Dagblaðið Vísir - DV - 04.01.1997, Blaðsíða 19

LAUGARDAGUR 4. JANUAR 1997
19
____________________________________________________________útlönd
Gömul tækni gerði geimvísindamönnum lífið leitt árið 1996:
Þegar sagnfræðingar framtíðar-
innar líta til baka til ársins 1996 er
ekki ólíklegt að þeir horfi fram hjá
ýmsiun breytingum á stjómmála-
sviðinu og ólgu í efnahagsmálum
heimsins en beini sjónum sinum
þess í stað að einhverjum mestu
himingeimsfréttum síðari ára, nefni-
lega þeim að hugsanlega kunni að
leynast líf á reikistjörnunni Mars.
Það var í ágúst á síðasta ári að
bandarískir geimvísindamenn af-
hjúpuðu gráan steinhnullung sem
talinn var geyma steingerðar leifar
lífs frá Mars. Eins og nærri má geta,
fékk hugmyndaflug manna um gjör-
valla heimsbyggðina byr undir báða
vængi við þau tíðindi að hugsanlega
værum við ekki ein í sólkerfinu.
Ekki varð hrifningin svo minni
síðar á árinu þegar fréttir bárust um
að ís heföi fundist á skautum tungls-
ins, hugsanlegar leifar af hala hala-
stjömu.
Erlent fréttaljós
á laugardegi
Tæknin, sem geimvísindamenn
byggja allt sitt á og er orðin nokk-
urra áratuga gömul, lék menn hins
vegar grátt á árinu. Bilanir komu
gjarnan upp þegar síst skyldi. Af
þeim sökum hrapaði rússneskt
könnunarfar, sem átti aö fara alla
leið til Mars, aftur inn í gufuhvolf
jarðar skömmu eftir flugtak, banda-
rískir geimfarar um borð í geim-
skutlu á hringsóli um jörðina kom-
ust ekki í fyrirhugaða geimgöngu og
bandariska vísindakonan Shannon
Lucid þurfti að dúsa lengur um borð
í rússnesku geimstöðinni Mir en
hún haföi reiknað með.
Fyrst sendum við
róbótana, svo mennina
Þessi tvö atriði, hnignun gamall-
ar tækni og vaxandi áhugi á hugs-
anlegu lífi á öðnun hnöttum, hafa
orðið til þess að bandaríska geim-
visindastofnunin, NASA, er að
hverfa frá ofuráherslunni á mann-
aðar geimferðir og snúa sér meira
að könnun himingeimsins meö sjón-
auka og öðrum tækjum og með því
að senda róbóta út í geiminn.
„Við ættum ekki að vera að senda
fólk fyrr en við höfum kannað áður
með róbótum," sagði Dan Goldin,
yfirmaður NASA, áður en geimfar-
inu Sojourner var skotið á loft.
Geimfar þetta er á stærð við stóran
leikfangatrukk og því er ætlað að
kanna yfirborð Mars eins og vél-
rænn jarðfræðingur.
„Ég tel ekki að róbóti búi yfir
sömu ályktunarhæfni og maðurinn
en það er ósanngjamt að tala bara
um að senda mann til Mars og vera
kátur með það þegar þjóðin þarf að
horfast í augu við fjárhagsvanda af
margvíslegum toga,“ sagði Goldin.
Hann giskaði á að maðurinn
mundi hætta sér alla leið til Mars
einhvern tíma á öðrum áratug 21.
aldarinnar.
Svör við áleitnum
spurningum eftir fáein
ár
Allar líkur eru þó á því að menn
þurfi ekki að bíða svo lengi eftir
svari við spurningunni um hvort líf
kunni að þrífast á Mars. Við gætum
komist að því þegar árið 2003, þegar
fyrstu sýnishornin af grjóti sem
könnunarför munu safna saman á
Mars, verða hugsanlega komin aft-
ur til jarðar.
Steingervingarnir, sem taldir eru
vera af lífi á Mars, fundust á Suður-
skautslandinu og bárust sennilega
þangað með loftsteini sem féll til
jarðar frá reikistjömunni fýrir sext-
án milljónum ára. Ef steingervingar
sem safnað verður saman á Mars
koma heim og saman við þá sem
fundust á Suðurskautslandinu
munu vísindamenn hafa á meiru að
byggja í leit sinni að lífi á Mars.
Bandaríkjamenn munu halda
áfram að senda menn út í geiminn
um borð í geimskutluflotanum, sem
nú er kominn nokkuð til ára sinna.
