Þjóðviljinn - 23.09.1988, Page 29

Myndbandaskólinn
ANGANTYSSON
TÓK SAMAN
8. hluti
Hljóð íkvikmyndum
I síðustu viku hófum við
umfjöliun okkar um hljóð-
notkun hinna lifandi
mynda. Var þess meðal
annars getið þar, að notkun
hljóðs í kvikmyndum má í
grófum dráttum skipta upp í
fimm höfuðflokka. Nefni-
lega: Samhæft hljóð, skýr-
ingartexta, umhverfishljóð,
hljóðeffekta og tónlist.
Höldum við í dag áfram um-
fjölluninni þar sem frá var
horfið í síðustu viku.
Rökhyggja okkar og það sem
við köllum „heilbrigða skyn-
semi“ eru þau tól er við einna
helst nýtum okkur til að kljást við
þann aragrúa misbrigðulla boða,
er stöðugt og í ofgnótt berast til
skynfæra okkar úr umhverfinu.
Hvort heldur um er að ræða jafn
flókið félagslegt atferlismunstur
og að aka bifreið um fjölfarna
umferðargötu, eða þá er sitjum
frammi fyrir sjónvarpsviðtækinu
heima í stofu berjandi augum ein-
hvern framhaldsmyndaflokk-
inn... eða ef því er að skipta:
Okkar eigið myndefni af mynd-
böndum.
Vísindahyggja samtímans hef-
ur aukinheldur kennt okkur, að
tveir plús tveir séu fjórir. Að
heildin sé að öðru jöfnu jafn stór
summu hinna einstöku hluta
hennar. En er það í raun svo? Er
heildin alltaf jafn stór sumum
hinna einstöku hluta hennar?!
„Hvurn djöfulinn á þetta rugl
að þýða“, kann nú einhver að
spyrja. „Hvaða erindi á þetta
þvaður í greinaflokk um mynd-
bandagerð fyrir byrjendur?“
Jú, svarið er einfalt og byggir á
þeirri fullyrðingu, að allur sann-
leikur er afstæður. Tveir plús
tveir geta nefnilega undir vissum
kringumstæðum gefið okkur
summuna fimm! Með öðrum orð-
um: í kvikmyndum er heildin í
sumum tilvikum og reyndar of-
tastnær stærri, en summa hinna
einstöku hluta hennar. Og ekki
bara í kvikmyndum, heldur á
þessi fullyrðing reyndar við um
alla aðra listsköpun. Hvaða nafni
sem hún nefnist. f henni felst sem

sagt kjarni allrar sannrar list-
sköpunar.
Listamaðurinn tekur sér til
handagagns brot úr raunveru-
leikanum, raðar þeim saman eftir
eigin höfði í málverk, skáldsögu,
ljóðabálk, eða ef því er að skipta:
kvikmynd. Útkoman eða
summan af þessari endurupp-
röðun hans á hinum ólíku brotum
raunveruleikans, á í sjálfu sér
ósköp lítið skylt við þann raun-
veruleikaheim, er upphaflega
varð hvatinn að þessari list-
sköpun hans. Hún er eitthvað
annað og meira. Hún getur
m.o.ö. skoðast sem persónuleg
túlkun hans á þeim raunveru-
leikaheimi, er hann tekur til um-
fjöllunar hverju sinni.
Að þessum formála loknum
skulum við halda áfram þar sem
frá var horfið í síðustu viku í um-
fjöllun okkar um hljóðvinnslu
kvikmynda. Það er: Hvernig við
getum, með hönduglega útfærðri
hljóðvinnslu, ráðskast með þann
raunveruleikaheim, er við erum
að fást við hverju sinni í kvik-
myndum okkar. Og jafnvel í
sumum tilvikum: Rökhyggju og
„heilbrigða skynsemi" áhorfenda
okkar.
Hljóð-
effektar
Hljóðeffektar kallast einu
nafni þau hljóð, sem eiga beint
eða óbeint við um það, sem á sér
stað í myndfletinum hverju sinni,
en sem eru ekki tekin upp um leið
og myndin, heldur bætt inná
myndbandið í eftirvinnslunni.
Agæt dæmi um áhrifaríka
notkun hlóðeffekta í kvikmynd-
um eru drunurnar í geimskipum
stjörnustríðsmynda samtímans,
sem í sextán rása dolby-stereó
bylja á hljóðhimnum hugfang-
inna áhorfenda. Þó svo að flestir
þeirra vita mæta vel, að hljóð-
bylgjur geti engan veginn ferðast
um í tómarúmi himingeimsins!
Sömuleiðis eru bremsuhljóð og
ýlfrið í hjólbörðum bifreiða lög-
regluþjónanna í „Miami Vice“
mun hávaðasamari, en reynsla
okkar sjálfra af fyrirbærinu segir
til um. Það virðist einu gilda með
hvaða tilþrifum þeir aki af stað,
hversu hratt þeir aki ökutækjum
sínum fyrir horn, ellegar hvort
þeir eru á malbiki eða malarvegi:
Alltaf skal ýlfrið í hjólbörðum
bifreiða þeirra yfirgnæfa önnur
hljóð í umhverfinu.
