Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.1996, Qupperneq 13

ÉJXT FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 1996
menning
Vegsemd
og vandi
Málsvöm maimorðsmorðingja á að
heita heimildaskáldsaga. Mun meira
fer þó fyrir heimildunum en skáld-
skapnum í bókinni. Þrátt fyrir það stel-
ur skáldskapurinn senunni, því Gunn-
ari Smára tekst stundum dável upp
þegar hann beitir aðferðum skáldskap-
arins til að hlutgera viðfangsefni sín,
eins og þegar hann mátar siðfræði
blaðamannsins i kristin klæði með því
að láta Jesú lesa um Hafskipsmálið í
Helgarpóstinum. Sem heild getur bókin
samt vart talist skáldsaga, hún er i
mesta lagi stílfærð málsvörn, með
mörgum útúrdúrum.
Hvatinn að riti þessu virðist vera
reiði höfundar, sem var blaðamaður og
ritstjóri á blöðum eins og Helgarpóstin-
um, Pressunni og Eintaki, yfir að hafa
verið dæmdur i háar fjársektir fyrir
meiðyrði, hærri en margur hlýtur fyrir
svæsin ofbeldisverk. Hann kveðst vera
álíka reiður og þegar hann dragnaðist
með drykkjusjúkan föður sinn rænu-
lausan sem krakki; það segir margt.
Hann telur sig hafa verið útnefndan
versta penna á íslandi og sviptan mál-
frelsinu, en mér sýnist hvorugt birtast
í rithætti bókarinnar. Gunnar Smári er
I eins konar krossferð fyrir málfrelsið,
enda álitu þeir félagamir á Pressunni sig vera frelsaða
frá villu valdhafanna. Þeir voru „heiiagir". Heilagleik-
inn er sóttur til sjálfs Jesú Krists, sem höfundur þykist
sjá að hafi verið óvæginn með afbrigðum: „Trúir því
nokkur að þessi maður hafí talið að ekki mætti benda á
ágaila samfélagsins eða meinbugi í
framferði annarra manna?“ Af þanka-
gangi Gunnars Smára og undirtitli
bókarinnar að dæma er blaðamennska
eins konar fagnaðarerindi, Jesúsar
samtímans þar með þarfir mannorðs-
morðingjar. Eins og til áréttingar því
sakar höfundm- Jesú um að hafa barið
sér á brjóst og verið með ólíkindalæti
við góðverk sín.
Þegar Gunnar Smári er ekki að út-
breiða fagnaðarerindi blaðamennsk-
unnar rekur hann hornin í hitt og
þetta, ekki síst valdastofnanir: Morg-
unblaðið, Laxness, feminista, geð-
lækna, 68 kynslóðina og auðvitað dóm-
ara. Hann lætur hins vegar hjá líða að
fást við helminginn af titlinum, sjálft
mannorðsmorðið, eðli þess og afleið-
ingar fyrir samfélagið. Blaðamaður
sem telur eðlilegt að stéttinni líðist að
hafa „10 prósent rangt fyrir sér“ hlýtur
að hafa leitt hugann að fómarkostnað-
inum. Maður skyldi ætla að hann velti
fyrir sér spumingum eins og hvor
verði lengur að bíta úr nálinni, hann
með sína sekt eða sáklausa fórnar-
lambið. En slíkur vandi lýtur hér í
gras fýrir heilagri vegsemdinni. Þrátt
fyrir það mun mörgum þykja nokkuð
til koma ef kenningar höfundar standast.
Gunnar Smári Egilsson: Málsvörn mannorðsmorðingja
eða ánægjulegar minningar úr píslargöngu minni.
Dægradvöl 1996.
Gunnar Smári Egilsson.
Bókmenntir
Rúnar Helgi Vignisson
Ljóðstíll Gylfa Gröndal í sjöttu ljóða-
bók hans, Undir hælinn lagt, byggist
meðal annars á þvi að gefa einstökum
orðum rými, leyfa þeim að njóta sín.
Höfundur vill hindra að orðin hverfi í
fjöldann, virki aðeins sem hluti af
heild og glati þannig að ákveðnu marki
tjáningarmætti sínum. Þessi viðleitni
höfundar kemur glöggt fram í uppsetn-
ingu ljóðanna. Fyrsta línan er stundum
einungis tvö orð, lýsingarorð og nafn-
orð, og í sumum tilvikum inniheldur
hún aðeins eitt lýsingarorð sem vísar
til nafnorðs í næstu línu. Höfundur
leitast við að tjá hughrif með því að
draga upp í fáum orðum táknrænar
myndir. Orðnotkun hans er skáldleg og
óvenjuleg í samanburði við daglegt tal-
mál en gamalkunnug ef miðað er við
stóran hluta módernískrar ljóðagerðar
á íslandi. Saman eru tengd lýsingarorð
og nafnorð sem vísa til huglægra fyrir-
bæra, eins og sjá má af eftirfarandi
dæmum úr ólíkum ljóðum: „í blóðheit-
um íjarska", „ung kyrrð“, „í blindri
fjarlægö", „Grálynd óvissá'.
