Þjóðviljinn - 23.12.1988, Blaðsíða 27

* *.
KYNLÍF
' JÓNA INGIBJÖRG JÓNSDÓHIR
Goðsagnir
í kynreynslu karla
Núna ætla ég að halda áfram að
kynna helstu goðsagnir hvað
varðar kynreynslu karlkynsins og
áhrif þeirra á kynhegðun og
sjálfsímynd. Þær fyrstu fjórar
voru „Karlmenn ættu ekki að
hafa eða að minnsta kosti ekki tjá
vissar tilfinningar“, „í kynmök-
um líkt og annarsstaðar er það
frammistaðan sem skiptir mestu
máli“, „Karlmaðurinn verður að
taka frumkvæði og stýra kyn-
mökunum" og „Karlmann á
alltaf að langa í kynmök og vera
tilbúinn í tuskið".
Hræðsla við
snertingu
í kynlífi úir og grúir af allskyns
óraunsæjum hugmyndum um
hvernig fólk eigi að haga sér og
hugsa. Þetta ófremdarástand
veldur því oft óöryggi varðandi
eigin upplifun ef upplifunin sam-
ræmist ekki goðsögnunum sem
virka líkt og félagslegar forskrift-
ir. Tökum sem dæmi karlmann
sem vill snerta annan einstakling
til að láta í Ijós væntumþykju sína
en þorir það ekki því hann hugs-
ar: „Hvað ef snertingin verður
misskilin?“ Fimmta goðsögnin
snýst einmitt um þetta: „Öll
snerting verður að enda með kyn-
mökurn." Faðmlög, knús, hand-
asnerting, kossar og annarskonar
líkamleg snerting sem tjáir kær-
leik milli fólks er ekki góð bara
ein og sér, heldur þarf snerting
alltaf að vera undanfari „aðalat-
riðisins“. Karlmenn mega, sam-
kvæmt goðsögninni, snerta á tvo
vegu; í fyrsta lagi í leik einsog til
dæmis í íþróttum eða þegar kunn-
ingjar hittast og lemja/slá á bakið
á hvor öðrum. Ef snertingin er
kynferðisleg er það líka alltflagi.
Þessi goðsögn er skaðleg því hún
ekki aðeins rænir karlmenn
ánægjunni við það að snerta held-
ur viðheldur einnig óvissu í sam-
bandi við raunverulegar óskir
karlmannsins hverju sinni. Að
þurfa að vera kynferðislegur í
hvert skipti sem maður snertir
setur einnig óþarfa pressu á sam-
skiptin.
Sjötta goðsögn. „Samasem-
merki er á milli kynmaka og sam-
fara“. Tippi-í-leggöng samfarir er
það eina sem gildir. Orðið „for-
leikur" bendir til þess. Nú gætu
sumir sagt sem svo: „Skiptir það
einhverju höfuðmáli hvort við
notum þesi hugtök - kynmök og
samfarir - í sömu andránni?“ Já,
það skiptir máli því ef við höldum
að samfarir séu eina kynhegðun-
in í kynmökum þá kynnumst við
síður öðru sem okkur gæti þótt
gott. Munnlegar kynfæragælur,
gagnkvæm sjálfsfróun eða nudd
getur sumum þótt betra en sam-
farir. Þessi goðsögn viðheldur
einnig frammistöðukomplexin-
um því samfarir eru það sem
alltaf á að keppa að.
Villi í
aðalhlutverkinu
Sjöunda goðsögn: „Stinning
tippis er nauðsynleg fyrir samlíf/
kynmök." Ef samfarir eru ávallt
það sem koma skal kallar það á
stinningu. Eins og áður hefur
komið fram leikur tippið-hann
Villi aðalhlutverkið í fantasíu-
módelinu af kynlífi karla. Lfkt og
gerist í leikritum þá vitum við
hvað gerist ef aðalleikarinn birt-
ist ekki á sviðinu. Allt hrynur til
grunna og snýst uppí tragedíu.
Þessi goðsögn setur heilmikla
pressu á karlinn því þó hann viti
að hann verður að fá stinningu þá
hefur hann ekki stjórn á tippinu -
ekki er hægt að þykjast fá stinn-
ingu og ekki er hægt að leyna
henni ef hún skeður. En þó stinn-
ing geti verið ánægjuleg, þetta er
alltént eitt af hlutverkum tippis-
ins, þá þurfa karlmenn að læra að
það er ekki allt ónýtt ef stinning
verður ekki endrum og eins.
