Dagblaðið Vísir - DV - 21.12.1996, Qupperneq 15

LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 1996
15
Vjllilrstr.
/«* ssMÍe §111 ííiij glf'i m
miM Ilisij
Jólin koma eftir helgina. Hversu undarlegt sem það kann að hljóma miðað við upphaflegan boðskap jólanna er staðreyndin sú að fyrir alltof margar fjölskyldur verður jólahátíðin til þess
eins að vekja ugg og öryggisleysi en hvorki von né gleði. DV-mynd GVA
Með hveiju árinu sem líður
setja viðskipti enn frekar en áður
mark sitt á jólaumstangið. Nú er
svo komið að desembermánuður
er fyrst og síðast orðinn hátíð*
verslunar og sölumennsku alls
konar sem hefur næsta lítið með
boðskap kristindómsins að gera.
Á undanfomum árum hefur
vaxandi kaupmennska orðið til að
efla margar þær veraldlegu hefðir
sem nú setja mestan svip á allan
aðdraganda jólanna. Engin þeirra
kemur kristinni trú nokkum
skapaðan hlut við. Samt er enn
látið svo af flestum sem jólin séu
fæðingarhátíð frelsara sem fasdd-
ist í jötu af því að það var ekki
pláss fyrir foreldra hans í gisti-
húsinu í Betlehem, en ekki mark-
aðsveisla Mammons.
Kapphlaupið mikla
Öll helstu einkenni jólahaldsins
em nýtt til hins ýtrasta af kaupa-
héðnum, ekki síst þær veraldlegu
venjur og kröfúr sem beinast að
bömunum.
Kapphlaupið um að reyna að
fullnægja þeim mörgu þörfum
sem gimileg og margítrekuð til-
boð markaðarins búa til í hugum
fólks gengur oft afar nærri mörg-
um fjölskyldum sem hafa litla
fjármuni á milli handanna. Sér-
staklega þó bamafjölskyldum, því
auðvitað vilja allir foreldrar gera
ailt sem hægt er til að gleðja böm-
in sín og ganga þá stundum mun
lengra en fjárhagurinn leyfir.
Að sjálfsögðu em þeir margir
sem geta veitt sér og sínum hvað
sem er fyrir þessi jól. Þannig hlýt-
ur það alltaf að vera í þjóðfélagi
vaxandi misréttis, þar sem flest
miðar að því að gera hina ríku
ríkari á sama tíma og kjörum
hinna verr settu er haldið í skefj-
um ár eftir ár.
Erfiðir tímar
En hinir em því miður alltof
mcirgir sem hafa engin tök á aö
standa undir þeim miklu kröfúm
til fjárútláta sem jólahald nútím-
ans felur í sér fyrir fjölskyldufólk.
Sumir steypa sér af þessum
sökum í enn meiri skuldir til að
reyna að halda sjálfum sér og
bömum sínum gleðileg jól með
sambærilegum hætti og aðrir
þegnar þjóðfélagsins og er þó
skuldabyrðin sem hvílir eins og
mara á mörgum heimilum alltof
mikil fyrir.
Aðrir leita í örvæntingu sinni
eftir fjárhagsstuðningi félags-
málastoöiana og matar- og fata-
gjöfúm félagasamtaka sem reyna
eftir bestu getu að hjálpa fólki á
þessum erfiðasta tíma ársins.
Já, þessum erfiðasta tíma árs-
ins. Hversu undarlegt sem það
kann að hfjóma miðað við upphaf-
legan boðskap jólanna er stað-
reyndin sú að fyrir alltof margar
fjölskyldur verður jólahátíðin til
þess eins að vekja ugg og öryggis-
leysi en hvorki von né gleði.
Einn starfsmanna þjóðkirkj-
unnar staðfesti það í blaðaviðtali í
gær að sóknarprestar yrðu mjög
varir við miklar áhyggjur og
kvíða fyrir jólunum hjá mörgu
fólki sem til þeirra leitar.
Starfsmenn félagasamtaka hafa
sömu sögu að segja. Sumir for-
eldrar koma jafiivel grátandi til
þeirra í vandræðum sínum fyrir
þessi jól. Vafalaust eru hinir
miklu fleiri sem bera þjáningu
sína í hljóði.
