Þjóðviljinn - 17.03.1989, Blaðsíða 7

niður, og verður mest í júlí og
ágúst. Aðspurður um hvort þessi
lokun kæmi niður á bæklunar-
deild, þar sem langar biðraðir eru
eftir bráðnauðsynlegum aðgerð-
um, sagði Davíð að svo myndi
verða: tvær bæklunardeildir á
Landspítalanum verða lokaðar í
4 vikur í sumar, en í fyrra var ein
deild lokuð í einn mánuð. Davíð
sagði að sparnaðinum væri ekki
hægt að mæta nema með því að
draga úr sumarafleysingum og
þar með að loka deildum með
þessum hætti.
Stjórn Borgarspítalans hefur
ákveðið að mæta þessum sam-
drætti með því að loka skurðstofu
og 18 rúma handlækningadeild á
Fæðingarheimilinu frá 15 aprfl og
út árið og „spara“ þannig um 30
miljónir króna. Benedikt Ó.
Sveinsson læknir á Fæðingar-
heimilinu lýsti því yfir í samtali
við Þjóðviljann að þetta væri
dauðadómur fyrir rekstur Fæð-
ingarheimilisins í núverandi
mynd.
Logi Guðbrandsson fram-
kvæmdastjóri Landakotsspítala
sagði að þeir myndu loka deild
1B frá og með næstu mánaða-
mótum og þrem öðrum deildum
yrði lokað í 5 vikur hverri. Hugs-
anlegt væri að Landakotsspítali
yrði einnig að leggja niður bráða-
þjónustu, en Landakot hefur haft
5 daga bráðaþjónustu á þriggja
vikna fresti. A Landakotsspítala
eru nú 199 sjúkrarúm. Samdrátt-
urinn þýðir í raun að 50 rúm
verða lokuð í 15 vikur og 22 rúm
verða lokuð út árið frá næstu
mánaðamótum.
Sú spurning gerist nú áleitin,
hvort það var þetta sem ætlast var
til með sparnaðaráformunum í
rekstri sjúkrahúsanna, eða hvort
þar hafi verið beitt réttri for-
gangsröð.
Sparnaður
án lokunar
„Ég hef haft þá skoðun að 4%
sparnaður í launaútgjöldum í
þessum stóra geira, sem
heilbrigðisþjónustan er, sé fram-
kvæmanleg án þess að hann komi
allur saman fram í lokun eða sam-
drætti í þjónustu," sagði Guð-
mundur Bjarnason heilbrigðis-
ráðherra í samtali við Þjóðviljann
í vikunni. „Það eru fjárlögin sem
setja okkur ramma, og við verð-
um fyrst og fremst að fara eftir
þeim. En það er auðvitað afar
slæmt ef þetta bitnar á þeim
deildum þar sem við vitum að eru
fyrir biðlistar, eins og bæklunar-
deildinni, eða ef loka á
bráðamóttöku á Landakoti, eins
og rætt hefur verið um. Við
eigum eftir að fara yfir þetta í
heilbrigðisráðuneytinu til að átta
okkur á því hvort við getum haft
áhrif á hvernig þetta er fram-
kvæmt í einstökum sjúkrahúsum.
Það var hins vegar ákveðið á
fundi með stjórnendum sjúkra-
húsanna eftir áramótin að fram-
kvæmd sparnaðaráformanna
hvfli fyrst og fremst á stjórnend-
um hverrar stofnunar.
Framboð ræður
eftirspurn
„Þær sparnaðarleiðir, sem hér
blasa við, eru þær helstar að nýta
betur fé heilbrigðisþjónustunnar
með virkri stjórnun og skipulagn-
ingu á öllum stigum heilbrigðis-
kerfisins. Hingað til hefur hér á
landi ríkt smákóngaveldi, og
sjúkrastofnanir virðast sumar
vera fremur reknar í þágu lækn-
anna en sjúklinganna. Þannig er
það sárasjaldgæft, að sérmennt-
aður læknir fái ekki þegar í stað
vinnu, þegar heim kemur. Alltaf
virðist vera hægt að finna eða búa
til þörf fyrir nýja og nýja sérfræð-
inga, sem aftur þurfa meiri og
minni rannsóknaþjónustu, að-
stöðu og tækjabúnað til viðbótar.