Bókin inniheldur auk frumortra ljóða nokkrar þýð-
ingar. Ólíkt frumortu ljóðunum, þar sem torrætt og
brotakennt myndmál ríkir, byggjast sum þeirra þýddu á
skýrum myndum eins og t.d. „Aðeins"
eftir Kawada Jún:
Fugl á öðrum fæti
í fjöru
hve kyrr hann stendur
aðeins skuggi hans
bærist á bárum.
Höfundi er hugleikinn vandi þess að
yrkja. Ljóð hans um það efni bera vott
um virðingarverða auðmýkt gagnvart
listinni. í ljóðinu „LjóðmáT er fjallað
um það bil sem getur verið á milli Ijóð-
rænna hughrifa og skáldlegrar tjáning-
ar. Ljóðinu lýkur á eftirfarandi línum:
„þagnarmál/ á vörum // en augu/ full
af ljóðum".
Það er auðvelt að gera sér í hugar-
lund að höfundur hafi lagt mikla alúð
við þessi ljóð. Saman mynda þau fagur-
fræðilega heild sem lýtur skýrum lög-
málum. Engu að síður þykir þeim sem
hér skrifar sparsemi höfundar á orðin
vera víða full mikil, myndmálið of
brotakennt, tjáningin of hikandi.
Gylfi Gröndal
Undir hæiinn lagt
Forlagið 1996
Ljóðræn hughrif
Gylfi Gröndal.
Bókmenntir
Kristján Þórður Hrafnsson
r i
rni fjíZjíSjFA
p gönguskór ,
y Frá 9.900- 4
önguskór meas
Frá 6.980-
GE-FiWH
Eyjaslóo 7 Reykjavlk s. 511 2200
HEIMAR
Orlofsíbúðahótel
RCI.
Söluskrifstofa Suðurgötu 7
Sími 561 3300 Fax 561 3301
opið alla daga frá kl. 14:00-22:00
Sparil$ápan þín
er Islensk
Verðið kemur d óvart
Rétt verð 25.900.
Margir litir og stœrðir
Fríar Póstkröfur
S^óftustdan
Ótrúleqt KdpUfjrvalleSnorrabraut 56 S 562 4362
Fallegir perluskartgripir.
Mikið úrval affallegum hand-
smíðuðum perluskartgripum.
Fallegar jólagjafir á góðu verði.
Verð á perlusetti á mynd kr. 25.900.
<$utl
(ztfföltin
Laugavegi 49,
sími 561 7740
tl
z
L
Umboösmenn:
7 mínútur
Fljótlegt úr frystinum.og ó aðeins *7 mínútum, safarík og mjúk meS stökkum botni
B R Æ Ð U R N I R
Orbylgjuofninn
... hreint frábær nýjung!
Sflf«r*’neð •
botnt
* miSað við 300g
Reykjavík: Byggt & Búið, Kringlunni. Vesturland: Málningarþjónustan Akranesi, Kf.Borgfirðinga, Borgamesi. Blðmsturvellir, Hellissandi. Guðni E. Hallgrímsson, Grundarfirði.Verslun Einars Stefánssonar, Búðardal. Vestfirðir: Geirseyrarbúðin, Patreksfiröi.
Ratverk.Bolungarvík.Straumur.ísafirði. Norðurland: Kf. Steingrimsfjarðar, Hólmavík. Kf. V-Hún.,Hvammstanga. Kf. Húnvetninga, Blönduósi. Hegri.Sauðárkróki.KEA, byggingavðrur, Lónsbakka, Akureyri. KEA.Dalvík. KEA Siglufirði. KEA, Ólafsfirði. Kf. Þingeyinga,
Húsavík. Lónið, Þórshöfn. Austurland: Sveinn Guðmundsson.Egilsstððum. Verslunin Vik, Neskauþsstað. Kf. Fáskrúðsfirðinga, Fáskrúðsfirði. KASK Hðfn. Suðurland: Árvirkinn, Seifossi. Rás, Þoriákshöfn, Brimnes.Vestmannaeyjum. Reykjanes: Staþafell,
Keflavík. Ljósboginn, Keflavik. Rafborg.Grindavík.