Dagblaðið Vísir - DV - 15.02.1996, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1996
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVÍK, SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Illa rökstudd vaxtahækkun
Mikil vaxtahækkun bankanna er hvorki í samræmi
við mat óháðra manna úti í bæ á verðlagsþróun í land-
inu né í samræmi við vaxtastigið í nágrannalöndunum.
Þess vegna er brýnt, að.bankarnir láti frá sér fara ræki-
legan rökstuðning fyrir hinni óvæntu hækkun.
Bankarnir kunna að hafa rétt fyrir sér. En þeir eru
líka grunaðir um græsku. Þeir starfa á tiltölulega lokuð-
um markaði, þar sem afar fáir aðilar standa öðrum meg-
in' við borðið og ákveða vextina. Það eru stóru bankarn-
ir og samtök lífeyrissjóðanna, sem stunda fáokun.
Það dugir ekki, að bankastjórar fullyrði, að vaxtastig-
ið sé inn og út í bönkunum, hafi ekki áhrif á afkomu
þeirra og því séu engin slík undirmál að baki vaxta-
hækkuninni. Við treystum ekki fullyrðingum bankanna
og viljum heldur sjá röksemdir þeirra fyrir hækkuninni.
Ef sparifjármyndun fer minnkandi um þessar mundir,
þannig að hættulegt megi teljast, eiga bankamir að segja
frá því, þannig að eftir verði tekið. Sama er að segja um
aðrar röksemdir, sem bankarnir kunna að hafa fyrir því
að hækka vexti, þegar verðbólga er nánast engin.
Raunvextir í landinu eru komnir í og yfir 10%, sem
hlýtur að teljast svo óvenjulegt, að það þarfnist nánari
útskýringa af hálfu fáokunarinnar. Erfitt er að sjá fyrir
sér, að atvinnuvegirnir í landinu búi yfir framleiðni, sem
standi undir svona hrikalega háum raunvöxtum.
Hitt er svo líka rétt, að þessir háu vextir hljóta að kalla
á, að þeir spari meira, sem það geta, til þess að njóta
hagnaðarins af hækkun vaxta. Þar með ætti meira fé að
sogast um banka- og sjóðakerfið til afnota í atvinnulífinu,
ef þar ríkir mikil þensla og íjárþörf.
Ekki sjá ailir þensluna og verðbólguhvatana, sem
bankarnir virðast þykjast sjá. Við erum enn í lægðinni,
sem hefur einkennt þjóðarbúskapinn í um það bil tvö ár.
Tölur um atvinnuleysi í Reykjavík eru hærri í byrjun
þessa árs en þær voru í byrjun síðasta árs.
Bætt afkoma margra stórfyrirtækja stafar ekki af
auknum umsvifum þeirra, heldur af útgjaldasamdrætti,
sem leiðir af sparnaði í rekstri og fækkun starfsfólks.
Þessi bætta afkoma tengist hvergi þenslu, heldur er hún
bein afleiðing vamaraðgerða á samdráttartíma.
Nú kann svo að vera, að bankastjórar verði á biðstof-
um sínum varir við holskeflur bjartsýnna athafna-
manna, sem þurfi lánsfé til að fjármagna athafnir, er
standa undir 10% raunvöxtum. En þá eiga talsmenn
bankanna að segja okkur frá þeim merku tíðindum.
Við vantreystum bæði heilindum og dómgreind ráða-
manna bankanna. Við vitum af háum afskriftum bank-
anna, að þeir kunna að minnsta kosti ekki að lána pen-
inga, svo vel fari. Við vitum af mikilli eyðslusemi þeirra,
að þeir kunna að minnsta kosti ekki með fé að fara.
Helzt vildum við, að einhverjir aðrir en fáokunarmenn
bankanna segðu okkur, hvert sé verðbólgustigið og
hverjir séu eðlilegir vextir um þessar mundir. Við telj-
um, að fáokun bankanna sé slík, að markaðslögmálin
stjórni þessu ekki, heldur sé eins konar handafl á ferð-
inni.