Smákóngarnir, sem stjórna hin-
um ýmsu deildum og sjúkrastofn-
unum, hugsa alla jafnan fyrst um
framgang sinn og sinnar deildar
en minna um þjóðarhag.“
Þannig kemst Pétur Pétursson
heilsugæslulæknir á Akureyri að
orði í grein sem hann ritaði í tíma-
ritið Hjúkrun 1986. Pétur hefur
víðar sett fram athyglisverða
gagnrýni á gagnsemi og forgangs-
röðun í heilbrigðiskerfinu, og
hann var því að því spurður,
hvernig framkvæma mætti sparn-
að á þessu sviði.
„Það er ekki hægt að spara í
heilsugæslukerfinu með tilskip-
unum ofanfrá," sagði Pétur.
„Viljinn verður að koma frá þeim
sem eru innan kerfisins. Annars
er það athyglisvert að kostnaður
við heilsugæsluna dreifist land-
fræðilega eftir framboði. Sama á
við um lyfjakostnaðinn. Þar er
Reykjavííc með 20% yfir lands-
meðaltali og Bolungarvík með
50% undir landsmeðaltali, svo
dæmi sé tekið. Sannleikurinn er
sá, að erfitt hefur reynst að sýna
fram á að þjóðarheilsan sé bætt
með fjölgun sjúkrarúma og
sjúkrastofnana. Hingað koma
fleiri og fleiri dugmiklir sérfræð-
ingar sem vilja vinna og þeir fá
alltaf verkefni, og þannig verður
kerfið dýrara og dýrara. Sparnaði
verður að mínu viti fyrst og
fremst náð með því að byggja upp
vandaða heilsugæslu á persónu-
legum grunni í stað þess að láta
fólk hringla á milli lækna. Afnám
tilvísanakerfisins var þannig aft-
urför að mínum dómi fyrir það
fólk, sem bjó við sæmilega
heimilislæknisþjónustu. Niður-
felling tilvísanakerfisins samfara
gífurlegu framboði á hörkudug-
legum sérfræðingum hefur leitt til
þess að heilbrigðisreikningarnir
hækka og fólk leitar oftar til
læknis. En það þarf ekki endilega
að þýða að fólk njóti betri læknis-
þjónustu."
Forgangsrööun
í kerfinu
„Læknaráði Landspítalans
varð tíðrætt um biðröð bæklunar-
sjúklinga. Það hljómar undarlega
að heyra af slíkri biðröð í landi
sem hefur hlutfallslega fleiri
lækna en nokkurt annað land í
heimi. Eru þeir að fást við önnur
verkefni en þau, sem brýnt er að
leysa? Ganga fegrunaraðgerðir,
rannsóknir á skammdegisþung-
lyndi og leit að sjúkdómum í
heilbrigðu fólki fyrir brýnum
verkefnum eins og bæklunarað-
gerðum? Hver ber ábyrgð á slíkri
forgangsröðun í heilbrigðiskerf-
inu?“
Þannig kemst Hörður Berg-
mann að orði í nýlegri grein, sem
hann hefur ritað um sparnað hjá
heilbrigðisstofnunum. Og Hörð-
ur heldur áfram:
„Eðli málsins samkvæmt mun
alltaf skorta fé til rekstrar
heilbrigðiskerfa eins og þau tíðk-
ast í vestrænum iðnríkjum. Því er
rétt forgangsröð verkefna brýn.
Verkefni, sem allir eru sammála
um að krefjist úrlausnar, hljóta
að ganga fyrir verkefnum, sem
læknar eru ekki sammála um að
hafi þýðingu. Sbr. gagnrýni hei-
milislækna á Hjartaverndarskoð-
anir og gagnrýni Skúla Bjarna-
sonar heilsugæslulæknis á kemb-
irannsókn Krabbameinsfélagsins
á konum yngri en 50 ára.“
Sú gagnrýni heimilislækna á
Hjartaverndarskoðanir, sem hér
er vísað til er frá árinu 1983, þar
sem stjórn félags heimilislækna
gaf út fréttatilkynningu þar sem
sagði m.a: „Ástæðulaust er að
senda fólk í umfangsmiklar rann-
sóknir, t.d. hjartarafrit,öndun-
arpróf, sykurþolspróf eða blóð-
rannsóknir. Engu að síður eru
1500 manns sendir með tilvísanir
til Hjartaverndar í slíkar rann-
sóknir; rannsóknir sem koma
ekki að neinum vísindalegum
notum og eru ekki til neins gagns
fyrir einstaklinginn sjálfan.“
Vegna þessara ummæla úrskurð-
aði siðanefnd Læknafélags ís-
lands að stjórn heimilislæknafé -
lagsins hefði brotið gegn siðaregl-
um félagsins „með því að kasta
rýrð á störf stéttarbræðra" (sbr.
