Þjóðviljinn - 24.02.1989, Blaðsíða 5

"Andstaða í Framsóknarflokki og innan ASÍ. Andstaðan
innan verkalýðshreyfingarinnar fer þó rénandi. Nú reynir á
úrtöluhæfileika og rökfimi höfunda húsbréfakerfisins
Húsnæðiskerfið er enn einu-
sinni í brennideplinum og
einsog fyrri daginn eru m'enn ó-
sammála um það hvað gera beri.
Jóhanna Sigurðardóttir félags-
málaráðherra hefur boðað að
hún muni á næstunni leggja fram
nýtt frumvarp um Húsnæðis-
stofnun þar sem helsta bt'eytingin
verður sú að upp verður tekið
húsbréfakerfi svokallað til hliðar
við hin almennu húsnæðislán.
Ljóst er að andstaða er við þetta
frumvarp m.a. í Framsóknar-
flokki og einnig innan ASI enda
eru þetta þeir aðilar sem komu á
því umdeilda kerfi sem nú ríkir í
húsnæðismálunum.
Það var í maí í fyrra að Jóhanna
skipaði nefnd til þess að ganga frá
tillögum um nýja tilhögun í hús-
næðislánakerfinu. í nefndina
voru skipaðir þeir Kjartan Jó-
hannsson alþingismaður, sem er
formaður nefndarinnar. Aðrir í
nefndinni voru þeir Ásmundur
Stefánsson, forseti ASÍ, Gunnar
J. Friðriksson, en Ólafur Davíðs-
son hefur leyst hann af í nefnd-
inni sem fulltrúi VSÍ, Júlíus
Sólnes, Kristín Ástgeirsdóttir,
María E. Ingvadóttir, Steingrím-
ur J. Sigfússon og Þráinn Valdi -
marsson, en Guðmundur G. Guö-
mundsson hefur setið í nefndinni
fyrir Þráin sem fulltrúi Fram-
sóknarflokksins.
f desember skiiaði nefndin svo
af sér frumvarpinu til félagsmála-
ráðherra. Þeir Ásmundur Stef-
ánsson og Guðmundur G. Guð-
mundsson skiluðu séráliti þar
sem þeir finna hinu nýja kerfi ým-
islegt til foráttu en aðrir nefndar-
menn skrifuðu undir tillögu
nefndarinnar með bókunum utan
þeir Kjartan Jóhannsson og
Ólafur Davíðsson sem sáu ekki
ástæðu til þess að láta bóka neitt
sérstaklega.
Húsbréf
Húsbréfakerfið gengur í stuttu
máli út á það að í stað þess að
kaupendur á notuðum íbúðum
fái lán úr byggingarsjóði ríkisins
þá munu seljendur skrifa upp á
húsbréf, allt að 65% af matsverði
íbúðarinnar sem seld verður.
Ríkið gengur svo í ábyrgð fyrir
þessi bréf með milligöngu Hús-
næðisstofnunar og seljandi getur
notað þau áfram í fasteignavið-
skiptum eða leyst þau út með því
að selja þau á frjálsum markaði,
þá líklega með einhverjum afföll-
um.
Húsbréfin munu fylgja mark-
aðsvöxtum og vera til 25 ára.
Gagnrýnendur húsbréfakerfisins
segja að þessi stytting afborgun-
artímans þýði 26% aukningu
greiðslubyrði þar sem lán úr
byggingarsjóði ríkisins eru greidd
upp á 38 árum.
Hinir benda á að engin ástæða
sé til þess að lána fólki sem er að
stækka við sig, og vantar eitthvert
viðbótarfjírmagn til að brúa bil-
ið, til lengri tíma en 25 ára.
Tímaskekkja?
Einsog fyrr sagði þá virðast
það fyrst og fremst vera þeir sem
komu á núverandi húsnæðiskerfi
sem gagnrýna húsbréfakerfið.
Þeir smundur Stefánsson, forseti
ASÍ og Alexander Stefánsson,
forveri Jóhönnu í félagsmálaráð-
herrastólnum telja að núverandi
kerfi hafi alls ekki fengið að
sanna sig og benda á að þegar
lögin voru samþykkt var gengið
út frá því að kerfið fengi fimm ára
aðlögunartíma. Nú eru rúm tvö
ár Iiðin frá því að kerfið tók gildi
og benti Alexander á í samtali við
Nýja Helgarblaðið að umsóknum
hefði fækkað mikið, þær væru nú
um 200 á mánuði í stað 4-500 að
meðaltali í fyrra.
„Við skrifum alls ekki upp á
það að kerfið sé siglt í strand. Það
má lagfæra það og draga úr lán-
um til þeirra sem hafa enga þörf
fyrir lán. Nú vil ég ekki loka
neinum dyrum á húsbréfakerfið.
Á flokksþingi Framsóknar-
flokksins var samþykkt að við-
halda því kerfi sem nú er við lýði
og við teljum okkur bundna af
því samkomulagi sem gert var við
aðila vinnumarkaðarins og við
lífeyrissjóðina.
