Dagblaðið Vísir - DV - 05.01.1999, Blaðsíða 11

ÞRIÐJUDAGUR 5. JANÚAR 1999
11
Fréttir
15 manna sérfræðingalið annast um ættfræðina fyrir gagnagrunn á heilbrigðissviði:
Framhjáhald er áhyggju-
efni erfðafræðinganna
- 600 þúsund íslendingar verða í ættfræðigrunninum sem nýtast mun gagnagrunni á heilbrigðissviði
Samstarf tölvufyrirtækis Friðriks
Skúlasonar og íslenskrar erfða-
greiningar hefur staðið í rúm tvö ár
og heldur áfram fram á næstu öld.
Friðrik segir að samstarfið komi
þannig til að hann hafi verið kom-
inn með gagnagrunn sem innihélt
nöfn um 85% þekktra íslendinga
fyrr og síðar og helming tenginga
þeirra á milli. Islensk erfðagreining
þurfti einmitt á slíkum gagna-
gnmni að halda og sá sér hag í að
gera samning við Friðrik um að
annast um ættfræðihliðina á verk-
efninu sem við blasir, kortlagningu
á erfðavísum íslendinga, sem mögu-
leg er með samspili ættfræði og
læknisfræði. Til varð samstarfs-
verkefni sem er í fullum gangi og
byggist á forritinu Islendingabók.
Afurðin sjálf, ættfræðigrunnurinn,
hefur hins vegar ekki fengið nafn.
„Við erum að búa til gagnagrunn
sem þeir munu nýta til læknisfræði-
legra rannsókna og hafa einkaleyfi
á honum í því skyni. Ég mun aftur
á móti gefa hann út til almennings
til ættfræöigrúsks," sagði Friðrik
Skúlason í samtali við DV.
- En hversu áreiðanlegar eru
upplýsingar um faðerni íslendinga?
Og getur íslensk erfðagreining
mögulega komið upp um meint
framhjáhald fyrri tíma?
„Setjum sem svo að um sé að
ræða rangfeðrunardæmi, til dæmis
að Jón Jónsson sé sagður sonur
Jóns Pálssonar, sem við skráum hjá
okkur. Síðan komast þeir að því hjá
íslenskri erfðagreiningu, sem hafa
einhverja blóðdropa úr báðum
mönnunum, að vísindalega séð sé
ekki möguleiki á að þeir séu blóð-
tengdir. Þessar upplýsingar geta
þeir hins vegar ekki látið okkur
hafa til baka. Upplýsingaflæðið
milli okkar og íslenskrar erfða-
greiningar er aðeins frá okkur til
þeirra," segir Friðrik Skúlason.
Upplýsingar í gagnagrunninn
koma víða að. Notuð eru útgefin
ættfræðirit, kirkjubækur, manntöl,
minningargreinar, alls konar lítil
niðjatöl sem tekin hafa verið saman
fyrir niðjamót og þannig mætti
lengi telja. Mikið til er þetta fært
inn á tölvur.
Meira en milljón fæddir
íslendingar
„Viö stefnum að því koma á einn
stað öllum þeim ættarupplýsingum
sem til eru, úr öllum handbærum
heimildum," sagði Friðrik. Rúmlega
600 þúsund fslendingar eru finnan-
legir í skráðum gögnum gegnum
aldimar. Friðrik segir að reikna
megi með að íslendingar sem fæðst
hafa frá landnámi íslands kunni að
vera á bilinu 1,2 til 1,5 milljónir tals-
ins. En ekki skila öll nöfn sér i þeim
gögnum sem til eru.
„Jón Jónsson, vinnumaður á
Litlabæ í Smáusveit, maður sem
gerði ekkert af sér, fór ekki í dóma-
bækur, átti ekki böm í lausaleik og
borgaði sín gjöld. Hann hreinlega
týnist í kerfinu," sagði Friðrik.
Rangfeðranir hafa átt sér stað á
öllum tímum. Líkumar á rangfeðr-
un barns eru taldar vera 2 til 10%,
að mati sérfræðinga. Friðrik segir
að sennilega sé rökrétt að miða við
3 til 5% rangfeðranir en af þeim
sökum sé ættfræði orðin gjörsam-
lega ómarktæk þegar komið er aftur
á landnámsöld. Afar ósennilegt sé
að leggur sem rakinn er frá núlif-
andi fólki aftur á landnámsöld
haldi. Hann geti varla verið réttur.
„Ættfræðingar era í þessu ánægj-
unnar vegna, þetta er eins og frí-
merkjasöfnun, þannig lagað. Ánægj-
an er að tína saman upplýsingar
sem era réttar samkvæmt opinber-
um heimildum og bæta þær. En
Þannig lítur ættar“tré“ undirritaðs blaðamanns út. Friðrik var fljótur að kalla fram alla þá fjölmörgu sem haft hafa af
því veg og vanda gegnum aldirnar að útvega DV blaðamanninn! Ættartréð nær til 16. aldar en rekja má lengra aftur,
allt til komu fyrstu landnámsmanna.
