Þjóðviljinn - 08.12.1989, Blaðsíða 12

„Lífsgleði á tréfæti með byssu
og stöng“ heitir nýútkomin bók
Stefáns Jónssonar rithöfundar.
Þetta er um margt óvenjuleg bók,
þarsem höfundurinn spinnurupp
úr nánum kynnum sínum af lif-
andi náttúru landsins frásögn þar
sem saman er ofnir drjúgir þættir
af húmor, lífsspeki og mannfræði
í óvenjulegri blöndu. Þetta eru
semsagt ekki hefðbundnar
grobbsögur veiðimanna um
stóra laxinn, heldur verður
reynslan af veiðiskapnum höf-
undi efni í annað og meira. Um
leið og við fengum leyfi höfundar
til þess að birta kafla úr bókinni,
þá spurðum við hann þeirrar
spurningar að hvaða leyti þessi
frásögn væri frábrugðin hefð-
bundnum veiðisögum?
- Það er rétt, þetta eru ekki
veiðisögur í hefðbundnum skiln-
ingi, en þetta er saga veiði-
manns, sem stautað hefur við
veiðarnar á margnefndum tréfæti
og lært svolítið af því um sjálfan
sig og veiðidýrin.
Þörfin til að veiða er manninum
ísköpuð frá upphafi. Sumir veiði-
menn undrast það, hversu erfitt
getur reynst að fá konurnar til að
taka þátt í þessú, - en uppgötva
svo hvað þær hafa gaman af því
Af sérvisku
manna
og dýra
IWDA
■ ■ msrm,
SÖGUR
Stefáns Jónssonar
að tína ber. Fyrir 10-30 þúsund
árum voru konurnar safnarar, því
þær voru bundnar af börnunum.
En það er svo örstuttur tími í sögu
mannsins sem hann hefur ekki
verið veiðimaður, að veiðináttúr-
an er honum eðlislæg. Við þurf-
um ekki annað en að sjá
þá skrýtnu kæki sem birtast i sel-
skapsglöðum mönnum í kokkteil-
boðum og afhjúpa niðurbælda
veiðihvöt þeirra. Þau mál hefur
oft borið á góma okkar veiðifélag-
anna í veiðikofa að lokinni dags-
veiði. Sögurnar hér á eftir eru
sýnishorn af því.
Mynd: Jim Smart.
upp á 60 til 40 metra dýpi fyrir
suðurlandinu. Hann er botnfisk-
ur að öllu sköpulagi, tíðum einn
til hálfur annar metri á lengd og
nefnist froskfiskur á ensku, en
sædjöfull á þýsku, og dregur nafn
af svipmótinu. Mestu veldur þar
kjafturinn sem er svo stór að vís-
ast gæti hann innbyrt mann í heilu
lagi, en hausinn nemur tveimur
þriðju hlutum skepnunnar. Þá er
að geta augnanna sem liggja
býsna þétt saman, en milli þeirra
vex skott fram úr enninu sem
kalla mætti, og á því blaðka er
slútir fram yfir þá ógnarlegu gild-
ru sem skolturinn er; og hvað
eina það, sem snertir þessa blöð-
ku, þá grípur skötuselurinn það í
sagtenntan kjaftinn með leiftur-
snöggu viðbragði. Viss er ég um
að það var aðeins fyrir skemmstu
að við tókum upp á því að borða
með góðri lyst þennan þriðjung
eða svo af skötuselnum sem er
fyrir aftan haus og kviðarhol því
lengst af höfum við íslendingar
fúlsað við mjög ófríðum fiskum.
Þegar ég man fyrst eftir mér var
þessi fískur borinn á tún með
öðru slógi og skítfíski.
Síðan farið var að slægja
skötuselinn hafa aðgerðarmenn
löngum undrast þá fjölbreytni
dýrategunda sem finnast í maga
hans, og síður en svo eingöngu
fiska, heldur einnig fugla, svo
sem langvíur, lunda og æðar-
sem sætir ekki furðu því
eta þessar tegundir kafað
ofan á 20 til 30 metra dýpi og
skötuselurinn náttúrlega synt
upp í sjónum þótt botnfiskur sé.
Hitt hafa menn aftur á móti undr-
að stundum finnast í
skötuselsmaganum fuglar sem
alls ekki kafa, heldur taka fæðu
Það var eftir lesturinn á bók
Lorenz um árásarhvötina, þar
sem hann leyfir sér að gera þá
játningu að hann trúi reyndar á
„Einn Vilja” á bak við þetta allt
saman, og gruflar svo upp í
bókarlok eitt atferli ískapað
Homo sapiens sem kannski
megni að forða mannkyninu frá
því að eyða sjálfu sér meðill-
indum og annarri heimsku, en
það væri kímnigáfan.
Eitthvað minnir mig nú að
okkur gengi illa að rifja upp dæmi
þess úr sögu mannkyns að sú gáfa
hefði ráðið neinu verulegu um
vegferð þess þótt hún hefði efa-
laust gert hana mörgum mannin-
um þolanlegri. En hvað sem því
leið, þá urðu nú þessar hugleið-
ingar til þess að við fórum að rifja
upp trúverðugar veiðimanna-
sögur um einstök dýr sem Viljinn
Eini ætlar frelsi miskunnsamrar
kímnigáfu til að haga sér dálítið
öðruvísi en tegund þeirra er
beinlínis ætlað, samkvæmt
fræðunum.
Af skötusel
Fyrsta sagan er um djúpfiskana
sem taka upp á því að veiða fugla
á flugi:
Kjördýpi skötuselsins er um
200 metrar, en veiðst hefur hann
12 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 8. desember 1989