Við komum enn og aftur að þeirri staðreynd, að óþægi-
legt er að vera háð svona fáum bönkum og hafa ekki
greiðan aðgang að alþjóðlegum lánamarkaði. Ef við vær-
um betur tengd umheiminum, mundum við fremur
treysta því, að vextir fylgdu markaðslögmálum.
Meðan svo er ekki, viljum við að minnsta kosti sjá,
hvort bankarnir geta rökstutt mikla og óvænta hækkun
vaxta. Við bíðum enn eftir þeirri röksemdafærslu.
Jónas Kristjánsson
„Bankastjórar Seðlabankans segja ekkert um gengisfellingu nú en þeir koma oftast fram í sjónvarpi eins og
varðhundar fyrir Seðlabankann, einhvers konar pólítfsk réttlæting á tilveru hans.“
Blekking með
Gallupkönnun
Fjölmiðlun á íslandi er með ein-
dæmum ábyrgðarlaus. Allir fjöl-
miðlar landsins hafa birt þá frétt
að 64% 1200 þátttakenda í skoð-
anakönnun Gallups hafa verið
fylgjandi veiðileyfagjaldi á sjávar-
útveginn. Þessi skoðanakönnun er
þannig til komin að Haraldur
Sumarliðason, formaður Samtaka
iðnaðarins, pantaði hana hjá
Gailup af því að hann vOl gjarnan
fá fram nýja gengisfellingu hinnar
vesælu ísiensku krónu. Hann sætt-
ir sig ekki við fastgengisstefnu
stjórnvalda sem hefir reynst mjög
farsæl á undanförnum árum, ,og
grípur því til óheiðarlegra úrræða.
Þessi skoðanakönnun er fengin á
fólskum forsendum og er því að
engu hafandi. Hún er augljós
blekking.
Starfsmenn Gallups segjast sjálf-
ir hafa búið til spurninguna sem
lögð var til grundvaUar þessari
skoðanakönnun. Þeir sýkna
þannig Harald af því að hafa búið
hana til þótt allt bendi hins vegar
til hins gagnstæða. Spumingin,
sem Gallup lagði fyrir 1200 manns,
er þannig: „Ertu fylgjandi eða and-
vígur því að greitt verði veiði-
leyfagjald fyrir aðgang að fískveið-
um sem renni í ríkissjóð?" Engin
skilgreining er á hvað við sé átt
með veiðileyfagjaldi, hvernig eigi
að leggja það á eða hver skuli vera
fjárhæðin sem leggja skuli á fisk-
veiðarnar. Þannig veit enginn.við
hvað er átt með spurningunni og
þess vegna eru svörin einskis
virði. Það verður að gera þá kröfu
tU slíkrar skoðanakönnunar að
þeir sem spurðir eru viti hvað um
er að ræða. Þarna hefír Gallup
blekkt 1200 manns að gamni sínu
og niðurstaðan er síðan túlkuð að
vild hvers'og eins.
Túlkun Haraldar Sumarliðason-
ar er birt í Mbl. 2. febrúar: „Þessi
könnun sýnir hins vegar að meiri-
Kjallarinn
hluti þjóðarinnar vill taka upp
veiðileyfagjald í einhverri mynd.“
Spurningin var röng, niðurstaðan
er röng og er rangtúlkuð af Har-
aldi. Þjóðvaki flutti tillögu á Al-
þingi um sjö möguleika á veiði-
gjaldi en þingheimur gerði gys að
þeim málflutningi. Þjóðhagsstofn-
un er nýbúin að gera grein fyrir
stöðu útvegs og vinnslu sem sýnir
að engin grein í fiskveiðum er fær
um að greiða veiðigjald.
