Dagblaðið Vísir - DV - 13.02.1997, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 13. FEBRÚAR 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjórl: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Neyzludýrin
Þegar Rússar fögnuðu hruni kommúnismans og inn-
reið nýrra stjómarhátta, vom þeir ekki að fagna lýðræð-
isformunum, svo sem þrískiptingu valdsins, tjáningar-
frelsi, lagaöryggi og markaðsbúskap. Þeir vom að fagna
gosi og hamborgurum, síbylju og gervihnattarásum.
Það kom í ljós, að þeir höföu tekið trú á ímyndir úr
sjónvarpi af vestrænum lifnaðarháttum, þar sem fólk
virtist ekki þurfa annað fýrir lífinu að hafa en að valsa
um fín hús í sápuóperum, segja einnar línu brandara,
neyta ruslfæðis og kaupa óþarfan vaming.
Kók og hamborgarar komu til Rússlands, svo og aðr-
ar ímyndir úr stjónvarpsauglýsingum. Nokkur hundmð
þúsund manns hafa notfært sér þessar meintu guðaveig-
ar, en 250 milljónir manna hafa ekki ráð á því og munu
ekki hafa ráð á því um ófyrirsjáanlega framtíð.
Eftir hrun kommúnismans kom enn stærra hrun efna-
hagslífsins. Við tóku lögmál villta vestursins, þar sem
menn hirtu það, sem þeir gátu náð í, sumir álver og aðr-
ir vodkaflösku. Öllu var stolið steini léttara og sett á
svartan markað. Lög og réttur vom fótum troðin.
Hámenningin hrundi líka. Rithöfundar, sem vom lesn-
ir á tíma kommúnismans, af því að verk þeirra gengu
milli manna í handritum, liggja nú óbættir í bókaskemm-
um. Fáir vilja lesa fyrrverandi neðanjarðarhöfunda með-
an nóg er til af vestrænni og innihaldslausri sápu.
Yfirgnæfandi meirihluti Rússa býr nú við mun lakari
kjör en á lokaskeiði kommúnismans. Draumurinn um
vestræna lifnaðarhætti reyndist vera tálsýn, framleidd
fyrir sjónvarp. Lífið í sápuóperunum og bíómyndunum
reyndist ekki vera í tengslum við veruleikann.
Tálsýnin hefur leikið fleiri grátt en Rússa eina. Sömu
óra hefur gætt í öðrum löndum Austur-Evrópu, í mis-
jöfnum mæli að vísu og minnst í löndum eins og Tékk-
landi, þar sem menn vissu meira um vestrænan veru-
leika, þegar þeir steyptu kommúnismanum af stóli.
Þriðji heimurinn hefúr líka haft aukinn aðgang að
hinni vestrænu ímynd sjónvarps og kvikmynda. Þar
halda tugmilljónir, að frelsi og lýðræði felist í Nike og
Pepsi, Levi’s og MacDonalds, Calvin Klein og Kentucky
Fried Chicken, Rambó, Madonnu og Disneylandi.
Lýðræði felst samt ekki í rétti til að velja milli tíu
tannkremstegunda, sem menn hafa ekki efni á að kaupa.
Það felst í ábyrgð og skyldum, sem fólk tekur af herðum
fyrrverandi valdhafa, kónga og keisara, einræðisherra
og aðalsmanna, og setur á sínar eigin herðar.
í kjamalöndum vestursins gætir i vaxandi mæli sama
ruglings á veruleika og ímyndum, sem hefur leikið Rússa
einna verst allra þjóða. Fólk er að breytast í neyzludýr,
sem lætur stjórnast af auglýsingum, vörumerkjum,
markaðsbrögðum og skammlífum tízkufyrirbærum.
íslendingar hafa ekki farið varhluta af ruglinu, svo
sem sýna fótanuddtækin og segularmböndin, vörumerk-
in á fatnaði fólks og almennur áhugi á síbyju og sápu-
óperum. Fæstir átta sig á, að unnt er að lifa miklu betra
og heilsteyptara lífi með því að hafna þessu öllu.
Því meiri neyzludýr, sem fólk verður, þeim mun
minna sinnir það borgaralegum skyldum sínum. Fólk
samlagast sjónvarpsskjánum og heyrnartólunum.