Tippið er ekki eini kynferðislegi
líkamsparturinn. Hvorki stinning
né samfarir eru ætíð nauðsyn-
legar fyrir unaðsstundir ástarlífs-
ins.
Áttunda goðsögn: „Gott
samlíf er alltaf línulegt ferli kyn-
ferðislegrar æsingar sem einungis
er hægt að enda með fullnæg-
ingu“. Ég hef fjallað það mikið í
mínum pistlum um þetta
„fullnægingarmiðaða samlíf" að
ég er að bera í bakkafullan lækinn
ef ég fer að tala um það einu sinni
enn. En því má til dæmis bæta við
að trúin á þessa goðsögn hindrar
suma karlmenn að læra að þróa
betri stjórn á hvenær sáðlát ger-
ist. Tiltölulega auðvelt er að læra
það ef karlmaðurinn hefur vilja
til að stöðva líkamlega örvun sína
þegar hún nálgast hámark. Þeir
sem telja of brátt sáðlát vanda-
mál hjá sér þurfa að sleppa trúnni
á þessa goðsögn - það er í lagi að
stoppa af og til alveg eins og það
er í lagi að langa stundum í
fullnægingu.
Níunda goðsögn: „Gott samlíf
gerist alltaf af sjálfu sér“. Ef karl-
menn trúa þessu þá getur það
hindrað þá í að taka viss skref til
að fá það útúr samlífinu sem þeir
vilja. Hægt er að bæta úr van-
þekkingu með því að fræðast.
Við fæðumst ekki með alla vitn-
eskju um kynlíf í kollinum.
Tíunda goðsögnin er einmitt
um þetta: „Á þessari upplýsinga-
öld hafa áðurnefndar goðsagnir
ekki lengur áhrif á okkur.“
Aldarminning
José Raoul Capablanca
Undir pálmalundi horfir fjög-
urra ára drenghnokki la föður
sinn tefla við vin sinn. Er skákinni
lýkur sakar drengurinn föður
sinn um að hafa rangt við, fært
riddara af hvítum reit á annan
hvítan reit. Þessum athuga-
semdum er tekið fálega en dren-
gurinn er ekki af baki dottinn og
skorar á föður sinn. Slíkar áskor-
anir er ekki hægt að taka alvar-
lega en það kemur á daginn að sá
stutti hefur lært að tefla með því
að fylgjast með þeim félögum og
hann vinnur skákina.
Þessa sögu kannast víst flestir
skákunnendur við. José Raoul
var ekki aðeins frægasta undra-
barn skáksögunnar, heldur einn-
ig hennar mestur snillingur. Á
þeirri skoðun er a.m.k. ekki ó-
merkari maður en Mikael Bot-
vinnik og kvað Alexander Aljek-
ín, sem þó var hatrammur and-
stæðingur Capablanca, hafa ver-
ið á sömu skoðun.
Capablanca fæddist í Havana á
Kúbu 19. nóvember árið 1888
eða fyrir réttum 100 árum. Mér
þykir því tilhlýða að minnast hans
nokkrum orðum því raunar er
hann búinn að vera vinur minn í
mörg ár. Þó hitti ég hann aldrei í
holdinu; hann fékk hjartaáfall og
andaðist þann 8. mars 1942 í New
York. Skákirnar sem hann tefldi
þekkir hinsvegar hver einasti al-
varlega þenkjandi skákmaður út
og inn, þær innihalda meiri fróð-
leik en þúsund kennslubækur.
Koma Capablanca á skáksvið-
ið og allur ferill var með slíkum
glæsibrag að stórlega má efast um
að slíkt endurtaki sig. Þvert á það
sem nú þykir tilheyra var fremur
haldið aftur af Capablanca í æsku
þótt hann hafi ekki beinlínis verið
lattur til taflmennsku. Skák-
meistarar á 19. öld voru ekki
glæsileg fyrirmynd, til þess voru
örlög snillinga á borð við Wil-
helm Steinitz og Paul Morphy of
kunn.
