Dagblaðið Vísir - DV - 09.03.1999, Blaðsíða 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 9. MARS 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjðri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Vanhelgað og varnarlaust kerfi
Kvótakerflð hefur beðið varanlegan hnekki í aknenn-
ingsálitinu. Gegn því hafa verið stofnuð félög og tveir
stjórnmálaflokkar. Hagsmunaaðilar hafa bundizt sam-
tökum um að ná sér í spón úr askinum og hóta ólögleg-
um aðgerðum til að sýna mátt sinn og megin.
Til skamms tíma var kvótakerfinu haldið uppi með
því að telja fólki trú um, að það væri í þágu sjávarplássa
og sjómanna. Nú hefur komið í ljós, að kvótinn flögrar
um eftir hagfræðilögmálum og fer ekki að neinu leyti eft-
ir meintum þörfum sjávarplássa og sjómanna.
Þar með hefur bilað lím, sem áður sameinaði lands-
byggðina í stuðningi við kvótakerfið. Staðbundnir hags-
munir í sjávarplássunum hafa risið gegn kerfmu um leið
og hugsjónir í þéttbýlinu hafa risið gegn því á allt öðrum
forsendum, kröfunni um jöfnuð og réttlæti.
í vörninni gegn áhlaupi hugsjóna og hagsmuna hefur
stjómvöldum ekki tekizt að sýna fram á gildi kvótakerf-
isins, þótt margt megi færa fram því til ágætis. Megin-
máli skiptir, að það hefur glatað lögmæti sínu í augum
þjóðarinnar og verður því ekki varið með lögum.
Öngþveiti er í uppsiglingu og það er ekki Hæstarétti
að kenna. Það er þvert á móti þeim að kenna, sem neita
að fallast á dóm Hæstaréttar og telja sig geta snúið út úr
málinu með tæknibrellum. Það eru stjórnvöld, er hafa
sáð til þeirra vandræða, sem nú eru í aðsigi.
Kvótakerfinu þarf að breyta á þann hátt, að það full-
nægi stjórnarskránni og tilfinningu fólks fyrir því, hvað
sé réttlátt og sanngjarnt. Ef ekki næst sátt við hugsjónir
fólks, mun kerfið lúta í gras. Þetta er mál, sem ekki verð-
ur leyst með tæknilegum sjónhverfingum.
Þjóðfélagið stendur og fellur með almennri sátt um
grundvallaratriði. Lögin í landinu standa ekki og falla
með löggæzlu, heldur með því, að fólkið standi annað-
hvort með þeim eða móti. Ekki er lengi hægt að fram-
kvæma lög, sem þjóðin er almennt orðin andvíg.
Því fyrr sem stjómvöld láta af tæknibrellum og byrja
að taka mark á innihaldi hæstaréttardómsins í kvóta-
málinu og á almannarómi í landinu, þeim mim fyrr verð-
ur aftur unnt að koma á lögum og rétti í fiskveiðum.
Þeim mun fyrr verður þjóðfélagið aftur sátt.
Því miður eru ráðamenn okkar margir hverjir allt of
þrjózkir. Þeir telja sig vita betur en allir aðrir og hafa
hingað til verið ófáanlegir til að hlusta. Þeir tala ekki
bara niður til þjóðarinnar, heldur líka niður til Hæsta-
réttar. Slíkt dramb getur endað með falli.
Landsfeðumir ganga að þessu leyti illa undirbúnir til
kosninganna í vor. Þeir héldu fram eftir vetri í hroka
sínum, að þeir gætu sannfært fólk um, að þeir vissu bet-
ur en aðrir. Nú eru þeir hins vegar að komast að raun
um, að rök þeirra verða ekki tekin gild.
Enginn hörgull er á góðum hugmyndum um, hvernig
kvótakerfmu verði breytt. Því fýrr sem tekið verður
mark á einhverjum slíkum hugmyndafræðilegum tillög-
um, þeim mun minni líkur eru á, að hagsmunaaðilar geti
í sína eigin þágu brotið kerfið á bak aftur.
