Þjóðviljinn - 23.12.1988, Blaðsíða 26

7 z 3— 5 / T~ 7 T~ 7 9— ) o
J/ J2 w~ )% V n 15 ¥ )3 y )3 )b ;3 15
17- ¥ Jfe P 2G- £ % V 21 22 2o )8 y Uo )D )5
15 V 3 23 22 )8 V 25 )3 SP W~ /7
13 27 ¥ V Uo 7 9 28 9 y 21 Uo 7- 25
15 J¥ 9 29 SP 30 25 13 V 23 ¥ 17 25 y
Jr )7 zt )3 (vj 3 15 ¥ J5 zL >3 8 ¥ )5
ZT~ V 7- vr 8 f )8 V 7- 5 5
°j V 2/ 18 ZÉ y Jl 20 28 ¥ Qp 20 25 W~
7- 27- 15 y 8 25 /2 22 ¥ 13 25 27 ¥ 13 )8
/5 ¥ 13 V 3 ¥ Z8 S2 20 25 2Z S?
8 V <v 3 13 9 13 25 2/o ? 12 2(s> 13
\l )é 10 V8 9 15 V )l ¥ V 3í 25 28 ZH
Verðlaunakrossgáta nr. 23
Setjið rétta stafi í reitina hérfyrir neðan. Þeir mynda þá nafn á þorpi hér
á landi. Sendið þetta nafn sem lausn á krossgátunni til Þjóðviljans,
Síðumúla 6, Reykjavík, merkt: „Krossgáta nr. 23“. Skilafrestur er þrjár
vikur. Verðlaunin verða send til vinningshafa.
2? je )0 5 28 II )2 22 7 25

Œán € álcww
SjálfsA'visiKja
Lausnarorðið fyrir verðlaunakrossgátu nr. 20 var VINDBELGUR. Verðlaunin fyrir krossgátu nr.
Dregið var úr réttum lausnum og upp kom nafn Eiríks Gauta Kristjáns- 23 er sjálfsævisaga Sir Alec
sonar, Breiðvangi 68, Hafnarfirði. Hannfærsendabókina Drekktu vín, Guinnes, Lán í óláni. Útge-
lifðu betur, lifðu lengur. fandj er jákn
MATUR
SIGURVIN
GUNNARS.
SON
Horft um öxl
Jólasiðir og
fréttamat til foma
Þegar forfeður vorir byrjuðu að
byggja upp þetta ágæta land okkar
var ekki búið að finna upp fjölmiðla
eða fréttamenn, en við höfðum
heimsins bestu sagnáskrifara.
En hvað var svo fréttnæmt; hvernig
var fréttamat þeirra tíma? Ekki vant:
ar hetjudáðirnar í gömlu sagnirnar. í
dag mundum við bara kalla þetta
vopnuð rán og manndráp af fyrstu
gráðu.
Því miður hefur ekki þótt eins mik-
ill matur í að skrifa um það sem kalla
mætti alþýðumenningu. Hvernig lifð-
um við? Á hverju nærðumst við?
Hvernig var verkaskiptan á heimilun-
um?
Við vitum allt of lítið um þessa
hluti. Sjálfsagt hafa ekki allir hús-
bændur verið á eilífum þeytingi árið í
kring, höggvandi mann og annan.
Það hljóta líka að hafa verið til svona
venjulegir menn, en ekki er mikið
getið um þeirra daglegu störf. Skyldu
þeir t.d. hafa hjálpað til við húsverk-
in? Svo hafa störf húsfreyjunnar bara
verið sjálfsagðir hlutir og ekki umtal-
sverðir - eins og þeir eru raunar enn f
dag , svo við fáum aldrei að vita hvort
Bergþóra hafi lagað kleinur eða lund-
abagga. Nú eða hvað hafi verið á
borðum yfir jólin.