Átta ára gamall tók Capa-
blanca að stunda skáklistina
reglulega í Havana. Hann varð
fljótt ofjarl klúbbfélaga og voru
meðlimir hans þó engir aukvisar.
Er Capablanca vann Kúbumeist-
arann Juan Corzo 7:5 í einvígi að-
eins 12 ára gamall þótti sýnt að
Kúba var orðin of lítil fyrir hann
og næsti viðkomustaður var
Bandaríkin þar sem hann stund-
aði nám í raunvísindum við Kol-
umbia háskólann. Skákina stund-
aði hann af miklu kappi og uppúr
1905 tóku að berast ótrúlegar
sögur úr virtasta skákklúbbi
heims, Manhattan-klúbbnum:
enginn stóðst honum snúning.
Hann varð brátt eftirsóttur til að
tefla fjöltefli og á því sviði náði
hann slíkri undraleikni að oft-
sinnis vann hann hverja einustu
skák. Þá var honum boðið til ein-
vígis við sterkasta skákmann
Bandaríkjanna og tiltölulega lítt
reyndur í hörðum kappskákum
vann Capablanca 8:1. Arið 1911
fór fram í San Sebastian mót sem
markaði upphafið að tímabili
Capablanca. Honum var boðið til
keppni meðal allra fremstu skák-
manna heims að Emanuel Lasker
einum undanskildum þrátt fyrir
hávær mótmæli nokkurra
þaulreyndra skákmeistara en
þaggaði fljótt og vel niðrí þeim
öllum með því að hreppa fyrstu
verðlaun en aðrir þátttakendur
voru Rubinstein, Vidmar, Nimz-
ovitch, Schlechter, Tarrasch,
Bemstein, Spielman, Teichman,
Janowski, Maroczy, Burn, Duras
og Leonhardt. Nafntogaðir
meistarar og einn þeirra, Mar-
oczy, komst í hámæli hér í haust
er Viktor Kortsnoj opinberaði
allt um „taflmennsku“ sína við
þann látna meistara.
Uppúr lokum fyrri heimsstyrj-
aldar og skákgyðjan svipt nokkr-
um af sínum helstu merkisbemm
s.s. Schlechter er dó úr hungri í
Austurríki, bjuggust þeir til tafl-
mennsku Emanuel Lasker og.
José Raoul Capablanca sem
hafði haldið uppteknum hætti og
unnið hvert afrekið á fætur öðru,
og Lasker sem hafði haldið
heimsmeistaratign í 27 ár lagði
titilinn að veði. Einvígið fór fram
í Havana árið 1921 og er tefldar
höfðu verið 14 skákir og staðan
9:5, Capablanca í vil, sá Lasker
sína sæng útbreidda og gafst upp
þóstt einvíginu væri formlega séð
ekki lokið. Þar með varð Capa-
blanca þriðji heimsmeistarinn og
hann hélt titlinum fram til 1927 er
hin sögufræga viðureign hans við
Alexander Aljékín fór fram í Bu-
enos Aires.
Aljékín hafði um nokkurt
skeið beðið þess að fá tækifæri til
að kljást við heimsmeistarann.
Þá vom reglur aðrar en þær sem
nú gilda. Væntanlegur áskorandi
varð að reiða fram umtalsverða
upphæð til að geta teflt um titil-
inn og þessir tíuþúsund dalir sem
Aljékín náði að öngla saman fyrir
sextíu árum var talsvert fé í þá
daga. Niðurstaða einvígisins var
fremur dapurleg. Aljékín vann
6:3 með 25 jafnteflum en hann
gaf Capablanca aldrei tækifæri til
að endurheimta titilinn, heldur
valdi sér léttvigtarmenn í saman-
burði við Capa s.s. Boguljubow
hinn þýska og Max Euwe sem
vann raunar einvígi þeirra árið
1935 en ástæðan fannst á flösku-
botni. Þótt Capablanca og Aljék-
ín væm hatursmenn virtu þeir
hvor annan svo sem dæma má af
ummælum Botvinniks. Þótt Alj-
ékín ynni einvígið í Buenos Aires
var hann langt undir í skákum
þeirra samanlagt.