Tillögur eru um að afskrifa núverandi kvóta á
nokkrum árum og taka upp byggðakvóta eða almenn-
ingskvóta eða uppboðskvóta. Leiðirnar eru margar, en
að baki þeim öllum er sannfæring höfundanna um, að
misnotkun núverandi kerfis hafi vanhelgað það.
Það er raunar mergurinn málsins. Kvótakerfið hefur
vanhelgazt og verður ekki varið. Því fyrr, sem nýtt kerfi
rís á rústum þess, þeim mun betur farnast okkur.
Jónas Kristjánsson
RÉMY MARTIN
FINE CHAMPAGNE COGNAC
Hugsjón framleiðenda og baráttumál að auka drykkju meðal unglinga, eða að auka hagnað sinn?
Auglýsingar og
mannréttindi
isauglýsinga kann að
búa er t.d. ósann-
gjamt að ætla að það
sé hugsjón framleið-
enda og baráttumál
að auka drykkju
meðal ungmenna
sem vitað er að era
viðkvæmust gagn-
vart auglýsingum.
Þeim gengur ekkert
alvarlegra til en að
auka hagnað sinn en
hafa valið til þess
ósmekklega leið.
Auglýsingafrelsi
Þegar um frelsi og
auglýsingar er að
ræða virðist ljóst að í
„Þegar öllu er á botninn hvolft
stafar togstreitan um áfengis-
auglýsingarnar ekki afmannrétt-
indabaráttu heldur viðskipta-
hagsmunum. Hér er ekki aðeins
um hagsmuni framleiðenda og
innflytjenda að ræða heldur
einnig og ekki síður hag fjöl-
miðla.u
Kjallarinn
Hjalti Hugason
prófessor
Loksins hefur því óvissuástandi
sem ríkt hefur um rétt til birting-
ar áfengisauglýsinga verið eytt.
Dómur Hæstaréttar tekur af allan
vafa um ólögmæti þeirra. Nú er að
vona að framleiðendur og innflytj-
endur sjái sér, ef ekki sóma, þá
a.m.k. hag í að leita ekki frekari
króka fram hjá banninu að
óbreyttum lögum.
Ógeðfelld rök
Mörg og misjöfn rök hafa verið
borin fram í umræðunni með og á
móti áfengisauglýsingum. Fá hafa
líklega verið ógeðfelldari en að
bann við slíkum auglýsingum
brjóti í bága við tjáningarfrelsi.
Nú er það að sönnu ótvírætt að
auglýsingar njóta formlega séð
verndar af ákvæðum stjórnar-
skrár, laga og alþjóðlegra sátt-
mála um tjáningarfrelsi. Þegar
hugað er að uppruna og sögu tján-
ingarfrelsis er þó ljóst að þar er
um að ræða helgasta rétt sér-
hvers einstaklings til að vera
hann sjálfur. í tjáningarfrelsi felst
réttur til að láta í ljós skoðanir
sínar, hugsjónir eða trú hversu
mjög sem þær kunna að brjóta í
bága við sjónarmið valdhafa.
í tjáningarfrelsi felst réttur til
að vera sjálfum sér samkvæmur
án þess að fara í felur, án þess að
eiga á hættu að hafna í einhverju
gúlaginu", án þess að starfsframi
manns verði stöðvaður eða mennt-
unarmöguleikar barna manns
skertir. Þegar haft er í huga
hversu hart varð víða að berjast
fyrir þessu frelsi og hversu skert
það er víða um heim hljómar það
líkt og að leggja nafn Guðs við hé-
góma að tengja það við áfengisaug-
lýsingar. Hvað sem að baki áfeng-
þeim felst tjáning af býsna sér-
stöku tagi. Um þær gilda enda
ýmsar reglur hjá flestum íjölmiðl-
um sem auðvitað fela í sér margs
konar frelsisskerðingu. Fæstir
munu þó vilja varpa þeim öllum
fyrir róða þar sem tilgangurinn er
jafnan að tryggja góða viðskipta-
hætti. Þegar sumar þessar venjur
era hafðar í huga (t.d. notkun
efstastigs) virðist vel
réttlætanlegt að lög-
gjafmn setji strangar
skorður fyrir því
hvar, hvernig og
hvænær t.d. áfengi og
tóbak er auglýst.