Húsbyggjendur á nýju og fögru svæði, Hraunsholti, vestast í Garðabæ:
Kvartað yfir vatns-
og rafmagnsleysi
Talsvert hefur borið á kvörtun-
um af hálfu þeirra sem hafa fengið
úthlutað lóðum í Hraunsholti í
Garðabæ frá og með 1. nóvember
vegna þess að húsbyggjendum hef-
ur hvorki tekist að „vera tengdir"
við vatn eða rafmagn og allra síst
síma. Sumir hafa þurft að bregða á
það ráð að keyra ljósavélar sem
þeir hafa fengið leigðar um stund-
arsakir fyrir talsverðan pening.
Hraunsholt er vestast í Garðabæ
á ægifogram stað sem hallar í átt-
ina að Álftanesi. Þaðan er útsýni
yfir Reykjanesskagann til suðurs,
Álftanesið og Snæfellsnesið til vest-
urs og að Akrafjalli og Esjunni til
norðurs.
Ingimundur Sigurpálsson, bæjar-
stjóri í Garðabæ, sagði við DV að
eftir því sem hann hefði fengið upp-
lýst væri þegar búið aö tengja raf-
magn og kalt vatn við umræddar
byggingarlóðir - það væri til stað-
ar. „Menn yrðu bara að bera sig eft-
ir því að hafa samband við Raf-
magnsveitu Hafnarfjarðar. Bæjar-
stjóri sagði að rafmagnið væri sam-
kvæmt upplýsingum hans nýtil-
komið.
Gert er ráð fyrir 1.200 manna
byggð við Hraunsholt á 430 lóðum.
230 lóðum hefur þegar verið úthlut-
að, að sögn bæjarstjóra. Gröfur,
grunnar og veggir á framstigi era
þegar tekin að sjást á holtinu. -Ótt
Hluti starfsliðsins sem vinnur að ættfræðirannsóknunum undir stjórn Frið-
riks Skúlasonar. Á borðinu eru kirkjubækur, gamlar íbúaskrár og simaskrár.
Gagna er vi'ða aflað. Á myndinni eru Björn Arnarson, sem situr, en standandi
frá vinstri eru Kristín Halla Helgadóttir, Sesselja Jónsdóttir, Pétur Atii Lárus-
son og Anna Halldórsdóttir. DV-mynd GVA
hvort upplýsingamar era réttar eða
ekki skiptir þá minnstu máli. Það er
hins vegar áhyggjuefhi erfðafræð-
inganna hvort þessar upplýsingar
era raunverulega réttar eða ekki,“
sagði Friðrik Skúlason.
Jafnvel móðurleggur svíkur
Friðrik segir að ekki sé alltaf
hægt að treysta móðurleggjum. Rang-
mæðranir séu líka til, þótt sjaldgæfar
séu. Hann nefnir dæmi frá því
snemma á 19. öldinni að bóndi nokk-
ur bamaði vinnukonu sína sem var
hið versta mál, enda blasti við að
hann fengi dóm fyrir. Málið var leyst
á þann hátt að húsmóöirin bætti á
sig koddum og púðum og þóttist ólétt
og lést eiga barnið þegar það kom í
heiminn. Þetta var reynt en upp
komst um ráðabraggið.
„Nú á tímum ætti svona lagað sér
varla stað. Nema í ættleiðingum. í
sumum tilvikmn eru upplýsingar
opinberar og ekkert vandamál. í
öðram tilvikum er farið með ætt-
leiðingar sem algjört trúnaðarmál.
Þá stendur kannski í opinberam
plöggum sem við eigum aðgang að
að foreldrar viðkomandi barns séu
þeir einstaklingar sem era í raun
kjörforeldrar. Við höfum ekkert
svæ við þessu, en það er ljóst að
villur sem stafa af þessu verða í
upplýsingunum frá okkur. En engur
að siður, við teljum að upplýsing-
amar verði 95% réttar, kannski vel
það,“ sagði Friðrik Skúlason.
Verkefnið sem er í gangi hjá Frið-
riki er langtímaverkefni. í dag
vinna 15 manns að ættfræðirann-
sóknum, hámenntað fólk, sagnfræð-
ingar, mannfræðingar, þjóðfræðing-
ar, bókmenntafræðingar og kvenna-
fræðingar. Auk þess vinna 15 starfs-
menn hjá Friðriki Skúlasyni ehf.
við upphaflegt verkefni fyrirtækis-
ins, baráttuna gegn tölvuvírusum.
Friðrik segir að sjálfur hafi hann
verið eins konar fikill á ættfræði allt
frá unga aldri og sé enn. Hann samdi
Espólín, ættfræðiforrit sem víða er í
gangi, en þarf að skrifast upp á nýtt
fyrir nýja tölvukynslóð. -JBP
Símahappdrætti
Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra
Útdráttur 24. desember 1998
Vinningar:
Nissan Patrol 2,8 tdi SE+. Verðmæti kr. 3.950.000.
Miði nr. 90888
Subaru Forester SUV AX. Verðmæti kr. 2.135.000.
Miðar nr. 33745 61230 136265
Subaru Impreza LX. Verðmæti 1.542.000.
Miðar nr. 10566 17897 27298 32342 51825 60012 138986
Styrktarfélag lamaðra og fatlaðra
þakkar landsmönnum veittan stuðning.
Handhafar vinningsmiða framvísi þeim á skrifstofu
Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra
að Háaleitisbraut 11—13, Reykjavík, sími 581 4999