Capablanca var einhver glæsi-
legasti meistari skáksögunnar,
hann kom inn á sviðið með eftir-
minnilegum hætti og allt líf hans
virtist vera jafn áreynslulaust og
skákirnar. Hann fékk áður ó-
þekktar upphæðir fyrir þátttöku í
mótum og fjölteflum og Kúbu-
menn vom stoltir af þessum full-
trúa sínum og fengu honum stöðu
við utanríkisþjónustuna sem
lagði honum þó ekki þungar
skyldur á herðar. Hann var uppá
kvenhöndina eins og það er kall-
að og þótti víst sannur séntilmað-
ur. En ekki auðnaðist honum
langt líf. Hann var aðeisn 53 ára
gamall er kallið kom.
Það var fátt sem Capablanca
lét eftir sig í rituðu máli. „Chess
fundamentals" getur kallast hans
höfuðverk. Á hinn bóginn hafa
verið teknar saman fjölmargar
bækur með skákum hans og eitt
lítið sýnishorn fylgir hér. Þar
koma fram allir bestu kostir Cap-
ablanca. Þetta er löng skák úr
einvígi hans við Emanuel Lasker.
Plássins vegna fer ég hratt yfir
sögu. Þetta er líka ein þessara
skáka sem skýra sig sjálfar þegar
að er gáð. Capablanca nær að
jafna taflið eftir byrjunina og
smátt og smátt fær hann betri
stöðu. Leikir hans 15. -Bb5, 25.
-Rf5, 26. -h5, 27. -h4 31. -a5 og
32. -a4 láta lítið yfir sér en eru
frámunalega sterkir og einkenn-
andi fyrir vinnubrögð Capa-
blanca. Endataflið með hrók,
riddara og fjögur peð var ekki létt
verk að vinna gegn jafn öflugum
meistara og Lasker en með hverj-
um leiknum jók Capa yfirburði
sína. Eftir 43. -Hbl stendur Lask-
er frammi fyrir peðstapi vegna
hótunarinnar 44. -Ra5. Lasker
berst hetjulega en allt kemurfyrir
ekki:
Havana 1921
10. einvígisskák:
Lasker - Capablanca
1. d4-d5 2. c4-e6 3. Rc3-Rf6 4.
Bg5-Be7 5. e3-0-0 6. Rf3-Rbd7 7.
Dc2-c5 8. Hdl-Da5 9. Bd3-h6 10.
Bh4-cxd4 11. exd4-dxc4 12. Bxc4-
Rb6 13. Bb3-Bd7 14. 0-0-Hac8
15. Re5-Bb5 16. Hfel-Rbd5 17.
Bxd5-Rxd5 18. Bxe7-Rxe7 19.
Db3-Bc6 20. Rxc6-bxc6 21. He5-
Db6 22. Dc2-Hfd8 23. Re2-Hd5
24. Hxd5-cxd5 25. Dd2-Rf5 26.
b3-h5 27. h3-h4 28. Dd3-Hc6 29.
Kfl-g6 30. Dbl-Db4 31. Kgl-aS
32. Db2-a4 33. Dd2-Dxd2 34.
Hxd2-axb3 35. axb3-Hb6 36.
Hd3-Ha6 37. g4-hxg3 38. hxg3-
Ha2 39. Rc3-Hc2 40. Rdl-Re7 41.
Re3-Hcl+ 42. Kf2-Rc6 43. Rdl-
Hbl 44. Ke2-Hxb3 45. Ke3-Hb4
46. Rc3-Re7 47. Re2-Rf5+ 48.
Kf2-g5 49. g4-Rd6 50. Rgl-Re4+
51. Kfl-Re4+ 52. Kg2-Hb2+ 53.
Kfl-Hf2+ 54. Kel-Ha2 55. Kfl-
Kg7 56. He3-Kg6 57. Hd3-f6 58.
He3-Kf7 59. Hd3-Ke7 60. He3-
Kd6 61. Hd3-Hf2+ 62. Kel-Hg2
63. Kfl-Ha2 64. He3-e5 65. Hd3-
exd4 66. Hxd4-Kc5 67. Hdl-d4
68. Hcl+-Kd5
- og Lasker gafst upp.
SKÁK

HELGI
ÓLAFSSON
Föstudagur 23. desember 1988 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 27