
eins og Þorkell Helgason reikni-
meistari stjórnarskrárnefndar
segir, að við úthlutun þingsæta
Ienda óeðlilega margir A- og G-
lista menn úti á landi og að sama
skapi mörg D-lista sæti í Reykja-
vík og á Reykjanesi og eigi af-
gangsreglan þar stærsta sök á
máli.
Droop-reglan
Til að bæta úr þessum innbyrð-
is ójöfnuði flokka vegna kjör-
Óbreytt Formanna- Droop Mismunur
frumv.
Vesturland...... 6 8 8 0
Vestfirðir......... 4 6 5 -1
Norðurlandv... 7 7 6 -1
Norðurlanda..... 7 8 8 0
Austurland...... 14 14 13 -1
Suðurland....... 7 9 8 -1
Reykjanes....... 14 12 11 -1
Reykjavík.......... 26 30 33 +3
Taflan sýnir þingmannaf jölda Alþýðubandalagsins í siðustu 8 alþing-
iskosningum eða frá kjördæmabreytingunni 1959.1 fremsta dálki er
tala þingmanna við óbreyttar kosningareglur, i miðdálki er þing-
mannatalan reiknuð út frá formannafrumvarpinu og síðan breytinga-
tillögunum sem kenndar eru við Droop-regluna. Mismunadálkurinn
er á milli þessara tveggja nýju reikningsaðferða.
Þorsteins kemur reyndar að ein-
hverju leyti fram í nefndaráliti
stjórnarskrárnefndar neðri
deildar þar sem boðað er að þau
lög sem þingmenn munu sam-
sæta og hvert sé inntak þeirra
breytingatillagna við frumvarpið
sem ekki ná fram að ganga á
þessu þingi, hvað sem verður í
haust.
fjörðum, en 6 í Norðurlandi
éystra). Útkoman úr þessum
reikningi, svonefndur þingsætis-
hluti, er notaður við útdeilingu
3/4 þingsæta í hverju kjördæmi.
Þau þingsæti sem þá á eftir að
úthluta eru nefnd jöfnunarsæti.
Þeim er úthlutað í fyrsta lagi með
þvf að ráðstafa stærstu þingsæt-
ishlutum sem þá eru eftir niður að
0.8 þingsætishlutum.
í öðru lagi er þessum jöfnunar-
sætum deilt út með því að farin er
hringferð um landið þar sem
byrjað er í minnsta kjördæminu
(Vestfirðir) og endað í því stærsta
(Reykjavík) og þingsætum út-
deilt á stærstu hluta í hverju kjör-
dæmi, eitt sæti í senn. Slíkar
hringferðir eru farnar um landið
þar til aðeins 1 þingsæti er eftir af
63. Það er nefnt flökkusæti og er
úthlutað án tillits til stærðar kjör-
dæma, heldur til þess að fá sem
mestan endanlegan jöfnuð á milli
flokka.