Dagblaðið Vísir - DV - 15.02.1996, Blaðsíða 13

FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1996
13
Sjálfráða 16 eða 18?
Nefnd á vegum Reykjavíkur-
borgar setti í haust fram þá hug-
mynd að hækka sjálfræðisaldur úr
16 í 18 ár. Hugmyndinni var m.a.
ætlað að leysa svonefndan „mið-
bæjarvanda". Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir borgarstjóri gerði
þessa hugmynd strax að sinni.
Þessi hugmynd hefur svo aftur
skotið upp kollinum á síðustu vik-
um vegna frétta af vaxandi fikni-
efnaneyslu ungmenna.
Sjálfsagt að svipta fólk
sjálfræði!
Það er sérstakt áhyggjuefni að
við stjórn stærsta sveitarfélags
landsins sé fólk sem þykir ekkert
tiltökumál að svipta um 10 þúsund
einstaklinga sjálfræðinu til að
leysa tíma- og svæðisbundinn
vanda sem það hefur sjálft átt þátt
í að skapa og viðhalda. Sérstak-
lega má gagnrýna takmarkanir á
afgreiðslutíma vínveitingahúsa
sem hefur í fór með sér að eftir-
sóknarvert er fyrir unglinga að
vera í bænum þegar fólk streymir
út af skemmtistöðunum klukkan
þrjú og miðbærinn fyllist af fólki.
Hvað fíkniefnaneysluna varðar
liggur fyrir að langflest ungmenni
kunna fótum sínum forráð í þess-
um efnum og vafasamt að svipta
þá sjálfræðinu vegna þeirra sem
misnota þessi efni. Hengja með
öðrum orðum bakara fyrir smið.
Aðlögunartími að lögræði
Með sjálfræðinu fær fólk að
ráða samastað sínum, ráða sig í
vinnu á eigin ábyrgð og ráðstafa
sjálfsaflafé sínu. Hér á landi er
löng hefð fyrir því að ungmenni
nýti sér þennan rétt. Ýmist vegna
löngunar til að standa á eigin fót-
um, til að losna undan þrúgandi
eða jafnvel ógnvekjandi aðstæðum
í foreldrahúsum, auk ótal annarra
ástæðna sem reka ólíka einstak-
linga áfram og hvorki foreldrar
þeirra né „velviljaðir" stjórnmála-
menn fá skilið. Með sjálfræðinu
má einnig segja að ungmenni fái
tveggja ára aðlögunartíma að fullu
lögræði. í þessu sambandi er rétt
að leiða hugann að því hvort
Kjallarinn
Glúmur Jón Björnsson
formaður Heimdallar
„miðbæjarvandann“ og fíkniefna-
vandann. Efast má um að svo sé.
Stór hluti þeirra unglinga, sem
safnast í miðbæinn um helgar,
hefur verið undir 16 ára aldri og
því ósjálfráða. Verði sjálfræðisald-
urinn hækkaður er líklegt að eina
breytingin í miðbænum verði sú
að ósjálfráða fólki þar fjölgi en
þeim sjálfráða fækki. Ekki eru
miklar líkur til þess að 16 til 18
ára unglingar sitji heima á fostu-
þrýsta á breytingar í þessum efn-
um.
Henry David Thoreau sagði eitt
sinn að ætti hann von á manni í
heimsókn sem væri staðráðinn í
að gera sér gott myndi hann um-
svifalaust taka til fótanna. Það get-
ur nefnilega vafist fyrir vinum og
ættingjum manns hvað er honum
fyrir bestu, hvað þá bláókunnug-
um embættis- og stjórnmálamönn-
um. Góðar fyrirætlanir tryggja
„Verði sjálfræðisaldurinn hækkaður er
líklegt að eina breytingin í miðbænum
verði sú að ósjálfráða fólki þar fjölgi en
þeim sjálfráða fækki.“
breyting af þessu tagi er yfirleitt dags- og laugardagskvöldum þótt ekki góðan árangur.
líkleg til að hafa einhver áhrif á R-listinn í Reykjavík næði að Glúmur Jón Bjömsson
„Sérstaklega má gagnrýna takmarkanir á afgreiðslutíma vínveitingahúsa sem hefur í för með sér að eftirsókn-
arvert er fyrir unglinga að vera í miðbænum þegar fólk streymir út af skemmtistöðunum klukkan þrjú og mið-
bærinn fyllist af fólki.“ |
Undir fölsku flaggi
I margbreytileika mannlífsflór-
unnar kennir ýmissa grasa, einnig
illgresis ef vel er að gáð. Glæpum
er sífellt að fjölga. Rán og grip-
deildir ásamt hvers kyns ofbeldi
og öðrum ófógnuði flæðir hér um
taumlaust alla daga.
