Þjóðviljinn - 24.02.1989, Blaðsíða 17

Ég er einfaldur og
alvörugefinn
maður. Mérfannst
tilkomumikið
þegar Þjóðviljinn
kallaði mig
skáldjöfur. Égvil
gjarnavera
kallaður það aftur,
segir Dag Solstad í
viðtali við
Dagnýju
Kristjánsdóttur,
enDag veitir
bókmennta-
verðlaunum
Norðurlandaráðs
viðtöku nú um
helgina.
gáta hvers vegna fólk skrifar
skáldsögur. Kannski er það leitin
að merkingu og hún felur alltaf í
sér einhvers konar afstöðu til tím-
ans.
Um fótbolta
Þið Jon Michelet skrifuðuð bók
um Heimsmeistaramótið í fót-
bolta í Mexíkó 1986 og nú spyr ég:
Ætlarðu að skrifa bók um leikana
á Ítalíu 1990?
- Já.
Með Jon Michelet?
- Já.
Hver vinnur?
Kannski Ítalía, kannski Hol-
land sem á eitthvert besta fótbolt-
alið í heiminum í dag.
Hvað með Brasilíu?
- Ég efast um að þeir komist í
úrslitin, ég get svarið það. Það er
hæpið að þeim takist að byggja
liðið upp á svo stuttum tíma. Jon
biður og vonar.
Af hverju hefurðu svona mik-
inn áhuga á fótbolta?
- Af því að það er ekkert sem
jafnast á við góðan fótboltaleik,
Um AKP og sjöunda
áratuginn
Mig langar til að spyrja um pól-
itíkina og AKP-ml (Arbeidernes
kommunistiske parti, marx-
leninisterne). Þú skrifar um þetta
í bókunum Skáldsögu 1987 (1988)
og bókinni með langa nafninu:
Frásögn Petersen menntaskóla-
kennara af hinni miklu vakningu
sem kom til lands vors... (1984).
- Já, ég er voða leiður á að
þessar bækur séu skoðaðar sem
uppgjör við síðasta áratug og ma-
óismann svo ekki sé talað um
þegar þær eru skoðaðar sem ein-
hvers konar iðrunarbókmenntir.
Þetta var einfaldlega stórmerki-
legt tímabil og söguefnin ærin. Ég
skrifaði um það tvær skáldsögur,
Skáldsögu 1987 skrifaði ég af því
að mér fannst að þá bók vantaði
alveg, ég vildi lesa svona bók og
úr því að enginn annar skrifaði
hana, gerði ég það.
I Skáldsögu 1987 er tíminn
hvort tveggja það sem býr til og
eyðileggur Fjord. Hann er hald-
inn af því nú-i sem honum tekst
aldrei að finna fyrir öðruvísi en
sem einhvers konar tragískum
misskilningi. Svona skildi ég sög-
una.
- Á hverju tímaskeiði verða til
eins konar segulmögnuð svið í
tímanum, eitthvað sem við höld-
um að sé alveg nýtt, sé Nútíminn,
með stóru n-i. Við drögumst að
því nútímalega, við leitum þess,
finnum það af því að það er
þarna. Svona var það með AKP-
ml. Það getur enginn trúað því
sem ekki var í Noregi á þeim tíma
hvílíkt afl sá flokkur var. Á sjö-
unda áratugnum var hann Nútím-
inn. Allir voru uppteknir af hon-
um, sumir gengu í hann, aðrir
notuðu meirihluta krafta sinna í
að rífast við hann, hata hann og
fyrirlíta. Sumir af þeim sem
gengu í flokkinn fórnuðu lífi sínu
á einn eða annan hátt, allir voru
merktir af þeirri reynslu sem þeir
fengu þessi ár. Flokkurinn bjó til
sögu, þó það yrði þegar upp var
staðið önnur saga en sú sem átti
að skrifa.
í dag er það allra nútímaleg-
asta draumurinn um að spila í
poppgrúppu sem „meikar það“ í
útlöndum eins og A-ha. Það er að
verða ríkur áreynslulaust, fræg-
ur, að glansa í glanstímaritunum.
í þeirri öfgakenndu einstaklings-
hyggju sem við upplifum í dag þá
er um að gera að „slá í gegn“, ef
þér tekst það ekki ertu ekkert,
einskis virði, vegna þess í kring-
um þig eru bara aðrir einstak-
lingar sem ýmist „meika það“ eða
ekki - samstaða, sam-félag er
ekki lengur til.
Jú, hjá þér. Þú sagðir í fyrir-
lestrunum á samkomunni áðan
að þú værir ennþá maóisti. Það
fannst mér furðulegt í Ijósi þess
að nú ku ekki nokkur Kínverji
vera það lengur.
- Ég hef aldrei sagt mig úr
AKP-ml. Mér finnst það hræði-
legt til að hugsa að Kínverjar,
þjóð sem hefur átt slíka hugsuði,
eyði nú allri sinni orku í að byggja
upp einhvers konar eftirlíkingu af
því eymdarlegasta drasli sem
kapítalisminn hefur getið af sér.
Ég trúi því eiginlega ekki. Ég
held fast við þann maóisma sem
ég aðhylltist forðum tíð. En hann
er náttúrlega ekki til lengur ann-
ars staðar en hjá mér.
Um
póstmódernisma
Hvað fínnst þér um póst-
módernísma?
Ég er á móti honum. Ég er á
móti því áð skoða veruleikann
sem splundraðan, hringsólandi í
kringum einhvem kjarna sem
ekkert er. Þessi tíska í menning-
arumræðunni segist vera mjög
róttæk í því að hún tekur öll
grundvallarhugtök vestrænnar
hugsunar og eyðir þeim eða hafn-
ar þeim og hvað kemur í staðinn?