Persónulega tel ég það tíma-
skekkju, miðað við ástandið í
efnahagsmálum þjóðarinnar í
dag, og tel stórhættulegt að setja
svona lítt grundað kerfi inn á
markaðinn. Ég vil samt taka fram
að Framsóknarflokkurinn hefur
ekki lokað neinum dyrum í þessu
máli og við erum tilbúnir að
kanna það hvort ástæða sé til þess
að fara í eina kollsteypuna enn í
húsnæðismálunum."
Alexander gagnrýndi það að
Húsnæðisstofnun var ekki höfð
með í ráðum við að móta þetta
frumvarp og að enginn fulltrúi
hennar var í nefndinni. „Það kom
okkur mjög í opna skjöldu að
þetta mál hefur ekkert verið lagt
fyrir Húsnæðissstofnun, einsog
henni komi ekkert við hvernig
kerfinu verður breytt. Ég tel að
ráðherra beri skylda til að hafa
samband við Húsnæðisstofnun í
svona stórum breytingum.“
Þá fannst Alexander það mjög
ódýr pólitík hjá Jóhönnu að setja
ráðherrastól sinn að veði fyrir
þetta kerfi. „Hvaða gagn er í ráð-
herrum sem ekki geta samið sig í
gegnum mál?“
Vaxtamálin
Nú er það svo að frumvarpið í
þeirri gerð sem það er í dag er
einskonar málamiðlun en ekki
jafn róttæk breyting og upphaf-
lega var ætlunin að koma á. Sam-
kvæmt fyrstu tillögum þá áttu
húsbréfin alfarið að leysa af nú-
verandi kerfi á almenna markað-
inum. Slíkt hefði Alþýðubanda-
lagið aldrei getað skrifað upp á en
Steingrímur J. Sigfússon skrifar
upp á nefndarálitið með vissum
fyrirvörum. í bókuninni segir
hann að hann hafi ákveðnar efa-
semdir um að aðstæður á íslensk-
um peningamarkaði nú um
stundir geri kleift að umtalsverð
húsbréfamiðlun gangi fyrir sig
með eðlilegum hætti. Þá segir
hann að í stuðningi við að í stað
húsnæðisbóta og vaxtaafsláttar
komi kerfi tekju- og eigna-
tengdra vaxtabóta felist ekki
stuðningur við að vextir af lánum
úr Byggingarsjóði ríkisins skuli
fylgja markaðsvöxtum, en í frum-
varpinu er það skilyrt, enda telja
menn hæpið að hægt sé að vera
með tvennslags vexti á húsnæðis-
lánum, annarsvegar niður-
greidda vexti á lánum úr Bygg-
ingarsjóðinum og hinsvegar
markaðsvexti á húsbréfunum,
það yrði til þess að húsbréfin
myndu ekki seljast.
Þá segir Steingrímur að í til-
lögum nefndarinnar sé ekki á
neinn hátt tekið á vanda lands-
byggðarinnar í húsnæðismálum.
Afturhvarf?
Þeir Ásmundur Stefánsson og
Guðmundur G. Guðmundsson
skiluðu sameiginlegu séráliti þar
sem þeir m.a. telja að húsbréfa-
kerfið muni hækka íbúðaverð.
Þeir telja húsbréfaviðskiptin vera
afturhvarf og frumstæðari við-
skiptamáta á fasteignamarkaði
en lán á ákveðnum vöxtum og
benda á að verðbréfamarkaður-
inn hér sé vanþróaður og því
„nær víst að verulegt framboð
húsbréfa muni lækka verð þeirra
vegna mikiila affalla og á þann
hátt hækka fjármagnskostnað af
húsnæði. Þ.e. þetta leiddi til stór-
hækkaðra raunvaxta.“
í sérálitinu er vísað til ályktun-
ar þings ASÍ þar sem varað er við
hugmyndum um húsbréf. Hús-
bréfahugmyndin mun hafa kom-
ið til umræðu á síðasta mið-
stjórnarfundi VMSÍ og þar voru
menn tilbúnir að skoða þá hug-
mynd áfram. Fastlega er búist við
því að miðstjórn muni fjalla aftur
um málið á næsta fundi sínum og
samkvæmt heimildum Nýja
Helgarblaðsins er allt eins búist
við því að stuðningi verði lýst við
frumvarpið.
Vaxtabætur
Auk húsbréfanna er megin-
breytingin samkvæmt frumvarp-
inu sú að í stað niðurgreiðslna á
vöxtum og húsnæðisbóta fyrir þá
sem eru að kaupa í fyrsta sinn
verður komið á vaxtabótum í
gegnum skattakerfið sem taka til-
lit til tekna og eigna. Þannig séð á
sú kerfisbreyting að vera í jafnað-
arátt.