Og hvers vegna eru svo menn-
irnir að ráðskast þetta með
„heilbrigða skynsemi" áhorfenda
sinna, jú, þessir hljóðeffektar
gefa myndefninu dýpri og
áþreifanlegri blæ. Áhorfendur
komast með öðrum orðum í nán-
ari snertingu við myndefnið.
Skilningarvit þeirra eru svo upp-
tekin við að nema allan þann ara-
grúa af boðum, er til þeirra berast
af hvíta tjaldinu eða skjánum að
þeir eru sér á sýningarstundinni
sjaldnast meðvitaðir um þann
grikk sem þeim er gerður. Það er:
Að heildarútkoman úr þessari
samlagningu þeirra er oftastnær
stærri, en summan af hinum ein-
stöku hlutum þess raunveruleika-
heims, er notaður var sem hrá-
efni við gerð myndarinnar.
Safn eigin
hljóðeffekta
En hugvitsamleg notkun hljóð-
effekta er ekki einkamál atvinnu-
manna í kvikmyndagerð. Þeir eru
ekki síður ómetanlegt hjálpar-
tæki þeim áhugamönnum í
greininni, sem eru sér fyllilega
meðvitaðir um mikilvægi hljóð-
vinnslunnar fyrir áhrifamátt eigin
kvikmynda.
Þeir áhugamenn um mynd-
bandagerð, sem hvað bestum ár-
angri ná á þessu sviði koma sér
gjarnan upp eigin hljóðeffekta-
safni. Það er: Á segulbandið í
hljómleikasamstæðu fjölskyld-
unnar safna þeir öllum mögu-
legum og ómögulegum hljóðum
úr nánasta umhverfi sínu. Hljóð-
um sem þeir síðan nota með góð-
um árangri við hljóðsetningu
eigin myndbanda.
Ef þið hafið hug á að koma
ykkur upp eigin hljóðeffekta-
safni, skuluð þið gæta þess að
hafa upptökurnar nægjanlega
langar, til þess að geta valið þá
hluta þeirra, er best henta mynd-
efni ykkar hverju sinni. Hvort
heldur um er að ræða stjörnust-
ríðseffekta úr kvikmyndum sem
sýndar eru í sjónvarpi, eða regnið
sem bylur á eldhúsglugganum
einhvert rigningarkvöldið í maí.
Gætið þess einnig, að þessi
hljóð séu eins „hreinræktuð“ og
frekast er unnt. Það er: Fjarlægið
eldhúsklukkuna úr eldhúsinu,
áður en þið takið upp rigningar-
effektinn. Því einsog við
minntumst á í síðustu viku, þá
tekur hjóðneminn upp „öll“
hljóð í umhverfinu, hvort sem við
erum okkur meðvituð um þau á
upptökustundinni eða ekki.
Einnig er mikilvægt, að þið
hafið gott skipulag á effektasafni
ykkar. Einfaldlega í þeim tilgangi
að auðvelda leit í safninu. Merkið
hverja spólu með númeri eða ein-
hvers konar bókstafakerfi, og
haldið jafnframt nákvæmt bók-
hald yfir hvað er á hverri spólu.
Þannig haldið þið t.d. öllum
rigningar-effektum á sérstakri
spólu. Það merkið einnig hversu
langur effektinn er, hvar hann er
að fínna á spólunni og ekki síst:
Hverseðlis hann er. Ert.d. um að
ræða rigningareffekt tekinn inni í
bíl, er vélin gangsett, er bíllinn á
ferð, eru rúðuþurrkurnar gang-
settar o.s.frv. o.s.frv.
Gott hljóðeffektasafn getur
sem sagt reynst áhugamanninum
ómetanleg hjálparhella, jafnt til
að fela Ijót „hopp-klipp“ í hljóð-
karakter umhverfishljóða (sem
við fjölluðum um í síðustu viku)
og ekki síst til að gefa myndum
ykkar þann sérstæða karakter er
þið sækist eftir hverju sinni. Og
sem ef til vill cr ekki til staðar á
þeim stað, hvar upptaka mynd-
efnisins fer fram!
Hvað slík umhverfishljóð
varðar, reynist oft heilladrjúgt að
safna nægilegu efni á segulbandið'
á upptökustöðum, sem erfitt get-
ur reynst að nálgast síðar (t.d. í
sumarleyfisferð fjölskyldunnar
út á land, eða jafnvel erlendis).
Efni, hvers notagildi þið sjáið
ekki í fljótu bragði á upptöku-
stundinni, en sem síðar má nota
með góðum árangri við hljóð-
setninguna til að gefa myndefn-
inu dýpri og fyllri merkingar.
