Dagblaðið Vísir - DV - 28.02.1997, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 28. FEBRÚAR 1997
15
Lyklar sem opna
ekkert
Hér er stöðugt
verið að komast að
þeirri niðurstöðu, að
hún hafi blasað við
frá byrjun, en úr því
andleysið þarf að
hafa eitthvað fyrir
stafni er betra að
það dútli við óþarfa
en það eyðileggi með
bægslagangi störf
hinna fáu sem geta
eitthvað. Þannig
hljómar lýsing á ís-
lenskri samtíð.
Vandinn og
þroskahefting þjóð-
arinnar spretta að
miklu leyti af fomri
gerð fjölskyldna yfir-
stéttanna, sem
raskaðist örlítið í
heimsstyrjöldinni, þegar hingað
barst afl sem þær réðu ekki við.
Kjallarinn
Guöbergur
Bergsson
rithöfundur
En almenningur var
fljótur að fara að lúra,
í þetta sinn af frjálsum
og fúsum vilja.
Markaðshjal en
ekki raunsæi
Nú er mikið rætt um
sameiningu sjónvarps-
stöðva og fylgir því
markaðshjal en ekki
raunsæi og dirfska.
Það getur varla verið
hagkvæmt, ekki einu
sinni á torgi þykjust-
unnar, að hafa ekkert
frambærilegt annað en
eilífa sameiningu
markaða og tilfærslur
á sama fólki, Jóni og
Gunnu, sömu klöttum
úr sömu fjölskyldum
sem hverfa bara af vettvangi um
stund þegar þeir fara í meðferð.
Meðferðin hefur orðið menn-
ingunni mikill bölvaldur. Áður
fóru ónytjungarnir í áfengissúg-
inn og hurfu úr fjölskyldusögunni
„Höfuðvandi íslensks markaðar
er sá að hann hefur ekkert ann-
að en þorskinn, sem er ágætur til
sölu og sendingar suður um höf-
in, en sá bacalao sem blasir við
hér er varla mönnum bjóðandi. “
en nú eru þeir sendir í endur-
vinnslu á manndómi og koma aft-
ur til að vera á stöðugu flakki
milli fyrirtækja, fjölmiðla og
tímarita, með sama gæfuleysið
sem fellur þeim að síðum en geta
Menningarandinn, sem býöst, er svipaöur því sem heitir í Grindavík netamorkur, segir Guöbergur m.a. í greininni.
leynt með glansforsíðu fenginni á
Vogi.
Höfuðvandi íslensks markaðar
er sá að hann hefur ekkert annað
en þorskinn, sem
er ágætur til sölu
og sendingar suð-
ur um höfin, en
sá bacalao sem
blasir við hér er
varla mönnum
bjóðandi. Ekki
einu sinni þó
kona í hálfu
starfi kalli þátt
sinn Saltfisk með
sultu og þyki
sniðugt. Menn-
ingarandinn, sem býðst, er svip-
aður því sem heitir í Grindavík
netamorkin-.
Fjöreggið og pappírinn
Ef vit væri i Jóni Ólafssyni, boð-
bera myndlyklanna, myndi hann
loka fyrir, en lítilþægnin hér geng-
ur svo langt að heimspekingar
væru vísir með að fást í þáttinn
Samfélagið í nærmynd til þess að
hugsa á íslensku um sveppasýk-
ingu í fótum landsmanna og ræða
um það, siðfræðilega séð.
Við höfum aðeins listamenn og
andlega reisn til þess að kasta á
milli okkar klósettrúllum eins og
fjöreggi í ríkissjónvarpinu svo
pappírinn vefjist um dísirnar og
höldum það sé frumlegt, en eftir
útlendri auglýsingu haft. í henni
vefur hvolpur honum um krakk-
ann sem vinnur fyrsta afrek sitt,
að kúka í kopp, og fær að launum
mjúkan pappír.
í Dagsljósi var ekki ljóst hver
var hvutti og hver ofurmennið
sem kúkaði þætti sínum í sjón-
varpskassann. Auglýsingin hefur
markaðshæfan boðskap: Skeinið
yður á Scottex! En i þættinum var
engin sem segir mesta sögu.
Guðbergur Bergsson
Jafnrétti í nánd?