Á fjölmiölum landsins muna
menn vart aðra eins uppgangs-
tíma í æsifréttum. Ekki veitir af,
enda hlýtur það að vera hrikalega
niðurdrepandi fyrir fréttamenn
með snert af skapandi hugsun að
vera alltaf að vinna með sömu
fréttina eins og tíðkast hér. Nú
gefst þeim gullið tækifæri til þess
að gera tímabundið hlé á þurrum
og endalausum upptalningum á
vanda krókaleyfisbáta, kvótum og
sauðfjárbúskap. Allt málefni sem
enginn nennir að hlusta á. Það er
alveg eins gott að kaupa Fiskifrétt-
ir eða Bændablaðið og skoða súlu-
ritin þar ef menn hafa áhuga.
Þó að glæpaumfjöllunin sé kær-
komin tilbreyting í stétt frétta-
manna er ástandið vissulega al-
varlegt í hvaða mynd sem það
birtist hverju sinni. Eðli og orsak-
ir glæpa verða auðvitað aldrei
krufin til mergjar en ákveðinn
hópur fólks kemur oft við sögu
þegar svik og prettir eru annars
vegar.
Undanfarið hafa ýmis afrek
manna úr þessum hópi verið til
umfjöllunar í fjölmiðlum. Einnig
hafa verið á kreiki ýmsar sögu-
sagnir af mjög sv.o skrautlegum
svikaferli útvaldra einstaklinga
um landið þvert og endilangt. Og
Kjallarinn
Einar S. Guðmundsson
nemi
dæmi eru um að þeir hinir sömu
hafí reynst svo innUega veru-
leikafirrtir í eðli sínu að vUa það
ekki fyrir sér að koma fram í sjón-
varpi og ljúga blákalt framan í al-
þjóð með bros á vör. Það háttalag
er einmitt einkennandi fyrir þetta
syndróm. Þessi tegund manna er
oft nefnd samkvæmt ákveðnu
grunneinkenni sem er þeim öllum
sameiginlegt en það er hversu
léttilega lausir þeir eru við það el-
ement heUastarfseminnar sem hef-
ur með siðferðisvitund og sam-
visku að gera.
Færri í blekkingartækni
Merkilegast við þetta allt saman
er þó hvað fólk er almennt gjör-
samlega blátt og blint gagnvart
þessu fyrirbæri. Það sannar aftur
á móti fæmi þessara aðila i þeirri
blekkingartækni sem þeim er svo
blessunarlega í blóð borin.
Samkvæmt erlendum rannsókn-
um er fjöldi þessa fólks áætlaður
einn á móti hverjum áttatíu í nú-
tímaþjóðfélögum. ísland er þar
engin undantekning, jafnvel þó
töluvert styttra sé síðan nútíminn
náði hingað norður undir heim-
skautsbaug en til nálægra landa.
Það er talið að fulltrúar þessa
hóps séu ábyrgir fyrir um það bil
helmingi aUra alvarlegra glæpa
sem framdir eru. Töluverður hiuti
nær þó að sigla milli skers og báru
og tekst að einhverju leyti að kom-
ast undan afleiðingum gjörða
sinna gagnvart hegningarlögiun.
Hjá þeim sem ekki enn hefur
skolað á land löggæslunnar hefur
eðlið fundið sér annan farveg. Þar
er að finna einstaklinga sem á
einn eða annan hátt eru að and-
skotast inni á heimilum sínum
með aUs kyns ofbeldisæfingar sem
þjóna þeim tilgangi einum að
fóðra fýsn þeirra til algjörrar
drottnunar yfir náunganum.
Einnig er þessu aktað út án þess
að aflsmunar sé beitt og kemur þá
tU krónísk stelsýki, hvers kyns
svikastarfsemi og endalaus upp-
spuni og lygavaðall svo að ekki
stendur lengur steinn yfir steini.
Og þó að notast sé við grímu hins
heUbrigða manns leynist mikiU
sjúkleiki á bak við sem er í raun
ofbeldi í eðli sínu.
