Þjóðviljinn - 17.03.1989, Blaðsíða 5

Alnæmisprófun
ekki örngg
Skimun á blóði útilokar ekki að blóðið geti verið sýkt af alnæmi.
Hættan á því samt talin mjög lítil. í Danmörku hefur ein kona sýkst af
alnæmi vegna blóðgjafar þrátt fyrir að blóðið hafi verið
alnæmisprófað
Um síðustu helgi bárust þær
fregnir frá Danmörku að
blóðþegi hefði smitast af alnæmi
vegna blóðgjafar þrátt fyrir að
blóðið hefði verið alnæmisprófað
(skimað) og við skimun talið ó-
sýkt af HIV veirunni.
Þegar farið var að kanna þetta
mál kom í ljós að þótt skimun á
blóði sýni ekki mótefni gegn al-
næmisveirunni er samt ekki hægt
að ábyrgjast að blóðið sé ekki
sýkt af henni.
Skimunin byggist á því að mælt
er hvort mótefni hafi myndast í
blóðinu gegn algengasta afbrigði
alnæmisveirunnar en það gerist
yfirleitt ekki fyrr en eftir átta til
tólf vikur og einstaklingur getur
gengið með veiruna í líkamanum
í allt að tveimur árum áður en
mótefni myndast.
Hættan lítil
Það skal þó tekið fram strax að
lítil hætta er talin á að smitað blóð
komist í notkun og ekkert dæmi
er um það hér á landi að sögn
Ólafs Jenssonar yfirlæknis í Blóð-
bankanum. Þetta danska tilfelli
sem getið var um í upphafi þess-
arar greinar er fyrsta dæmið um
þessa sýkingarleið á Norðurlönd-
unum, sem Ólafur hefur heyrt
um.
Hér er um að ræða konu sem
fékk blóð í upphafi ársins 1987 og
í ágúst sama ár kom í ljós að hún
hafði sýkst af alnæmisveirunni.
Danir tóku upp skimun á blóði 1.
janúar 1986.
íslendingar byrjuðu að skima
blóð 1. nóvember 1985 og er allt
blóð sem notað er til lækninga
alnæmisprófað.
„Við höfum samt alltaf vitað af
þessum möguleika,“ sagði Ólafur
Jensson. Hann sagði að hættan á
að þetta gæti gerst væri talin mjög
lítil enda væri mest af blóðbirgð-
unum frá ákveðnum þekktum
blóðgjöfum sem kæmu reglulega
í Blóðbankann og væri mjög vel
fylgst með þeim.
Auk þess fer blóðbíllinn í
heimsóknir á vinnustaði og út á
land. Það er einkum við slíkar
aðstæður að hætta gæti skapast á
að blóðgjafi væri sýktur. Blóð-
gjöfunum er þó gerð grein fyrir
því að ef þeir telja minnstu hættu
á að þeir hafi getað sýkst af al-
næmi þá eigi þeir ekki að gefa
blóð. Þá er átt við kynhegðun
þeirra, hvort karlmenn hafi haft
samfarir við aðra karlmenn eða
verið með gleðikonum og einnig
teljast þeir til áhættuhóps sem
hafa sprautað vímuefnum í sig.
„Við verðum að leggja trúnað
á upplýsingar gefanda og verðum
að ganga út frá því að blóðgjafar
taki tillit til þessara reglna. Sá
möguleiki er hinsvegar fyrir
hendi að alnæmissjúklingar
brenglist andlega vegna sjúk-
dómsins en það er þá ekki fyrr en
sjúkdómurinn er kominn á hátt
stig og þá er öruggt að mótefnið
mælist í blóðinu,“ sagði Ólafur.
Ólafur var spurður að því hvort
engin leið væri til þess að rann-
saka blóðið þannig að það væri
algjörlega öruggt að það væri
ekki sýkt.
Öruggt próf
talið ófram-
kvæmanlegt
„Það er verið að reyna að út-
búa þannig próf, sem nær yfir
þennan tíma einnig, frá því að
einstaklingurinn sýkist og þangað
til mótefni myndast í blóðinu en
enn hefur ekki tekist að útbúa
slíkt próf. Það er af ýmsum talið
allt að því óframkvæmanlegt auk
þess sem það myndi hafa gífur-
legan kostnað í för með sér og þá
er það matsatriði hvort það borg-
aði sig að leggja í slíkan kostnað
fyrir þau örfáu tilvik sem gætu
komið upp. Þetta tilvik í Dan-
mörku er það eina sem ég hef
heyrt um á Norðurlöndunum
þannig að mjög lítil hætta er talin
á að þetta geti gerst.“
Ólafur var þá spurður að því
hvort notað væri blóð í lækninga-
skyni frá blóðgjöfum sem væru
að gefa í fyrsta skipti. Hann sagði
að það væri gert en sumstaðar er-
lendis tíðkaðist það að nota ekki
blóð frá blóðgjafa fyrr en hann
gæfi í annað skipti. Það væri hins-
vegar ekki öruggt heldur, því
blóðgjafi gæti sýkst á þeim tíma
sem liði á milli fyrstu og annarrar
blóðgjafar.
