Dagblaðið Vísir - DV - 08.05.1999, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 8. MAÍ 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Visir, netútgáfa Fijálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftan/erð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
-----------1»-------------------------------------------------
Orninn er enn ofsóttur
Skýring er fundin á því, hversu hægt gengur að forða
íslenzka haferninum frá útrýmingarhættu. Margir telja
sig þurfa að launa honum lambið gráa og sumir láta
verkin tala. Nú síðast hefur æðardúnsheildsali brennt
hreiðurhólmann Arnarstapa í landi Miðhúsa.
í greinargerð sinni segist brennumaður ekki mundu
syrgja að sjá síðasta örninn við hliðina á geirfuglinum.
Hætt er þó við, að þýzkir dúnkaupendur verði hvefsnir,
ef atferli íslenzkra dúnsala kemst í hámæli þar ytra. Af
því geta hlotizt eftirmál, sem fara úr böndum.
Dúnn er á undanhaldi á erlendum markaði. Af þriggja
tonna framleiðslu síðasta árs er eitt tonn ennþá óselt.
Samt hefur verðið fallið úr 45 þúsund krónum á kíló í 37
þúsund krónur. Það eru því önnur atriði en örninn, sem
hamla gegn arðsemi dúntekju hér á landi.
Á þessum áratug hafa um 40 arnarpör verpt á ári að
meðaltali. Fyrir rúmri öld verptu hér yfir 150 pör á ári
og var dúntekja þó meiri og brýnni atvinnuvegur í þá
daga heldur en hún er núna. Við eigum því langt í land
að koma arnastofninum upp í eðlilegt jafnvægi.
Formlega séð er örninn friðaður og bannað að brenna
sinu á varpstöðvum hans. Sektir eru þó svo lágar, að
þeir, sem telja örninn spilla lifibrauði sínu, munu líta á
þær sem hvern annan herkostnað. Þess vegna brenna
þeir sinu í gamalkunnum varpstöðvum arnarins.
Marklaust er að hafa lög, sem segja eitt, en meina ann-
að. Ef þjóðin vill forða erninum frá ofsóknum hagsmuna-
aðila, verður hún að fá sett strangari lög um friðun og
margfalt þyngri ákvæði um refsingar. Við getum látið
brunann í Arnarhólma marka tímamót.
Stundum gerast þeir atburðir, sem fá fólk til að vakna
til meðvitundar. Þannig brugðust menn ókvæða við um
allt land, þegar Landsvirkjun drekkti Fögruhverum í
sumar. Þá var sagt: Aldrei aftur. Nú hrukku menn aftur
við, þegar dúnsalinn brenndi Arnarhólma.
Haförninn er hluti af sjálfsvirðingu þjóðar, sem hefur
lært lexíu síðasta geirfuglsins. Hann er sérstæður hluti
íslands og þeirrar ímyndar landsins, sem væntanlega
gerir ferðaþjónustu að íjárhagslega mikilvægasta at-
vinnuvegi þjóðarinnar á fyrsta áratugi nýrrar aldar.
Við þurfum að koma arnarstofninum aftur upp í rúm
150 varppör. Dúnbændur og dúnsalar munu eftir sem áð-
ur geta framleitt allan þann dún, sem markaðurinn kær-
ir sig um og vill borga sómasamlega fyrir. Þeir verða
bara að lifa við örninn eins og forfeður okkar.
Um áratuga skeið hefur ríkt hér eins konar óöld í sam-
skiptum þjóðarinnar við náttúru landsins. í nærri öllum
tilvikum hafa meintir sérhagsmunir verið látnir njóta
vafans og verðmæti umhverfis okkar verið skert. Fyrir
löngu er orðið tímabært að snúa þessu við.
Við þurfum að hindra, að bændur reki sauðfé sitt á
nýgræðinginn á söndum Mývatnsöræfa. Við þurfum að
stöðva frekari hamfarir Landsvirkjunar á hálendinu.
Við þurfum að stöðva ofsóknir dúnsala gegn hafernin-
um. Við þurfum að meta umhverfið til verðs.
Innan áratugar verður ferðaþjónusta, sem einkum
byggist á sérkennilegu og lítt röskuðu umhverfi, stærri
og tekjudrýgri atvinnuvegur en núverandi höfuð-at-
vinnuvegir þjóðarinnar. Við höfum beina hagsmuni af
því að fara að taka til í garðinum okkar.