Veiöileyfagjald þýðir
gengisfellingu
Talsmenn Granda eru einu
mennirnir sem mælt hafa með
veiðigjaldi en þeir bundu það
þeirri forsendu að tekjur í fisk-
veiðum yrðu bættar upp með
gengisfellingu, þ.e.a.s. þeir ætlast
til þess að byrðinni sé velt yfir á
almenning í landinu á sama hátt
og gerst hefur í öllum fyrri gengis-
fellingum og nú hefir komið al-
menningi á íslandi niður á fá-
tækramörk.
Hlutverk Seðlabankans ætti að
vera að halda uppi stöðugu verð-
lagi og stöðugu gengi krónunnar.
Samt hafa það verið dapurleg ör-
lög Seðlabankans að standa fyrir
endalausum gengisfellingum krón-
unnar frá upphafi hans þar til nú
að hún er orðin minna en 1 pró
mille af því sem var í stríðslok.
Seðlabankinn heflr nú nýlega gef-
ið út 2000 krónu seðla, svonefnda
kjarvala, sem enginn vill nota.
Hann hefur líka gefið út 100 krónu
mynt sem einnig er ónothæf vegna
fyrirferðar og mun innan tíðar
verða mjög verðbólguhvetjandi I
stöðumælum og annars staðar,
þótt þeir passi hvergi nú. Banka-
stjórar Seðlabankans segja ekkert
um gengisfellingu nú en þeir
koma oftast fram í sjónvarpi eins
og varðhundar fyrir Seðlabank-
ann, einhvers konar pólítísk rétt-
læting á tilveru hans. Enginn
verður var við að Seðlabankinn
geri neitt gagn. Það mætti því
leggja hann niður, svo sem amer-
ískur hagfræðingur lagði til.
Önundur Ásgeirsson
„Þjóðhagsstofnun er nýbýin að gera grein
fyrir stöðu útvegs og vinnslu sem sýnir að
engin grein í fiskveiðum er fær um að
greiða veiðigjald.“
Skoðanir annarra
Endurmat nauðsynlegt
„Vitaskuld hefðu heilbrigðisyfirvöld átt að leita
annarra leiða áður en samningi vegna Bjargs var
sagt upp. Tillaga Rannveigar Guðmundsdóttur mið-
ar að því að slys af þessu tagi endurtaki sig ekki.
Bjarg er nefnilega alls ekki eina stofnunin sem frem-
ur virðist eiga að heyra undir félagsmálaráðuneytið
en heilbrigðisráðuneyti. I greinargerð með tillögu
sinni segir Rannveig að nauðsynlegt sé að endur-
meta stöðu ýmissa stofnana."
Úr forystugrein Alþýðublaðsins 13. febrúar.
Langstökk óeðlilegt
„Vissulega hefur íslenskur sjávarútvegur sýnt að
í honum býr mikill lífskraftur, þrátt fyrir erflð skil-
yrði oft á tíðum, og með aukinni „útrás“ íslenskra
sjávarútvegsfyrirtækja til útlanda má búast við að
erlendir aðilar muni krefjast fjárfestingarmöguleika
í sjávarútvegi hér. Það er hins vegar ekki orðið að
aðkallandi máli og því óeðlilegt að taka slík lang-
stökk við opnunina að óvíst sé hvort menn muni
koma standandi niður.“
Úr forystugrein Tímans 13. febrúar.
Valdsvið forseta
„Það er vesæll stjórnmálamaður sem ekki hefur
fyrir því að spyrja á þessum misserum hvert sé vald
forseta íslands. Það verður hins vegar að ráðast,
hvert menn ber um svarið. Ég held að reyndir og vel
lesnir stjórnmálamenn hafi burði til að skýra stjóm-
arskráratkvæði um valdsvið forseta íslands til jafns
við útvalda fræðajöfra í lögvísi, sem sumir eru þar
að auki elskari að stjórnmálaskoðun sinni en því
sem nemur ástinni á sannleika fræðanna."
Ingvar Gíslason í Tímanum 13. febrúar.