Það er undarlegt tU þess að vita
að svipuð karaktereinkenni er
gjarna að finna í lýsingum á at-
ferli landnámsmanna í fornritum
þjóðarinnar. Þessar endaleysur
eru lofaðar af landslýð sem háleit
heimspeki og taldar bera vott um
einstaka mannkosti landsfeðr-
anna. Það skýrir líklega þá stað-
reynd hvers vegna ýmiss konar
hegðun sem hér þykir sjálfsögð er
ekki liðin annars staðar. Sá ótrú-.
legi ævintýraferiU einstaklinga úr
þessum hópi, sem rakinn er í fjöl-
miðlum, er einungis örlítið brot af
þeim djöfulgangi sem viðgengst
hist og her í þjóðfélaginu. Þarna er
aðeins á ferðinni toppurinn á ís-
jakanum. Restin marar óáreitt í
kafi, óhult fyrir veðri og vindum
almenningsvitundarinnar.
Einar S. Guðmundsson
„Þessar endaleysur eru lofaðar af lands-
lýð sem háleit heimspeki og taldar bera
vott um einstaka mannkosti landsfeðr-
anna.“
Með og á
móti
49% eignaraðild útlend-
inga í sjávarútvegi
Að fylgjast
með tímanum
„Það hafa
orðið miklar
breytingar á
þessum vett-
vangi að und-
anförnu. Það
hefur gerst
með samruna
og samstarfi
fyrirtækja í
sjávarútvegi
aUt í kringum
landið og harðri samkeppni
tveggja helstu viðskiptablokka
landsins með hlut í sjávarútvegs-
fyrirtækjum. Síðan hafa íslensk
sjávarútvegsfyrirtæki verið í
mikiUi sókn að eignast hlut í
sambærUegum fyrirtækjum er-
lendis. Þar tel ég að liggi mikil
sóknarfæri. Við getum hins veg-
ar ekki vænst þess að geta ein-
hliða og takmarkalaust fjárfest í
sjávarútvegi annarra landa án
þess að útlendingar geri kröfu til
þess geta komið inn i innlend
fyrirtæki. Ég vU einnig benda á
að íslenskur sjávarútvegur er
mjög skuldsettur eftir erfiðleika
undanfarinna ára. Því hljótum
við að spyrja okkur að því hvort
það sé ekki betra að fyrirtækin
fái hlutafé erlendis frá heldur en
hlaða á þau erlendum lánum. Ég
tel að erlent hlutafé muni
styrkja þau og gera þau færari
til nýrra átaka og aukinnar
starfsemi. Ég bendi á að fisk-
vinnslan er rekin með veruleg-
um haUa í mörgum greinum um
þessar mundir. Það hefur aftur
bitnað á fiskvinnslufólki og leitt
til lægri launa, sem aftur leiðir
til þess að fólk hefur sótt í sam-
bærileg störf tU útlanda."
Kristinn H. Gunn-
arsson alþingis-
maður.
Ihlutun í
landhelgina
„Við viljmn
ráða sjálf
hvernig auð-
lindin er nýtt.
Til þess stækk-
uðum við land-
helgina á sín-
um tíma að
færa yfirráðin
úr höndum út-
lendinga yfir í
okkar hendur
einvörðungu. Þetta eru því skyld
mál, það er opnun á útlendinga í
íslenskan'sjávarútveg er íhlutun
í landhelgina. Ég er ekki tUbú-
inn að opna hana og ég bendi á
að atvinnurekendur í þessari at-
vinnugrein hafa möguleika á er-
lendu tjármagni. Það er heimilt í
dag að taka erlend lán. Það er
einnig heimilt að gera viöskipta-
samninga til langs tíma, þannig
að sjávarútvegurinn er í þeirri
stöðu að ef hann telur sig þurfa
á erlendu fjármagni að halda get-
ur hann náð sér í það. En að vísu
getur hann ekki veðsett auðlind-
ina sem ég held að menn séu
sammála um að eigi ekki að
gera. Viðskiptasambönd og er-
lent íjármagn eru í boði og í
raun er óþarfi að staðfesta það
með formlegu eignarhaldi út-
lendinga á fyrirtækjunum. í
sjálfu sér tel ég það ekkert
hættulegt að útlendingar eigi eða
ráði einhverju í sjávarútvegsfyr-
irtækjum. Ég hef hins vegar
talið það heppilegra að íslend-
ingar eigi fyrirtækin einir.“
Kjallarahöfundar
Æskilegt er að kjallaragreinar
berist á tölvudiski eða á netinu.
Hætt er við að birting annarra
kjallaragreina tefjist.
Netfang ritstjórnar er:
dvritst@centrum.is