Það er ekki fyrr en á síðari öldum
sem eitthvað er farið að skrifa um mat
og matargerð, en þar sem þessir siðir
hafa verið ákaflega breytilegir eftir
landshlutum þá vantar mikið uppá að
nokkur heildarmynd fáist. Síðan hafa
dönsk áhrif breytt ýmsum venjum
okkar, ekki hvað síst í matargerð og
þar með hafa ýmsir eldri siðir horfið
og gleymst.
Á jólaföstu hafa ýmsir siðir verið
við hafðir. Þá var byrjað að kanna
hvort kjötmetið væri orðið nægjan-
lega reykt, og hvort súrmatur væri
farinn að taka sig, en frá þessu var
gengið í sláturtíð á haustin. Svo var
haldin matarveisla (eitthvern) ákveð-
inn dag, t.d. fyrsta miðvikudag eða
laugardag í föstu. Þá gat verið á borð-
um hangikjöt eða þá magáll og
eitthvert súrmeti. Þessi veisla hét svo
eitthvað sérstakt eins og kvöld-
skattur, vökubót eða vökustaur, en
nokkuð algengt mun hafa verið að
gamli vökustaurinn sem var spýta
notuð til að halda augunum opnum,
hafi vikið fyrir mannlegri aðferðum
og orðið að góðum matarbita á vöku-
nni.
Svo er það Þorláksmessan og bless-
uð skatan, en hún hefur verið nokkuð
algeng sem matur á Þorláksmessu,
sérstaklega þó á' Vestfjörðum. Vel
kæst á hún að vera, og hnoðmör eins
og Vestfirðingar vilja hafa hann, eins
og mygluostur á að líta.
Það er ekki ætlun mín að keppa við
það flóð af jólauppskriftum sem er í
öllum fjölmiðlum þessa stundina. Ég
ætla að halda mig við sama gamla
heygarðshornið og gefa ykkur uppsk-
rift að rjúpnasúpu. Hún er tekin upp
úr bók sem heitir „Stutt matreiðslu-
bók fyrir sveitaheimili" og er gefin út
af Þóru Þ. Grönfeldt, 1906. Dönsku
áhrifin leyna sér ekki.
Rjúpnasúpa
Þegar búið er að verka rjúp-
urnar og láta þær liggja hæfilega
lengi í köldu vatni, eru þær þerr-'
aðar með hreinni léreftsrýju og
brúnaðar í smjöri. Þeim er snúið
vel við á allar hliðar, svo þær
brúnist allar jafnt. Þá bætt vatni í
pottinn svo yfir þær fljóti, og látið
sjóða. Þegar rjúpurnar eru soðn-
ar, eru þær færðar upp úr, súpan
síuð og hellt aftur í pottinn, en
þynnt með nýju soði svo mikið
sem þurfa þykir. Þegar súpan
sýður eru látnar í hana steinselju-
rætur, og látið sjóða, þar til þær
eru orðnar nokkuð meyrar. Þá er
látið í hana brytjuð epli, þvegnar
kórenur, steyttur negulnagli, dá-
lítið af ediki og salt og sykur eftir
geðþótta. Síðast er látið í hana
jafningur af brúnuðu smjöri og
hveiti, ásamt einum pela af gam-
alvíni, sem bætt er í um leið og
súpunni er hellt í tarínuna. Rjúp-
umar eru skornar niður þannig,
að brjóstin eru skilin frá bakinu,
þau klofin að endilöngu og þeim
síðan raðað á fat, en reykt flesk
sem soðið hefur verið í öðru lagi,
lagt í kring um rjúpnakjötið á fat-
inu.
Svona gæti jólarjúpan hafa
verið hjá ömmu eða langömmu.
Gleðileg jól!
Sigurvin Gunnarsson
Vesturvangi 24,
220 Hafnarfirði
Sími 52499
KRISTJÁN
FRÍMANN
Þeir dreymendur sem vilja fá drauma sína ráðna sendi
þá ásamt fullu nafni, heimilisfangi og dulnafni til
blaðsins merkt: Draumstafir, Nýtt helgarblað, Þjóð-
viljinn, Síðumúla 6, 108 Reykjavík.
Ljós
Ljósið kemur langt og mjótt...