Þannig grefur neyzluþjóðfélagið ýmist undan lýðræðinu
eins og hér á landi eða hindrar innreið þess eins og í
Rússlandi.
Þegar lýðræðið hrynur, verður það ekki fyrir meint-
um ytri óvinum, svo sem kommúnisma eða íslam, held-
ur fyrir sjálfvirkum og óviljandi innri markaðsöflum.
Jónas Kristjánsson
Frá ÍSAL í Straumsvík. - Mánaöarlaun iðnaöarmanns í dagvinnu rúmlega 170.000 kr., segir m.a. í grein Árna.
Störfin í stóriðjunni
Atvinna fyrir 3.000
manns, álíka og í 500
fyrirtækjum af meðal-
stærð! Miðað við þau
stóru orð sem fallið
hafa i umræðunni um
stóriðju að undan-
fbmu mætti ætla að
reynsla íslendinga af
henni væri slæm, að
umhverfi verksmiðj-
anna hefði skaðast og
starfsfólk greitt fyrir
störf sín með heilsu-
bresti. Álverið í
Straumsvík er dæmi
um hið gagnstæða því
stækkun þess virðist í
sátt við þá sem em í
nábýli við það. Rétt er
að um tíma var meng-
unin frá álverinu í
Straumsvík meiri en
æskilegt er en með vaxandi vitimd
fólks irni gildi umhverfisvemdar
hefur þar verið lyft grettistaki.
Niðurstöður mælinga sýna að
mengun í jarðvegi umhverfis álver-
ið hefur ekki aukist
frá því það hóf
starfsemi sína. Þá
staðfesta upplýsing-
ar frá Vinnueftirliti
rikisins að ný ál-
ver, þar sem vand-
að er til verka, eru
ekki slæmir vinnu-
staðir þótt flnna
megi ákveðna
fylgni milli vissra
öndunarfærasjúk-
dóma og vinnu á
slíkum vinnustað. Flest störf fela
hins vegar í sér hættu á sjúkdóm-
um, allt frá heyverkun að vinnu við
tölvuskjái, svo að eitthvað sé nefnt.
Borga betri laun
Skýrslur OECD sýna að fyrirtæki
sem starfa í öðm landi en þeirra
eigin greiða undantekningalaust
hærri laun að meðaltali en sam-
bærileg fyrirtæki i eigu heima-
manna og þar er ís-
land engin undantekn-
ing. Hjá ÍSAL eru
mánaðarlaun iðnaðar-
manns í dagvinnu
rúmlega 170.000 kr., í
Jámblendiverksmiðj-
unni em þau rúmlega
160.000 en samkvæmt
upplýsingum Kjara-
rannsóknamefndar fá
iðnaðarmenn á höfuð-
borgarsvæðinu að
meðaltali tæplega
120.000 kr. í. laun á
mánuði fyrir dag-
vinnu.
Hár meðalstarfsaldur
starfsmanna í álver-
inu í Straumsvík
skýrist eflaust að
hluta af þessum launa-
mun en hann er 19 ár,
sem er mjög hátt hjá fyrirtæki sem
er þó ekki eldra og þess má geta að
fimm fyrstu starfsmenn álversins
starfa þar enn eftir rúm 30 ár.
Veröum aö nýta tækifærin
Um allan heim eru það litlu og
meðalstóru fyrirtækin sem skapa
flest störiin, mestu verðmætin og
þar verða helstu nýjungarnar tiL Á
íslandi eins og í Evrópu eru lítil og
meðalstór fyrirtæki meira en 99%
allra starfandi fyrirtækja. Þótt
áhersla stjómvalda beinist af þess-
um sökum fyrst og fremst að því að
bæta rekstrarumhverfi þessara fyr-
irtækja og auka samkeppnishæfni
þeirra er einnig mikilvægt að auka
hér erlenda fjárfestingu, ekki sist
m.t.t. atvinnumála.
Nú em mörg þau erlendu fyrir-
tæki, sem helga sig rekstri stóriðju-
vera, að íhuga frekari umsvif. Það
verðum við íslendingar að nýta
okkur, ekki síst vegna þess fjölda
starfa sem slík fyrirtæki skapa með
beinum og óbeinum hætti.
Eins og 500 fyrirtæki af
meöalstærö!