Ársskýrslu Læknafélags íslands
1983-84, Læknablaðið nóv. ‘84).
Hörður Bergmann sagði í sam-
tali við Þjóðviljann að hann fengi
ekki betur séð en að með því að
loka bráðnauðsynlegri starfsemi
eins og bæklunardeildum, skurð-
stofu Fæðingarheimilisins og
bráðaþjónustu á Landakoti væru
yfirvöld sjúkrastofnana meðvitað
að skapa ótta og vandræði og
brjóta á bak aftur allar tilraunir
yfirvalda til sparnaðar. Hörður
taldi hins vegar að stjómvöld
hefðu valið ranga leið til þess að
framkvæma sparnað í kerfinu, og
þannig gefið höggstað á sér. Rétt-
ara hefði verið að líta á heilbrigð-
isþjónustuna í heild sinni og at-
huga í hvaða geirum væri hægt að
spara, frekar en að heimta 4%
yfir alla línuna. í þessu sambandi
væri lyfjakostnaðurinn t.d. stór
liður.
Lyf fyrir
2 miljarða
Að sögn heilbrigðisráðuneytis-
ins er gert ráð fyrir því að ríkið
greiði um 1,6 miljarði fyrir lyf á
þessu ári. Því til viðbótar greiða
sjúklingar 20% og má því áætla
að veltan í lyfjaverslunini losi 2
miljarða. Af því er álagning lyf-
sala 68% og áætlaðar tekjur
þeirra því um 650 miljónir.
Heilbrigðisráðherra hefur
skipað nefnd til þess að kanna
leiðir til sparnaðar á þessum geira
heilbrigðiskerfisins. Formaður
nefndarinnar er Brynjólfur Sig-
urðsson prófessor. Hann sagði í
samtali við Þjóðviljann að nefnd-
in myndi væntanlega skila af sér í
næsta mánuði, og að ráðherra
yrði fyrst greint frá niðurstöðum.
Brynjólfur sagði lyfjamálið flók-
ið, og það væri ekki bara dreifing-
arkostnaðurinn sem skipti máli,
heldur ekki síður ávísunarvenjur
lækna, innkaup heildsala og vilji
sjúklinga til að nota dýr lyf þó
önnur jafn góð væru á boðstólum
á vægara verði. Þá gætu lyf einnig
sparað á öðrum póstum heilsu-
gæslunnar, t.d. hefðu tiltölulega
dýr magalyf sparað fé í verulegri
fækkun magauppskurða. Brynj-
ólfur sagði hins vegar að hann
teldi að spara mætti fé í þessum
pósti.
Landfræöileg
skipting
kostnaöar
Athyglisvert er að bera saman
dreifingu heilsugæslukostnaðar á
íbúa eftir búsetu, en þessi skipt-
ing kemur fram í skýrslu Trygg-
ingastofnunar ríkisins, sem birt
er í Tímaritinu Félagsmál, 2. tbl.
1988. Þar kemur í ljós að bæði
lyfjakostnaður og lækniskostnað-
ur Tryggingastofnunarinnar á
hvern íbúa er lang hæstur í
Reykjavík, þar sem sérfræðing-
arnir eru flestir. Minnstur er
kostnaðurinn hins vegar á Bol-
ungarvík. Þannig greiddi Trygg-
ingastofnunin 5962 kr á hvern
íbúa Reykjavíkur í lækninga-
kostnað 1987 en 2251 kr. á hvern
íbúa Bolungarvíkur. Og lyfja-
kostnaðurinn á hvern Reykvík-
ing var 4192 kr. en 1512 kr. á
hvern Bolvíking. Einhver kynni
að ætla að skýringin gæti legið í
að fleiri gamalmenni væru í höf-
uðborginni, en skýringin liggur
ekki öll í því, því bæði Garðabær
og Seltjarnarnes, sem eru „ung“
bæjarfélög hafa háan lækninga-
og lyfjakostnað miðað við lands-
meðaltal: Hver Seltirningur kost-
aði 4.619 kr í læknisþjónustu og
2947 í lyfjum og hver Garðbæing-
ur 3782 kr í læknisþjónustu og
2958 í lyfjum. Að mati fagmanna
er skýringin á lágum kostnaði
fyrst og fremst fólgin í stöðugri og
persónulegri heimilislæknisþjón-
ustu, þar sem ekki er stöðugt ver-
ið að skipta um lækni og hlaupa á
milli sérfræðinga.