Jólin koma löngum skjótt, koma
hér, alveg við næsta leiti, hjá
næstu vörðu, niður brattann og
inn í bæ, jólin em hér. Jólin sem
eru dúnhnoðrar góðra hugsana,
ljóskúlur góðra gerða og marg-
litra tilfinninga eru hér. Hér og í
draumalandinu sem nú er þakið
snjóbreiðu léttri sem bómull og
þar sem fjarski draumsins sem og
nánd vökunnar fylla hvelfingar
hjartans klukknahljómum, þar er
fagnandi tekið á móti fjórða
tákninu, jólaljósinu.
Stjömuljósið stóra sem kemur
með jólum er tákn ytri afla sem
ætla viðkomandi vel líðandi líf á
hörðum nibbum lífsins, það er
tákn þess góða í manninum sem
óskast að lýsa, það er merki já-
kvæðra afla er vilja dreymandan-
um vel. Stjörnur himinsins lýsa
myrkrið svo þú megir sjá hið
góða man, augliti til auglitis, þær
lýsa drauminn til að laufga þyrna
sálarinnar, til að baða hugann
hlýju og rækta eilíft líf. Stjarnan,
drottning næturinnar, vefur okk-
ur geislandi örmum sínum á jóla-
nótt og vaggar okkur inn í Ijósið.
Ljósio kemur.
Augljós
Lífljósin eru löng og mjó og
koma á kertum löngum. Kerti og
kertaljós eru jólatákn í vöku og
merkja hlýju, frið og frelsisönd. I
heimi draumsins hafa þau svip-
aða merkingu, þar geta kertin
táknað lifendur, lítið kerti ung-
barn, stórt fullorðinn og loginn
vísar til aldurs, hálf brunnið kerti
og ævin er hálfnuð. Að dreyma
að slökkt sé á kerti merkir lát,
ekki endilega líflát því látin eru
ýmiskonar, t.d. getur útbrunnið
kerti þýtt að viðkomandi sé óst-
öðugur í trú sinni og þurfi að
tendrast á ný, að slökkva á kerti
getur þýtt að kynlosti dreymand-
ans sé að fjara út eða að ástin sé í
ógöngum. Kerti getur svo og ver-
ið kyntákn og fer þá stærð kertis-
ins eftir getu dreymandans eða
dreymi konu unnusta sinn með
kerti í hönd og kertið er lítið eða
að loginn er ræfilslegur er unnust-
inn hálfgerð tuska í rúminu. Kerti
hafa einnig dýpri merkingar og
jólalegri, þau eru nefnilega einn-
ig tákn þróska, visku og skiln-
ings. Akkerið, hjartað og kros-
sinn geta birst í gervi kertis og
sýnir stærð, litur og bjarmi,
hversu nálægur kærleikurinn er.
Önnur djúpstæð merking kertis-
ins varðar sálina og lífið. Dreymi
þig logandi kerti og það slokknar
skyndilega á því er líklegt að þú
sért að vaða villu í vöku og þurfir
því að stúdera betur leiðakort
lífsins ef vel á að fara. Að halda á
nýju kerti sem ekki hefur verið
kveikt á táknar nýja leið, nýtt
verkefni, nýtt ár, nýja mögu-
leika, nýtt verkefni og önnur tákn
draumsins segja söguna alla.
Heimsljós
Mörg eru ljósin. Vasaljós í
draumi merkir leitandi sál,
rússneska ljósakrónan getur þýtt
einsemd, ammríska krónan getur
þýtt geðbrot og sú íslenska ná-
lægð aflaklóar. Dauft ljós í
fjarska gæti verið ákall vinar um
hjálp, ljós sem verður bjartara
gæti þýtt léttari byrðar og langa
og mjóa Ijósið getur verið boðun-
artákn. Verði það ljós æ skærara
eru góðir andar á ferð, þá er von á
ástsæld, hjartagæsku, auðæfum,
farsæld í mannlegum samskiptum
og gleðileg jól!
\
26 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 23. desember 1988