Einhvers konar tal sem enginn
skilur eða hefur nokkurt gagn
eða gaman af.
Nei, póst-módernisminn skilur
eða skilgreinir ekki nokkurn
skapaðan hlut nema sjálfan sig.
En hann er líka ansi duglegur við
það. Það má hann eiga.
Nú eru það einmitt bókmennta-
fræðingar sem hallir eru undir
þessa stefnu sem hvað mest hafa
hampað bókunum þínum og fjall-
að um þær uppá síðkastið?
- Já. Og það verður að segjast
að allar mínar bækur hafa verið
lesnar sem pólitísk flugrit í Nor-
egi. Menn hafa kastað sér út í
langar, opinberar deilur út af
sögunum mínum eins og þær
væru greinar í Stéttabaráttunni
en ekki skáldskapur um tilbúnar
persónur. Það er ekki fyrr en tvö
síðustu árin sem menn eru raun-
verulega farnir að fjalla um bæk-
urnar mínar sem bókmenntir en
ekki sem innlegg í pólitíska þræt-
ubók. Það síðastnefnda var farið
að fara svo í taugarnar á mér að
mér hefur fundist ég þurfa að
sverja fyrir alla pólitík. Ég er
kannski farinn að ganga of langt í
hina áttina?
Um konur
Þú hefur verið gagnrýndur
fyrir karlrembu og kvenfyrirlitn-
ingu í bókum þínum. Það hefur
t.d. verið sagt að rannsóknir á
bókunum þínum sem ekki taka
fyrir óhemjulega spennta afstöðu
til kvenna og samspils kynjanna
missi hreinlega af einu aðalefni
bóka þinna.
Tökum til dæmis kommúnist-
ann Nínu í Petersen menntaskóla-
kennara. Um hana segir sögu-
maður að hún sé fullkomlega
sneydd allri kímnigáfu EINS OG
KONUR ALMENNT. Þú skrifar
eitthvað á þá leið að þar sem kon-
ur hafí þessi stórkostlegu form og
séu svo þokkafullar sé þess ekki
að vænta að þær hafi kímnigáfu
ofan á allt annað. Húmor finni
karlmenn bara í félagsskap jafn-
ingja þ.e.a.s. annarra karl-
manna.
Maður verður að fara aftur
fyrir kvennahreyfínguna, til
karlrembu sjötta áratugarins
held ég, til að finna svona herfi-
legar alhæfíngar um konur sem
kyn!
- Heldurðu það? Ég er alveg
ósammála því að það sé eitthvað
illa farið með Nínu. Ég veit ekki
betur en aðalsöguhetjan í nefndri
bók sé svo upptekin af hinni húm-
orslausu Nínu að hann gerir ekki
annað en dást að henni og lofa
hana og prísa. Ég læt hann meira
að segja verða ástfanginn af
henni! Og það er nú ekki að gera
henni lágt undir höfði. Nema
síður sé.
Ég er mjög örlátur við konur í
bókum mínum, finnst mér. Upp-
tekinn af þeim, já. Örlátur við
þær, já. Ég skil ekki hvað þessi
gagnrýni snýst um.
Ég sagði Dag Solstad það. Sú
umræða stóð all-lengi og varð
nokkuð snörp. Ekki minnst
vegna fjörulegra innskota
Edvard Hoem sem sat hjá okkur
Dag og hafði sitthvað til málanna
að leggja allan tímann. Þegar ég
sagði að allar konur í bókum Sol-
stad væru jákvæðar á meðan þær
væru viðföng karla en yrðu ógn-
andi, háskalegar um leið og þær
tækju sér eitthvert sjálfstæði,
sagði Dag að nú finndist honum
„að íslenskar konur þyrftu að
fara að hugsa sinn gang“. Og ég
sagði að þær gerðu það. Áður en
ég vissi af breyttist svo umræðan
um konur í bókum Dags í um-
ræðu um íslenskar konur og Dag
Solstad sagði að Kvennalistinn ís-
lenski væri að sínu mati það rót-
tækasta sem gerst hefði í íslenskri
pólitík frá stríðinu. Hann sagðist
styðja þessa tilraun heils hugar.
Þá spurði ég hvort hann myndi
kjósa listann og ég skildi ekki
svarið enda var umræðan farin að
snúast um eitthvað annað. Ég var
bæði sár og móð eftir þessa
kvennaumræðu og spurði -
Um húmor
Ert þú húmoristi? í fyrirlestri
sínum á samkomunni áðan undir-
strikaði Ottó Hageberg að undir
húmornum hjá þér lægi alltaf lífs-
háskinn, bækur þínar væru
jafnvægisganga á línu yfír hin til-
vistarlegu djúp og þess vegna
værirðu fyndinn en segðir aldrei
brandara...
- Nei. Ég er ekki húmoristi og
mér er enginn hlátur í hug yfir
skriftunum. Ég er mjög alvöru-
gefinn og einfaldur maður. Ég er
naívisti, norskur naívisti, skrif-
aðu það.
Og að lokum...?
- Það hefur einu sinni áður
komið viðtal við mig í Þjóðviljan-
um og þá var ég kallaður „skáld-
jöfur“ (dikthövding). Mér fannst
það tilkomumikið. Ég vil gjama
vera kallaður það aftur, takk.
Dagný Kristjánsdóttir, Osló.
Föstudagur 24. febrúar 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 17
Á'