T.d. hróp og köll götusala á er-
lendum markaðstorgum gargið í
varpfuglunum við Látrabjarg og
jafnvel erlendar hljóðvarpsdag-
skrár, sem með góðum árangri
má leggja yfir t.d. vettvangs-
myndir af skýjakljúfum, sem
teknar voru út um leigubílsglugga
í stórborgarreisu fjölskyldunnar
á liðnu sumri.
Nóg um hljóðeffekta að sinni. í
næstu viku munum við enn um
stund halda áfram umfjöllun
okkar um hljóðvinnslu kvik-
mynda og myndbanda.
___________SKAÐI SKRIFAR_____
Það vantar aðalf lokkinn
Mér, Skaða, blöskra mjög
fleðulætin og framhjáhaldið í hin-
um pólitísku svefnherbergjum.
Fyrir mig, gamlan, lífsreyndan og
ábyrgan, er þetta eins og hvert
annað sukk þar sem óminnisheg-
rinn krækir í hnakka manna, tos-
ar þá upp úr alvarlegum siðgæðis-
buxum og lætur þá vakna allsbera
á allsendis framandi kodda. Og
veit nú enginn lengur hver er
h vað og hver erekkihvað.
Sjálfur hefi ég aldrei skilið
hvernig á því stendur að allskon-
ar flokkapíslir eru að flækjast
fyrir Sjálfstæðisflokknum mín-
um, sem er eins og allir vita hinn
sanni vettvangur málamiðlana á
íslandi, hvort sem menn heldur
vilja láta þjóðarskútuna reka upp
á sker sjálfa eða stíma í strand af
ásettu ráði og með karlmennsku.
Þess vegna brá mér svolítið í
brún þegar ungur frændi minn,
sem vinnur í Ljósvakanum segir
si sona við mig í gær í miðjum
stjórnarmyndunarpælingum:
Þetta verður allt í skötulíki hjá
þessum pólitíkusum, frændi minn
Skaði, meðan þeir gleyma aðal-
flokknum í landinu.
Aðalhvað ? spurði ég alveg
grallaralaus.
Aldrei fylgist þú með, Skaði,
sagði hann. Það er náttúrlega
Fjölmiðlaflokkurinn.
Jæja sagði ég. Fjölmiðlaflokk-
urinn. Og hvaða fólk er það?
Við náttúrlega sem vinnum við
fjölmiðlana og spjöllum við fólk-
ið og það sem kemur út úr því
spjalli, þaðerFjölmiðlaflokkur-
inn.
Jahérna, sagði ég. Og hverer
svo stefna flokksins?
Hún er afar skýr og einföld,
sagði frændi minn. Við í Fjöl-
miðlaflokknum viljum lækka
skatta og draga úr umsvifum
ríkisins og fækka ríkisstarfs-
mönnum um þúsund eða meir.
Aha, sagði ég, þið eruð sem-
sagt hægriflokkur.
Alls ekki, sagði frændi minn.
Við viljum líka tryggja öllum
landsins börnum dagvistarpláss,
bæta skólana, fjölga fóstrum og
kennurum um þúsund, tryggja ís-
lenskri þjóð bestu sjúkraþjón-
ustu í heimi og láta aldraða sam-
borgara njóta ellinnar í áhyggju-
lausu, fögru og sérhönnuðu um-
hverfi.
Þið eruð þá vinstriflokkur,
sagðiég.
Alls ekki. Manstu ekki, að við
viljum einmitt lækka skatta á
frjálsum einstaklingum svo þeir
geti keypt sér hvað sem þeim sýn-
ist fyrir sína eigin aura og við vilj-
um skera niður helvítis ríkið og
kerfið og allt það sem seilist í
pyngju vora.
Jamikasskoti, sagði ég. En
þetta kemur bara ekki heim og
saman.
Víst kemur það heim og sam-
an, sagðifrændi minn. Þettaer
hin eina lýðræðislega stefna
vegna þess að þetta er það sem
fólkið vill, konur sem karlar.
Farðu bara út á götu og spyrðu.
Já en heildarstefnan...
Maður á ekki að reyna að
gleypa allan heiminn í einu
frændi, sagði fjölmiðlungurinn.
Maður á að taka bara eitt mál í
einu og vera ekki að flækja þau
saman eins og þessir grautar-
dalllar í flokkunum gömlu gera.
Elliheimilin sér. Skattamálin sér.
Allt sér.
Allt sér á parti? hváði ég.
Einmitt. Það er einmitt með
því móti að Fjölmiðlaflokkurinn
er alltaf stefnu sinni trúr. Hann er
ekki eins og þessir vesælu
stjórnmálamenn, sem eru alltaf
að svíkj a þjóðina á víxl - annað-
hvort með því að skera ekki niður
ríkisútgjöldin nóg eða auka ekki
nóg útgjöld til félagslegrar ham-
ingju. Þetta pakkeraldreisjálfu
sér samkvæmt maður, þetta bara
gengurekki lengur....
NÝTT HELGARBLAÐ - VjÓÐVILJINN - SlÐA 29