Þjóðviljinn - 23.12.1988, Blaðsíða 12

Auðugt land
gæfusnauð saga
Angólafór verr út úr þrœlaversluninni en nokkurt
annað land vestanverðrar Afríku og hefur undanfarna
áratugi verið harðlegar leikin afófriði enflestönnur
lönd álfunnar
UNITA-liðar á göngu - enginn friður af þeirra hálfu.
127 ár hefur ófriður geisað í
Angólu, fyrst stríð þarlendra
sjálfstæðishreyfinga gegn Por-
túgal og síðan borgarastríð, sem
Kúba og Suður-Afríka hafa tekið
þátt í og fleiri átt óbeinan hlut að.
Nú eru nokkrar líkur á að endir
verði bundinn á það ófremdará-
stand í framhaldi af samkomulagi
þvi, sem fulltrúar stjórna Angólu,
Kúbu og Suður-Afríku undirrit-
uðu nýlega í Brazzaville. Fullvíst
er það þó ekki enn.
Angóla er 1.246.700 ferkíló-
metra að stærð og skógi og grasi
vaxin að mestu leyti, gagnstætt
grannlandinu Namibíu, sem er
þurrlend og að miklu leyti eyði-
mörk. Lönd sem að Angólu
liggja eru Namibía, Sambía, Za-
ire og Kongó. íbúar eru um níu
miljónir, flestir af þjóðflokkum
og ættbálkum af Bantústofni,
sem ekki eru færri en um 120 tals-
ins. Fjölmennastur þjóðflokk-
anna er Ovibundu (einnig nefnd-
ur Ovimbundu, Ubundu,
Mbundu), sem býr einkum í
miðju landi, en giskað er á að um
tveir fímmtu hlutar landsmanna
séu af honum. Aðrir fjölmenn-
ustu Bantúþjóðflokkar eru
Kimbundu og Bakongó. Býr sá
síðastnefndi nyrst í landinu og er
einnig fjölmennur í Zaire og
Kongó. Syðst í landinu er strjál-
ingur af Khoisanfólki (Búsk-
mönnum og Hottintottum).
Kynblendingar Portúgala og
innfæddra eru um 150.000 og fólk
af evrópskum uppruna (aðallega
portúgalskrar ættar) þar búsett
var um 40.000 talsins 1980. Fyrir
1975 bjó um hálf miljón Portúg-
ala í Angólu, en þeir fluttu þaðan
flestir af ýmsum ástæðum eftir að
landið varð sjálfstætt.
Annaö mesta olíu-
land sunnan Sahara
Opinbert mál er portúgalska,
en þorri manna hefur Bantútung-
ur ýmsar til hversdagsbrúks. Rík-
ið sem slíkt er guðlaust, en um 40
af hundraði landsmanna játa ka-
þólsku og 12 af hundraði ýmsar
greinar mótmælendatrúar. Einn-
ig halda margir tryggð við afríska
heiðni.
Höfuðborgin er Luanda með
rúmlega miljón íbúa og er hún
jafnframt helsta hafnarborg
landsins. Um þrír af hverjum
fjórum landsmanna búa í sveita-
þorpum. Efnahagurinn er harla
bágur, eins og von er til eftir hátt í
þrjátíu ára stríð. Síðan 1980 hefur
hagvöxtur verið enginn. Verg
þjóðarframleiðsla nam 1985 um
190 miljörðum króna og skuldir
ríkisins erlendis eru næstum eins
háar. Aðalhaldreipi efnahagslífs-
ins er olían, en af henni framleið-
ir Angóla meira en nokkurt ann-
að Afríkuríki sunnan Sahara að
Nígeríu frátalinni. Færir olían
landinu 90 af hundraði útflutn-
ingstekna þess. 70 af hundraði
olíunnar er dælt upp í Cabinda,
iandskika sem Angóla á norðan
Kongófljóts, umluktan héruðum
er tilheyra Kongó og Zaire.