Heiðið yfirbragð
í þjóðfélaginu almennt eru jólin
sem sagt orðin hátíð viðskipta,
Laugardagspistill
Elías Snæland Jónsson
aðstoðarritstjóri
neyslu og nautna. Mikið er lagt í
mat og drykk um jólin, engu síður
en í gjafimar, og það er svo end-
urtekið nokkrum dögum síðar
þegar nýtt ár gengur í garð. Þá er
eina breytingin sú að flugeldar,
sem kosta hundruð milljónir
króna, taka við hlutverki jólagjaf-
anna-.
Kunningi minn, sem hefur gef-
ið lítið fyrir hlutverk kristinnar
kirkju í samfélaginu eftir hremm-
ingar Þjóðkirkjunnar síðustu
misserin, benti á það í samtali um
daginn að um leið og allt yfir-
bragð hátíðarhaldanna í desem-
ber yrði með hveiju árinu verald-
legra yrði það í reynd heiönara.
Eins og ljóslega má sjá í fomum
ritum íslenskum er jólahald um
þetta leyti árs mun eldra meðal
norrænna manna en kristin trú.
Heiðnir menn efndu til jóla-
drykkju og veittu þá ótæpilega í
mat og drykk.
Þótt óljóst sé um upphaf þess
siðar er næsta líklegt að með
þeim veisluhöldum hafi þeir vilj-
að fagna sigri sólarinnar yfir
myrkrinu - það er vetrarsólhvörf-
um.
Eftir kristnitökuna sameinaðist
þessi foma jóladrykkja norrænna
manna kirkjulegri fæðingarhátíð
Krists og gaf henni um leið nafn
sitt.
Svipað varð uppi á tengingnum
hjá Rómverjum mörgum öldum
áður. Þeir héldu mikla hátíð ljóss-
ins, það er hinnar sigrandi,
rísandi sólar, á jóladag, löngu
áður en kristin trú náði yfírhönd-
inni í Rómaveldi. Kirkjan yfirtók
síðar þennan hátíðisdag og gerði
að fæðingardegi Krists.
Minnkandi áhrif
Margt bendir til þess að áhrif
kirkjunnar manna á hegðun ís-
lendinga hafi farið minnkandi hin
síðari ár.
Vafalaust kemur það að ein-
hverju leyti til af þeim makalausu
átökum og uppákomum sem átt
hafa sér stað innan þjóðkirkjunn-
ar nú um skeið. Ýmsir áhrifa-
menn í kirkjunni hafa reynst lítt
færir um að taka á eigin málum,
hvað þá annarra.
Á sama tíma virðist áhugi á
ýmsum söfnuðum sem standa
utan þjóðkirkjunnar fara veru-
lega vaxandi.
En þeir eru líka margir sem
finnst að kirkjan skipti sig engu
máli í lífinu lengur. Þegar allt
kemur til alls er slíkt áhugaleysi
líklega hættulegra fyrir kirkjuna
en flest annað.
Miðað við niðurstöður í skoð-
anakönnunum vex þeirri afstöðu
fylgi meðal landsmanna að skera
eigi á milli ríkisvaldsins og þjóð-
kirkjunnar - að kirkjan eigi að
standa á eigin fótum skipulags-
lega og fjárhagslega eins og önnur
trúfélög í landinu.
Þetta er að mörgu leyti afar
skiljanleg afstaða. Það er fortíðar-
arfur, sem á lítið skylt við raun-
verulegt trúfrelsi, að skikka alla
til að vera í þjóðkirkjunni og
greiða til hennar skatt nema þeir
kjósi sérstaklega aö segja sig úr
henni og ganga í annan söfnuð.
Það þætti að minnsta kosti lítið
stjórnmálafrelsi ef allir lands-
menn væru skráðir í einn rikis-
rekinn stjómmálaflokk nema þeir
bæðust sérstaklega undan því.
Margt bendir líka til að það
gæti orðið til góðs fyrir kirkjuna
sjálfa að þurfa að treysta á sjálf-
viljugan stuðning þeirra sem vilja
starfa innan safnaða hennar í stað
þess að vera áfram ríkisbákn. Það
kynni að gefa kirkjunni tækifæri
til að efla innan sinna vébanda
kristilegt hugarfar og trúaranda
sem aftur kynni að sannfæra efa-
gjaman almenning um að komiö
sé á eðlilegt samræmi á milli boð-
skapar kirkjunnar manna, hegð-
unar þeirra og vinnubragða.