Þá munu þeir halda áfram samvinn-
unni við Rússa og senda menn til
dvalar í geimstöðinni Mir. Loks
verður fyrsta hluta alþjóðlegrar
geimstöðvar, sem kemur til með að
kosta sautján milljarða dollara,
Geimskutlan Columbia lyftir sér til flugs frá Canaveralhöfða á Flórída með
elsta geimfara Bandaríkjanna um borð. Geimskutluflotinn er nú nokkuð
kominn tii ára sinna. Símamyndir Reuter
Howard Eisen, starfsmaður bandarísku geimvísindastofnunarinnar, sýnir líkan
af könnunartæki sem vonast er til að muni taka til starfa á yfirborði reikistjörn-
unnar Mars á þjóðhátíðardegi Bandaríkjanna í ár, 4. júlí.
Rússar skutu upp geimfari á aðfangadag. Um borð var apinn Múltík, sem
sést á þessari mynd, svo og skorkvikindi ýmiss konar og sniglar. Apinn
verður tvær vikur úti í geimnum og á að kanna áhrif þyngdarleysisins á
hann. Að rannsóknum loknum verður hann sendur aftur heim í dýragarðinn
sinn.
skotið á loft einhvem tíma á árinu
1997.
Ekki bara fallegar
myndir hjá NASA
Uppgötvanir stjarnvísindamanna
hafa notið vaxandi virðingar að und-
anfömu í umræðum um leyndar-
dóma fjarlægra hluta himingeims-
ins. Sláandi myndir sem Hubble
geimsjónaukinn hefur sent frá sér
eftir að gert var við hann hafa örvað
mjög vangaveltur manna um hvort
líf sé til utan sólkerfis okkar, um
hvenær alheimurinn hafi byijað, um
hvernig stjörnur fæðist og hvað elstu
hlutar himingeimsins séu gamlir.
Á undanförnum tólf mánuðum
hafa stjarnvísindamenn, með aðstoð
Hubble, séð sandrok á Mars af þeirri
stærðinni sem menn í Texas gætu
sætt sig við. Þeir hafa séð kvikmynd
af óstýrilátu veðrinu á Neptúnusi,
blikkandi tifstjömu i hjarta Krabba
stjörnuþokunnar og afleiðingar sam-
stuðs tveggja fjarlægra vetrarbrauta.
En vísindamenn hjá NASA láta
sér ekki nægja að sýna okkur falleg-
ar myndir úr himingeimnum, heldur
velta þeir líka fyrir sér hvaða þýð-
ingu leitin að upphafi alheimsins
muni hafa á heimspeki og vísindi.
Leitin fer fram innan starfsáætlunar
sem heitir því ágæta nafni Origins,
eða uppruni.
Á fundi, sem haldinn var I Hvíta
húsinu í Washington um efnið, settu
trúarleiðtogar, vísindamenn og þeir
sem móta framtíðarstefnuna niður
fyrir sér þær mikilvægu spurningar
sem þeir telja að svör kunni að fást
við á næstu fimmtán árum.
Spurningarnar sem vænst verður
svara við snúast m.a. um hvenærl og
hvernig frumstætt líf hafi kviknab á
jörðinni, hvort líf sé eða hafi verið til
á Mars, hvort vatn sem hefur fundist
á einu tungli Júpíters kunni að
geyma frumstætt líf, hvort önnur
stjömukerfi kunni að fóstra líf og
þannig mætti lengi telja.
í sumra augum er spurningin um
hvort líf finnist á öðrum hnöttum
ekki málið. „Já, þaö er örugglega líf
þarna einhvers staðar," sagði Mike
Kaplan, forstöðumaöur Origins áætl-
unarinnar hjá NASA, fyrr á árinu.
„Ég held ekki að við séum ein. Það
mun taka okkur tíma að ná sam-
bandi við þá en einn daginn munum
við hitta þá og þá verðum við undr-
andi af því að þeir verða mjög frá-
brugðnir okkur.“ Reuter
Þessar myndir voru teknar af Evrópu, einu tungli reikistjörnunnar Júpíters, frá geimfarinu Galileo í september síö-
astliönum. Reyndar eru þetta tvö eintök sömu myndar, þar sem nokkuð svo eðlilegir litir eru á vinstri myndinni en á
þeirri til hægri er reynt aö draga fram litamun á yfirboröi tunglsins meö því aö grípa til óeðlilegra lita.