Atvinnulíff í rúst
Portúgalar voru miklir fram-
kvæmdamenn um kaffifram-
leiðslu, meðan þeir réðu þarna
ríkjum, og um það er lauk varð
Angóla undir þeirra stjóm fjórða
mesta kaffíframleiðsluland
heims. Voru það einkum bændur
portúgalskrar ættar, sem kaffi-
ræktina stunduðu, og hrundi sá
atvinnuvegur því sem næst til
grunna vegna landflótta þeirra og
borgarastríðsins. Demantanám,
sem einnig var mikil tekjulind á
tímum Portúgala, hefur og stór-
minnkað. Akuryrkja er í miklum
ólestri, þannig að sveitimar gera
ekki betur en að fæða sig sjálfar
eða ekki það. Allan mat borgar-
búa verður að flytja inn.
Viðleitni stjómvalda til að
halda atvinnulífinu í sæmilegum
gangi og framkvæma umbætur
hefur komið fyrir lítið vegna
stríðsins. Umferð um járnbraut-
ina, sem liggur frá Sambíu og
Suður-Zaire til angólsku hafnar-
borgarinnar Benguela og var
landinu mikilvæg tekjulind, hef-
ur t.d. legið niðri í um áratug af
völdum UNITA-skæruliða.
Framfarir í mennta- og heilbrigð-
ismálum hafa af sömu ástæðu
gengið erfiðlega, ólæsi er enn
gífurlegt og væntanleg meðallífs-
lengd 43 ár.
Koma Portúgala
og þrælaöld
Sem sérstakt „land“ varð Ang-
óla ekki til fyrr en Portúgalar fóru
að leggja hana undir sig. Þeir létu
fyrst sjá sig þar á síðustu ára-
tugum 15. aldar. Af þjóðflokkum
á því svæði var þá hvað mestur
völlur á Bakongó, sem hafði all-
myndarlegt ríki báðumegin
neðsta hluta Kongófljóts. Port-
úgalar komu sér upp bækistöðv-
um á ströndinni, höfðu fyrst að-
stöðu í Sao Salvador í Bakongó-
landi, stofnuðu Luanda 1575 og
Benguela 1617, en inni í landi
voru ítök þeirra lengi vel tak-
mörkuð. Á tímum þrælaútflutn-
ingsins frá Afríku til Ameríku var
Angóla eitt mesta útflutnings-
svæðið, og stunduðu jafnt inn-
lendir þjóðflokkar sem Portúgal-
ar þau viðskipti af kappi. Mun
Angóla hafa farið verr út úr þeirri
atvinnugrein en önnur svæði
vestan til í Afríku og hélt þar við
landauðn á stórum svæðum
vegna aðgangshörku manna-
veiðara og þrælahöndlara.
Þrælar frá Angólu voru fluttir
til margra Ameríkulanda, flestir
þó til Brasilíu, sem Portúgalar
námu og ríktu lengi yfír. Héldu
Portúgalar og Brasilíumenn ó-
trauðir áfram þrælaflutningum
frá Angólu langt fram eftir 19.
öld, löngu eftir að Bretar höfðu
látið af þeim atvinnurekstri og
tekið að þvinga aðra til að gera
slíkt hið sama.
Stríð á stríð ofan
Portúgalar höfðu lengi tak-
markaðan áhuga á því að færa út
yfirráð sín í Angólu inn í land,
auk þess sem þeir mættu þar all-
hörðu viðnámi af hálfu sumra
þjóðflokka. Það var ekki fyrr en á
síðasta hluta 19. aldar, sem þeir
tryggðu sér þar yfirráð, og gekk
þeim þá ekki síst til að þeir vildu
ekki að önnur Evrópuríki, sem
þá voru farin að keppast um að
leggja undir sig Afríku, næðu
þeim svæðum. Landamæri þessa
yfirráðasvæðis Portúgala voru
ekki endanlega ákveðin fyrr en
1927, er Belgar og Portúgalar
komust að samkomulagi um
markalínu á milli belgísku Kongó
og Angólu.