Þegar öllu er á botn-
inn hvolft stafar tog-
streitan um áfengis-
auglýsingarnar ekki
af mannréttindabar-
áttu heldur viðskipta-
hagsmunum. Hér er
ekki aðeins um hags-
muni framleiðenda og
innflytjenda að ræða
heldur einnig og ekki
síður hag ijöhniðla. í
leiðara Mbl. 27. febr.
sl. er t.d. frekar mælt
gegn banni við áfeng-
isauglýsingum vegna
þess að slíkt mis-
muni íslenskum og
erlendum fjölmiöl-
um. Við þetta er það
að athuga að það er
munur á hvort hing-
að berst efni af þessu
tagi í takmörkuðum
mæli í fjölmiðlum
sem ná til afmark-
aðra hópa og fólk vel-
ur að kaupa aðgang
að eða hvort áfengis-
auglýsingar blasa við á fjölförnum
gatnamótum eða á skjá ríkissjón-
varpsins.
í umræðunni verður einfaldlega
að meta: Hvort er þungvægara
hagnaður íjölmiðla og auglýsenda
eða þær þjóðfélagslegu afleiðingar
sem áfengisauglýsingar að öUum
líkindum hafa?
Hjalti Hugason
Skoðanir annarra
Fagna samkomulaginu
„Það að rammasamkomulag skuli hafa náðst
finnst mér vera mjög gott og jákvætt. Ég fagna því
sérstaklega að búið er að höggva á þennan hnút í
samskiptum þessara þjóða, sérstaklega Noregs og Is-
lands, sem þurfa að eiga mjög öflugt samstarf á
mörgum sviðum, ekki síst vegna þess að við stönd-
um saman utan Evrópusambandsins. Ég tel að þetta
mál hafi skaðað okkur fram að þessu en við höfum
alla möguleika á að bæta samskiptin þegar þetta er
komið á hreint."
Margrét Frímannsdóttir í Mbl. 6. mars.
Endurgjald Smugusamninga
„Viðræður um endurgjald eru skammt á veg
komnar gagnvart Rússum en lengra gagnvart Norð-
mönnum og endurgjaldið skiptir okkur miklu máli
þegar lagt er mat á þetta í heild sinni. Það skiptir
okkur miklu máli að veiða þetta innan lögsögu. Það
er aðgengilegra og tryggara að við náum magninu...
Líklega verðum við að gangast undir þeirra reglur í
þvi efni og nota botnvörpu en ekki flotvörpu, sem er
okkur óhagkvæmara, en samt eigum við að geta náð
þessu... Algjört lykilatriði er að það verði ekki það
hátt að við follum út lækki þeir kvótann á næsta ári,
sem er augljóst. Þá er þetta samningur um ekki
neitt.“
Kristján Ragnarsson í Mbl. 6. mars.
Flóttinn af landsbyggðinni
„Ibúðarhúsin sem fólkið flytur úr er alla jafna
meginhluti ævisparnaðarins og stundum hvíla enn á
þeim skuldir. Söluverðmæti þeirra við þessar að-
stæður er örlítið brot af því sem væri við eðlilega
eftirspum. Þennan skaða ber fólkið sem burtu
hrekst óstutt. Og erfiðleikarnir geta verið miklir að
ráða við að finna sér annan bústað í nýrri byggð þeg-
ar ævisparnaðurinn hefur gufað upp. Hitt eru ekki
síður stórfelld verðmæti sem íbúarnir sem samfélag
skilja eftir sig: skóla, félagsheimili eða íþróttahús,
vatnsveita, fráveita, rafveita... Það er hér sem hags-
munir íbúa þéttbýlisins, ekki hvað síst íbúanna á
suðvesturhominu, koma til sögunnar."
Jón Sigurðsson í Mbl. 6. mars.