Nú starfa um 430 manns hjá
ÍSAL en gert er ráð fyrir að sá fjöldi
verði um 500 þegar stækkun lýkrn-.
Áætlaður starfsmannafjöldi i fyrsta
áfanga álversins á Grandartanga er
150 en um 400 þegar það hefúr náð
fullri stærð. í Jámblendiverksmiðj-
unni starfa um 130 manns en verða
160 eftir stækkun um einn ofn,
verði af henni. Samtals má því ætla
að um 1.060 manns hafi beina at-
vinnu af þessum stóriðjuverum
þegar og ef þau komast í þá stærð
sem vonir standa til.
Að því hefur verið látið liggja að
þetta sé hreint ekki svo mikið og
alls ekki þess virði, án þess kannski
að rökstuðningur fylgi slíkum full-
yrðingum. í því sambandi má
benda á að meðalfjöldi starfsmanna
í evrópskum fyrirtækjum er 6
manns. Þessi þrjú stóriðjuver jafn-
gOda því 176 evrópskum fyrirtækj-
um að þessu leyti. Þá hefur verið
bent á að hvert starf í stóriðju skap-
ar tvö störf í litlu og meðalstóra
fyrirtækjunum. Því má gera ráð
fýrir að fyrirtækin þrjú veiti um
3.000 manns vinnu eða eins og 500
fyrirtæki af meðalstærð!
Hafandi kynnst vandarhöggum
atvinnuleysisvofunnar dreg ég það
stórlega í efa að íslendingar vilji í
raun varpa fyrir róða þeim at-
vinnutækifæram sem búa í stóriðj-
unni!
Árni Magnússon
Kjallarinn
Árni Magnússon
aöstoðarmaöur iönaöar-
og viöskiptaráöherra og
stjórnarmaöur í MIL
„Hafandi kynnst vandarhöggum
atvinnuleysisvofunnar dreg ég
það stórlega í efa að íslendingar
vilji í raun varpa fyrir róða þeim
atvinnutækifærum sem búa í stór-
iðjunni!“
Skoðanir annarra
Meira en vonin blíö
„Nú er enn lagt í ferðalag fyrir hönd Alþýðublaðs-
ins. Um tíma leit út fyrir að ferill þess yrði ekki
lengri, en sú umhyggja og virðing sem blaðið nýtur
vegna sögu sinnar, og ekki síst vegna frammistöðu
þess á síðustu árum er nú gerð úrslitatilraun til að
láta það enn um sinn beita brandi sínum í þágu jafn-
aðarstefnunnar. Um þessar mundir hillir undir
kaflaskil i íslenskum stjómmálum, þar sem lang-
þráð samvinna og sameining á vinstri væng stjórn-
málanna er nú meira en vonin blíð.“
Úr forystugrein Alþbl. 12. febr.
Auövaldur og Blásnauöur
„Það er fróðlegt að fylgjast með yfirlýsingum
verkalýðsforingjanna þessa dagana. Hlusta á þá tala
sig og sína upp í nauðsyn þess að gera verkfóll tU
þess að sækja kjarabætur í hendur auðvaldsins, sem
liggur á digrum sjóðum eins og fyrri daginn meðan
cdmúginn sveltur. Já, hann Auðvaldur er að neyða
hann Blásnauðan tU þessarar baráttu, alsaklausan
og ófúsan að sjálfsögðu. ... Af hverju afnema verka-
lýðsforingjamir ekki verðtrygginguna um leið og
þeir breyta skattkerfmu, sem þetta heimska Alþingi
bjó hvorttveggja tU?“
Halldór Jónsosn 1 Mbl. 11. febr.
Lægstu launin...
„Nú er mikU þörf á pólitískri forystu sem tekst á
við það þjóðfélagslega mikilvæga verkefni að hækka
lægstu launin svo um muni. ... Það væri hægt að
sætta sig við miklu meiri launamun í landinu ef
lægstu launin væra ekki svona fáránleg. Með því að
horfast ekki í augu við þennan vanda nú, þegar öU
efni standa tU að leysa hann, era rikisstjóm og at-
vinnurekendur að segja við láglaunafólkið: Það er al-
veg sama hversu vel ykkur gengur, ykkur mun
aldrei líða vel.“
Stefán Jón Hafstein í Degi-Tímanum 12. febr.