Þótt þeir Ásmundur og Guð-
mundur G. séu sammála um að
húsbréfakerfið eigi ekki rétt á sér
skila þeir sínhvoru álitinu um
vaxtabæturnar. Guðmundur er
sammála þeim en Ásmundur
andvígur. Hann telur að jafnvel
þótt vaxtabætur geti verið réttlát-
ari að formi til en húsnæðisaf-
sláttur þá sé þó ekki víst að svo
verði um framkvæmdina og ótt-
ast hann að þær rýrni með tíman-
um því ómögulegt sé fyrir al-
menning að hafa heildaryfirsýn
með þeim einsog nú.
Miðstjórn ASÍ hlustaði í gær á
höfunda húsbréfakerfisins þá
Yngva Örn Kristinsson, Kjartan
Jóhannsson og Inga Val Jó-
hannsson tíunda ágæti húsbréf-
anna. Myndir Jim Smart
Hriktir í stjórnar-
samstarfinu?
Jóhanna vinnur nú af fullu
kappi við að sannfæra efasemda-
menn um ágæti húsbréfakerfisins
og var Kjartan Jóhannsson t.d. á
fundi með miðstjórn ASÍ í gær til
þess að rökstyðja mál sitt.
Þá telur Jóhanna ekki útiiokað
að hægt verði að tala framsóknar-
menn til fylgis við frumvarpið en
ef svo færi að Framsóknarflokk-
urinn standi fast við sitt gæti kom-
ið upp alvarleg krísa í ríkisstjórn-
inni.
Fulltrúar allra þingflokkanna
utan Framsóknarflokksins hafa
skrifað undir nefndarálitið þann-
ig að reikna má með að frum-
varpið, með einhverjum breyt-
ingum, hafi meirihluta í báðum
deildum. Hvort Jóhönnu tekst að
fá málið í gegnum ríkisstjórnina
er hinsvegar óljóst enn. Og hvort
hún mun leggja frumvarpið fram
þrátt fyrir það, þá sem þing-
mannafrumvarp, á eftir að koma
í ljós. Hvaða áhrif það hefði á
ríkisstjórnarsamstarfið er einnig
óskrifað blað. Þá er ljóst að af-
staða verkalýðshreyfíngarinnar
hefur mikið að segja og því reynir
nú á fortöluhæfileika og rökfimi
höfunda frumvarpsins, þeirra
Inga Vals Jóhannssonar, Yngva
Arnar Kristinssonar, Kjartans
Jóhannssonar og Jóhönnu Sig-
urðardóttur.
Föstudagur 24. febrúar 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 5
-Sáf
Stend og fell með húsbréfúm
Jóhanna Sigurðardóttir vill ekki axla ábyrgð á úreltu húsnæðiskerfi
Það fer enginn í grafgötur um
það hve mikla yfirburði hús-
bréfakerfi hefur yflr núverandi
húsnæðiskerfl í huga Jóhönnu
Sigurðardóttur félagsmálaráð-
herra. Og eitthvað hefur hún til
síns máls því andóf gegn hug-
myndum hennar er hverfandi,
þingmenn 5 stjórnmálaflokka af 6
á alþingi aðhyllast hugmyndirnar
og verkalýðsforingjar eru á báð-
um áttum. En er ekki hægt að
lappa uppá gamla kerflð, td. með
því að þrengja lánsrétt?
„Nei. Eftir því sem við stúder-
uðum kerfið betur varð ljósara að
ekki er hægt að þrengja
lánsréttinn og taka upp
skömmtunarkerfi. Og þótt það
væri kleift myndi enn skorta
gífurlegar fjárupphæðir til þess
að staðið yrði við skuldbindingar,
fjárupphæðir sem ég tel að yrði
óæskilegt að verja í kerfið.
Hvernig sem málið snýr þá er nú-
verandi húsnæðiskerfi ófullnægj-
andi. Sjálfvirkni er of mikil.“
Nú kváðu menn ekki vera á eitt
sáttir um húsbréfakerfl í einum
stjórnarflokkanna, Framsóknar-
flokknum. Hyggstu leggja frum-
varpið fram sem þingmanns-
frumvarp hljóti það ekki náð
fyrir augum ríkisstjórnarinnar?
„Ég er enn vongóð um að full
samstaða verði um frumvarpið í
ríkisstjórn og að það verði lagt
fram sem stjórnarfrumvarp á
næstunni. Ég get ekki ímyndað
mér annað en að það yrði að
lögum þótt ég flytti það sjálf því
þingmenn 5 stjórnmálaflokka eru
á einu máli um að húsbréfakerfi
yrði snöggtum betra en kerfið
sem við búum við nú.“
Hvers vegna leggurðu
ráðherradóm að veði í þessu
máli?
„Ég vil ekki bera ábyrgð á
húsnæðiskerfi sem vonlaust er að
þjóni tilgangi sínum, get hvorki
réttlætt það fyrir sjálfri mér né
öðrum. Því síður þegar ég hef út-
færða hugmynd um valkost, fyrir-
komulag sem tekur núverandi
kerfi fram á öllum sviðum." ks