Almannaheill
og sérhagsmunir
Heilbrigðiskerfið á íslandi er
að vonum flókið og ekki auðvelt
að fá yfirsýn yfir hvernig það
virkar og hvers vegna það er jafn
dýrt og raun ber vitni. Við íslend-
ingar erum stoltir af okkar
heilbrigðisþjónustu og okkar vel
menntaða starfsfólki innan henn-
ar. En slíkt stolt má ekki svipta
okkur allri gagnrýni. Það er
auðvelt að sýna fram á nauðsyn
aukinna útgjalda í heilbrigðis-
málum. Hér hefur hins vegar ver-
ið leitast við að gera hið gagns-
tæða: það er ekki sjálfgefið að öll
útgjöld í heilbrigðiskerfinu komi
að notum í bættri heilsu þjóðar-
innar. Það væri óskandi að
læknastéttin gerði meira af því að
benda á slíkar hagræðingarleiðir
en að jarma stöðugt sama söng-
inn um meira fé. Það mundi enn
auka á virðingu hennar.
-ólg
Guðmundur Bjarnason heilbrigðisráðherra.
Spamaður
án lokunar
4% sparnaður mögulegur án lokunar segir
Guðmundur Bjarnason heilbrigðisráðherra
Sp: Telur heilbrigðisráðherra
það eðlilega sparnaðarráðstöfun
að loka bæklunardeildum Land-
spítalans, skurðstofu Fæðingar-
heimilisins og bráðaþjónustu á
Landakoti miðað við þann 4%
niðurskurð sem fjárlög gera ráð
fyrir?
G.B.: Við höfum lagt áherslu á
að menn leituðu allra annarra
leiða og litu á slíkar lokanir sem
hreina neyðarlausn. Það er hins
vegar ljóst af þeim viðbrögðum
sem ég er nú að fá frá sjúkrastofn-
unum, að nokkuð mikið er um að
menn telji sig þurfa að loka
deildum. Við eigum auðvitað
eftir að fara yfir það í heilbrigðis-
ráðuneytinu,' til að átta okkur á
því hvort við getum haft áhrif á
hvernig þetta er framkvæmt á
einstökum sjúkrahúsum. Það er
auðvitað afar slæmt ef þetta á að
bitna á bæklunardeildum og öðr-
um þeim deildum sem mikil þörf
er fyrir, en fjárlögin skammta
okkur hins vegar rammann, og
við verðum að horfast í augu við
það.
Sp.: Munt þú gera kröfu um
aðra forgangsröð en þá sem hér
hefur verið nefnd?
G.B.: Við erum einmitt að
skoða þessa þætti sem þú nefndir,
og ég lít t.d. svo á að ef loka á
bráðadeild á einu sjúkrahúsi til
þess að auka álag á annað, þá sé
verið að færa vandamálið til í
kerfinu, en ekki spara. Ég hef
þegar rætt við stjórnendur Land-
akots um að við beittum þessu á
annan hátt. Það er auðvitað eng-
inn raunsparnaður fólginn í því
að flytja þjónustu af einni stofn-
un yfir á aðra eða úr spítölum yfir
á einkastofur út í bæ eins og hætta
verður á þegar verið erað skrúfa
fyrir einn krana til þess að opna
annan.
Sp .: Er hugsanlegt að stjórn-
endur sjúkrastofnana séu að
storka almenningsálitinu og
stjórnvöldum með því að hóta að
loka fyrir bráðnauðsynlega starf-
semi og sýna þannig fram á að
ekki sé í raun hægt að spara?
G.B.: Ekki vil ég gera mönnum
upp skoðanir eða segja til hvaða
aðferðum menn eru að beita, en
ég hef lagt áherslu á að þessi nið-
urskurður eigi að verða sem sárs-
aukaminnstur fyrir sjúklinga. En
allur sparnaður hlýtur engu að
síður að bitna að einhverju leyti á
þeirri þjónustu sem við höfum
komið okkur upp, og það hlýtur
einhvers staðar að koma niður á
sjúklingum líka. Ég hef hins veg-
ar haft þá skoðun að 4% sparnað-
ur í launaútgjöldum þessa stóra
geira sé framkvæmanlegur án
þess að hann komi allur saman
fram í lokun eða samdrætti þjón-
ustu. -ólg
Föstudagur 17. mars 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7