Ljóst er að hingað til hefur að-
gangur að þekkingu verið mörg-
um takmörkunum háður. Sú þekk-
ing sem til að mynda hefur aðeins
verið á bók hefur að sjálfsögðu
ekki komist til annarra en þeirra
sem hafa getað lesið bókina. Því
betur sem skólakerfum þjóða hef-
ur tekist að ráða bug á ólæsi, þeim
mun fleiri hafa átt möguleika á að
nálgast þekkinguna, en efnahags-
hindranirnar hafa eftir sem áður
verið margar.
Því fá margir glýju í augu við að
horfa til tíma þegar aðeins þarf
brúklega simalínu eða rafleiðara
og eitt lítið tæki, sífellt viðráðan-
legra í verði, til þess að „allir“ hafi
aðgang að þorra þeirrar þekkingar
sem á annað borð hefur verið
skráð og kerfisbundin. Og þessi tíð
er ótrúlega nærri.
Einmenningstölvan, sem þessi
kjallaragrein er skrifuð á, getur á
augabragði veitt mér aðgang um
mótald og símalínu að upplýsing-
um sem varðveittar eru á bóka-
söfnum og stofnunum út um allan
heim.
Þetta er makalaus tækni og ég
held að það sé rétt að aldrei hafi
möguleikar til jafnréttis verið eins
nærri því að vera innan seilingar
og núna. En því miður er ekki allt
sem sýnist.
Þrándar í Götum
í fyrsta lagi er ekkert sjálfsagt
að menn afli sér upplýsinga og
þekkingar þótt þeim standi það til
boða. Við því er fjarska lítið hægt
að gera annað en
reyna að hvefja
fólk til dáða, til
dæmis í skólum.
Kannski ber það
árangur með
tímanum.
En í öðru lagi er
margt sem bend-
ir til þess að
konur og karlar
líti silfrið alls
ekki sömu aug-
um og kannski
sé silfrið í þessu tilviki fremur
karlvænt en kvenvænt, svo notað-
ir séu tískustofnar í samsetning-
um.
Til þess að mönnum temjist að
nota hina nýju upplýsingatækni
þurfa þeir að venjast henni
snemma. Flestir kannast við að
hafa séð böm að tölvuleikjum og
undrast hversu skjótt þau ná tök-
um á flókinni leiktækni. Þegar
grannt er skoðað
virðist þó vera tals-
verður munur kynja
og hann kemur fljótt
fram. Strákarnir end-
ast miklu lengur í
þeim skringilega
árekstraheimi sem
leikið er í.
Flestir þeirra eiga
auðvelt með að til-
einka sér aðferðina
sem kennd er á
ensku við „trial and
error“, en við köllum
að læra af mistökun-
um. Telpum finnst
ekkert sérlega gaman
að renna sér á
stabbann eins og
mannýgur hrútur
þangað til opnast geil, en það á
ágætlega við stráka. Kennslufræð-
ingum ber ekki saman, að mér
skilst, um hvort strákar læri
nokkuð uppbyggilegt af þessu, því
þeir nenna afar sjaldan að velta
fyrir sér af hverju ein leiðin er
fær, önnur ekki, þeir vita það bara
næst.
Stelpumar sýnast hins vegar
leggja meira upp úr því að spyrja
hvers vegna. Og þær vilja fá rök-
rænt svar. Þeim finnst ekkert
sniðugt að koma að tölvuskjá og
sjá þar notendaskil sem ekki er
nein skýring á eða nein augljós
rökfræði á bakvið. Það þykir
strákunum aftur á móti bara gam-
an.
Annað atriði er há-
vaðinn. Tölvuleikja-
framleiðendur gera
greinilega ráð fyrir að
notendur þeirra séu
afar hrifnir af há-
vaða. Uppalendur eru
áreiðanlega ekki í
nokkmm vafa um að
fyrirgangur tölvu-
leikjanna höfði að
jafnaði meira til
stráka en stelpna.
Karlkyns fram-
tíð?
Og svo gildir einfald-
lega að ungur nemur,
gamall temur. Það
sem menn tileinka
sér á unga aldri verð-
ur þeim sjálfsagður leikur síðar.
„Það sem þið getið hangið yfir
þessum tölvum!“ er algengt
kvennamál, en ég hef aldrei heyrt
karlmann segja þetta. Karlamir
hanga nefhilega ekki yfir tölvun-
um (þeir em að „fræðast", „skoða"
eða „rannsaka"!).
Hér er til dæmis hægt að gera
þá kröfú til framleiðenda að þeir
sinni báðum „tegundum" notenda.