Sjálfstæðisstríð Angólumanna
gegn Portúgölum hófst 1961 og
stóð til 1974, er þeir síðarnefndu
gerðu blómabyltingu svokallaða
og kvöddu heri sína heim frá ný-
lendunum. En fljótlega eftir það
hófst borgarastríð milli angólsku
sjálfstæðishreyfínganna, sem
voru þrjár talsins, og varð Alþýð-
uhreyfíngin til frelsunar Angólu
(MPLA) ofan á með stuðningi
Stjórnarhermaður sem misst hefur
fótinn í stríðinu - fólk limlest af völd-
um stríðsins er hversdagsleg sjón þar
í landi.
Kúbana og Sovétmanna. Sú
hreyfíng játar marxíska hug-
myndafræði og kom á fót eins
flokks kerfi að sovéskri og kúb-
anskri fyrirmynd. En friður
komst ekki á, þar eð ríkisstjórn
MPLA og Kúbönum tókst ekki
að sigrast að fullu á skæruliðum
UNITA-hreyfingarinnar, sem
naut stuðnings Suður-Afríku,
Bandaríkjanna og Zaire. Banda-
ríkjamenn voru hér þó tvöfaldir í
roðinu, því að þótt þeir vildu
Angólustjóm MPLA feiga, sá og
sér bandarískt fyrirtæki um
olíuvinnsluna í Cabinda.
Þrátt fyrir áðumefnda samn-
ingsundirritun í Brazzaville er
enn óvíst um ófriðarlok í Angólu.
UNITA á ekki aðild að téðu
samkomulagi, þar eð hún vill
ekki sætta sig við neitt minna en
hlutdeild í ríkisvaldi, en það
tekur Angólustjóm ekki í mál.
UNITA heldur hernaði því
áfram. Angólustjóm telur fyrir
sitt leyti að ekki verði miklum
vandkvæðum bundið að sigrast á
þessum andstæðingi, ef hann fái
ekki lengur hjálp frá Suður-
Afríku og Bandaríkjunum.
Stjómin hefur og á prjónunum
víðtækar áæltanir um aukningu
olíuframleiðslu og endurreisn
annarra atvinnuvega, þegar
friður kemst loksins á. Og nú er
að sjá hvernig fer.
Dagur Þorleifsson.
Útboð
Innkaupastofnun Reykjavíkurborgar fyrir hönd
Gatnamálastjórans í Reykjavík óskar æeftir til-
boðum í kaup á umferðarljósum. Um er að ræða
alls 5 stykki með möguleika á kaupum á allt að 5
til viðbótar á árinu 1989. Afhending skal hefjast 1.
júlí n.k. Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu
vorri að Fríkirkjuvegi 3, Reykjavík. Tilboðin verða
opnuð á sama stað þriðjudaginn 7. febrúar 1989
kl. 11.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 — Sími 25800
Ingibjörg Vestmann
Hringbraut 24, Reykjavík
andaðist á Landspítalanum að morgni fimmtudagsins 22.
desember
Stefán Bjarnason
Elsa Stefánsdóttir
Birgir Sigurðsson
Utboð
Innkaupastofnun Reykjavíkurborgar fyrir hönd
Gatnamálastjórans í Reykjavík og Hitaveitu
Reykjavíkur óskar eftir tilboðum í gatnagerð,
lagningu holræsa og gröft fyrir vatnslögnum
ásamt lögn hitaveitulagna í nýju íbúðarhverfi í
Grafarvogi norðan núverandi byggðar vestan
Gullinbrúar.
Heildarlengd gatna er um 1.450 metrar og
samanlögð lengd holræsa um 4.400 metrar.
Verkinu skal að fullu lokið 1. júlí 1989.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri að
Fríkirkjuvegi 3, Reykjavík gegn kr. 15.000 skila-
tryggingu. Tilboðin verða opnuð á sama stað
miðvikudaginn 11. janúar kl. 11.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVIKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 — Sími 25800
Ljósmæður
Staða Ijósmóður er laus til umsóknar frá ára-
mótum. Allar upplýsingar veitir Ásmundur Gísla-
son ráðsmaður í síma 97-81118 eða 97-81221.
Skjólgarður-fæðingardeild
Höfn, Hornafirði
12 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