„Við verðum einfaldlega að
leggja trúnað á upplýsingar blóð-
gjafanna og treysta því að þeir
greini rétt og satt frá.“
Mest
smit fyrst
Margrét Guðnadóttir, prófess-
or í sýklafræði, sagði að tveir
áhættuþættir væru varðandi al-
næmispróf á blóði. í fyrsta lagi
það að líkaminn myndaði ekki
mótefni strax og því væri ekki
hægt að merkja smitið. Hún sagði
að það væri mjög einstaklings-
bundið hversu langan tíma það
tæki auk þess sem það færi líka
eftir því hversu sterk sýkingin er.
Yfirleitt tæki það þó líkamann
innan við þrjá mánuði að mynda
mótefni en í einstaka tilfellum
getur það tekið allt að tveimur
árum. Á það ber einnig að líta að
fyrst eftir sýkingu er mest smit í
blóðinu.
Það eru ekki bara blóðgjafar
sem þurfa að hafa þetta í huga
heldur einnig þeir sem fara í al-
næmispróf vegna þess að þeir ótt-
ast að þeir hafi sýkst. Þótt fyrsta
prófið sé neikvætt þýðir það ekki
endilega að þeir hafi ekki sýkst.
„Einstaklingur getur ekki verið
öruggur nema prófið hafi verið
endurtekið þremur mánuðum
eftir að hann stofnaði sér í hættu.
í raun og veru er hann ekki úr
allri hættu fyrr en eftir tvö ár,“
sagði Margrét.
Nýir stofnar
Hinn áhættuþátturinn er að
skimunin er gerð á einni tegund
af alnæmisveirunni, þeirri tegund
sem þekktust er, en það er alltaf
hætta á að það geti komið upp
stofnar sem prófið grípur ekki.
„Sú hætta er alltaf fyrir hendi
að veiran breyti sér. Eftir nokkur
ár getum við fengið yfir okkur
alveg nýjan stofn af alnæmisveir-
um. Ef slíkt gerist munum við
hinsvegar breyta skimuninni
Ólafur Jensson: Verðum að
leggja trúnað á upplýsingar blóð-
gjafa.
Margrét Guðnadóttir: Niðurstaða
alnæmisprófs ekki örugg nema'
að prófið sé endurtekið eftir þrjá
mánuði.
Blaðamaður Nýs Helgarblaðs í alnæmisprófi. Mynd Sig.'
1:250.000
Mjög mikil hætta er talin á að
blóðþegi smitist af alnæmi ef
blóðgjafinn er sýktur, eða um
89% líkur. í Danmörku er hættan
á að smiíað blóð sé notað við
blóðgjöf talin að um þrjú til
fjögur hundruð þúsundasta hver
blóðgjöf geti borið smit. í Dan-
mörku eru árlega gefnar um 200-
250.000 blóðgjafir þannig að
samkvæmt því ætti um ein blóð-
gjöf annað hvert ár að geta verið
með HlV-veiruna þrátt fyrir að
blóðið hafi verið skimað. Einsog
sjá má á þessum tölum er hættan
á þessu mjög lítil tölfræðilega en
hættan er til staðar. Það er því
brýnt að þeir sem gefa blóð gefi
réttar og nákvæmar upplýsingar
svo örugglega megi koma í veg
fyrir að smitið berist eftir þessari
leið.
„Hafi fólk minnsta grun um að
það gæti hafa smitast, t.d. að það
hafi verið með vændiskonu eða
eitthvað í kynhegðun þess gefi til-
efni til að blóðgjafinn geti hafa
smitast, að ekki sé talað um ef
hann hefur notað sprautur, þá á
hann að segja frá því,“ sagði Mar-
grét og Ólafur tók í sama streng.
„Viðkomandi einstaklingur getur
alltaf fundið ráð til þess að koma
slíkum upplýsingum á framfæri
án þess að það veki umtal.“
-Sáf
þannig að prófíð merki líka þá
veiru.“
Virk hætta
Margrét telur að hættan á að
alnæmissmit greinist ekki við
skimun sé virk, einkum hvað
varðar fyrri áhættuþáttinn. Hún
telur þó að lítil hætta sé á að þeir
sem gefa blóð reglulega í Blóð-
bankanum skapi þó ekki þessa
hættu, heldur geti hún skapast
þegar farið er með blóðbílinn og
safnað blóði t.d. úti á landi.
„Það getur verið erfitt fyrir
fólk að neita að gefa blóð t.d. á
vinnustöðum þegar blóðbfllinn er
mættur á staðinn. Fólk gæti óttast
að það vekti ýmsar spurningar
um það hversvegna það vilji ekki
gefa blóð.“
Ólafur sagði að menn gerðu sér
grein fyrir þessu en hér á landi
væri yfirleitt farið á sömu stóru
vinnustaðina einsog t.d. í Álverið
í Straumsvík og yfirleitt væri það
sama fólkið sem gæfi aftur og aft-
ur blóð.
Málið horfði hinsvegar öðru-
vísi við þegar farið væri út á land.
Hann sagði að víða erlendis væri
það tíðkað að bjóða fólki að gefa
blóð í vísindaskyni til þess að
koma því ekki í erfiða stöðu ef
það hefði minnsta grun um að
það gæti verið sýkt.
Föstudagur 17. mars 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 5