Það er hægt að beita skólakerfinu
markvisst til þess að halda tölvum
að stúlkum eða stúlkum aö tölv-
um. En fyrst verða menn að gera
sér grein fyrir að það er stór-
hættulegt ef framtíðin á eftir að
verða enn meira í karlkyni en for-
tíðin. Heimir Pálsson
„Flestir kannast við að hafa séð
börn að tölvuleikjum og undrast
hversu skjótt þau ná tökum á flók-
inni ieiktækni. Þegar grannt er
skoðað virðist þó vera talsverður
munur kynja og hann kemur fljótt
fram.u
Kjallarinn
Heimir Pálsson
íslenskufræðingur
Með og
á móti
Er Pétur Hafstein vanhæf-
ur til að vera hæstaréttar-
dómari eftir að hafa tekið
þátt í forsetakosningum?
Já
„Þó hæstaréttardómarar séu
kjörgengir til framhoðs í forseta-
kosningum verður að lita til þess
að forsetakosningar eru persónu-
kosningar og snerta því mjög
náið frambjóðanda sem lendir í
mnróti umfjöll-
unar og fjár-
málatengsla
með þeim af-
leiðingum að
verða almennt
vanhæfur til að
uppfylla
hæfiskilyrði
laga um dóm- Jón
ara að kosning-
um loknum.
Um þetta er að fmna ákvæði í
réttarfarslögum, sem og 6. gr.
mannréttindasáttmála Evrópu
um sjálfstæði og hlutleysi dóm-
stóla. Þar er skýrt tekið fram að
ekki sé einungis nóg að fram-
fylgja réttlæti, það verði líka að
vera augljóst að því verði fram-
fylgt. Það er margt sem gefur
ástæðu til að ætla að þátttaka
Péturs í forsetakosningum geri
hann vanhæfan sem dómara og
það ef til vill augljósast, að eftir
að kosningum lauk og hann var
aftur byrjaður að dæma í Hæsta-
rétti var opnaður almennur söfn-
unarreikningur í banka og skor-
að á almenning að greiða inn á
hann til að grynnka á skuldum
frambjóðandans. Ef það er orðið
löglegt að bera fé á dómara með
þessum hætti, þá er það nýmæli
og á meðan forsvarsmaður fjár-
mála framboðs Péturs neitar að
gefa upp hverjir hafa lagt fé í
kosningasjóð hans, þá tel ég enn
ríkari ástæðu til að tortryggja
hæfi Péturs Hafstein í embætti
hæstaréttardómara
Nei
Ég studdi ekki Pétur Hafstein í
forsetakjöri, en í kosningabarátt-
unni þá ávann hans sér virðingu
mína og flestra sem ég þekki fyr-
ir einstaka mannkosti. Á forseta-
framboð manns sem býður fram
mannkosti
sína í þágu
þjóðarinnar og
tapar að verða
til þess að
rústa feril
hans í lífinu?
Þeir sem vilja
slíkt réttlæti
lifa í heimi Össur Skarphéólns-
ranglætis. Það *>" alþlnglsmaöur.
er ljóst að löggjafinn heimilar
hæstaréttardómurum að bjóða
sig fram til forseta og ég hlýt sem
fyrrverandi ráðherra að setja
sjálfan mig í spor Péturs Haf-
stein og spyrja hvort kosninga-
baráttan geri menn óhæfa til að
gegna ráðherraembætti. Alls
ekki. Það er afar langsótt að taka
upp mál í Hæstarétti gegn Pétri
með þeim hætti sem verið er að
gera, ekki síst þar sem þeir dóm-
ar sem um ræðir hafa ekki oltið
á atkvæði Péturs Hafstein. Ef
menn segja að afstaða hans með
eða móti mönnum síðan í kosn-
ingabaráttunni í dómum Hæsta-
réttar ráði úrslitum er um leiö
verið að segja að í Hæstarétti ís-
lands sitji skillitlar druslur sem
Pétur Hafstein geti vélað til
ákvarðana að vild sinni. Það er
auðvitað fráleitt. Það er einnig út
í hött að ætla það að fyrrverandi
forsetaframbjóðandi fari að nota
dómssal Hæstaréttar til þess að
gera upp reikninga síðan í kosn-
ingabaráttunni. Ég tel að um sé
að ræða ósæmilega aðfor að Pétri
Hafstein. -SÁ