Örninn verpir ekki í Arnarhólma við Miðhús á Barða-
strönd á þessu sumri. Við skulum láta örlög hans verða
til að efla friðun arna um allan helming.
Jónas Kristjánsson
Rússar og Kosovo
Þótt sjónarmið Rússa og NATO-
rikjanna hafi nálgast í Kosovo-deil-
unni er pólitísk lausn ekki enn i sjón-
máli. Utanríkisráðherrar átta iðnríkja
heims komust að samkomlagi á
fimmtudag um að senda alþjóðlegar
öryggissveitir með þátttöku Samein-
uðu þjóðanna til Kosovo. En Rússar
hafa sett það skilyrði að Slobodan
Milosevic, forseti Júgóslavíu, leggi
blessun sína yfir þátttöku NATO-
þjóða. NATO hefur hins vegar lýst þvi
yfir að loftárásum verði haldið áfram
þangað til Milosevic gengur að skil-
yrðum bandalagsins. Fátt hefur vakið
eins mikla reiði í Rússlandi og loft-
árásir NATO á Júgóslavíu. Samkvæmt
skoðanakönnunum eru 95% þjóðarinn-
ar á móti þeim. 63% eru þeirrar skoð-
unar að NATO beri ábyrgð á Balkan-
stríðinu, 13% kenna báðum aðilum
um en aðeins aðeins 6% Serbum.
Rússneski sagnfræðingurinn Roy A.
Medvedev hefur bent á nokkrar ástæður til þessarar nei-
kvæðu afstöðu: 1) Rússum finnist að árásir NATO séu
dæmi um valdbeitingu hins sterka gegn hinum veika. 2)
Ekki sé verjandi að NATO geti gjöreytt serbneskum iðn-
aðarsvæðum með loftárásum á Serbíu án þess að hafa
áhyggjur af mannfalli. 3) Trúarleg og söguleg vinabönd
tengja Rússa og Serba. 4) Hernaðaraðgerðir NATO séu
tilraun Bandaríkjamanna til að sýna að það sé aðeins
eitt heimsveldi sem hefur forræði í alþjóðamáium. 5)
Vestræn ríki beri ábyrgð á efnahagshruninu í Rúss-
landi.
Það er ekkert nýtt að Rússar vilji draga úr áhrifum
Bandaríkjanna í heimsmálum. Þeir hafa þurft að horfa
upp á frekari vöxt og viðgang Bandaríkjanna á þessum
áratug meðan þeir urðu sífellt fátækari. Og það eru vita-
skuld fleiri en Rússar sem hafa miklar efasemdir um
loftárásir NATO. En blinda Rússa á framferði Serba í
Kosovo dró lengi vel úr trúverðuleika þeirra. ígor
Ivanov utanríkisráðherra gekk svo langt að tala um
meintar „þjóðernishreinsanir" Serba í Kosovo. Sú skoð-
un er reyndar enn úbreidd í Rússlandi að Kosovo-Alban-
ar séu að flýja undan loftárásum NATO en ekki
serbneskum hersveitum.
hemaðaríhlutun: í fyrsta lagi stendur
Kosovo-deilan í beinu samhengi við
Balkanstríðin 1991-1995, þegar alþjóða-
samfélagið var gjörsamlega óvirkt
meðan þjóðernishreinsanir og
fjöldamorð áttu sér stað. í öðru lagi er
ekki um tilviljanakennt ofbeldi að
ræða heldur skipulagðar ofsóknir.
Eins og Mark Danner, sem hefur rann-
sakað þessi strið, hefur lagt áherslu á
má greina fimm stig í aðgerðum Serba
í Bosníu og Króatíu sem þeir styðjast
nú við í Kosovo: 1) Þorp voru um-
kringd. Eftir aö serbneskir íbúar
höfðu verið varaðir við og sagt að
hverfa á brott vom hafnar stórskota-
liðsárásir á íbúðarhús til að hræða þá
íbúa sem vom af öðra þjóðemi. Síðan
voru sumir íbúanna teknir af lifi og
eftir aftökurnar var öðrum íbúum
smalað saman á götum úti. 2) Stjóm-
málaleiðtogar vora myrtir, sem og
aðrir sem hugsanlega gætu tekið við
af þeim, eins og lögfræðingar, dómarar, embættismenn,
rithöfundar eða kennarar. 3) Vopnfærir karlmenn vora
aðskildir frá konum og bömum og eldri karlmönnum. 4)
Konur, börn og gamalmenni voru rekin yfir landamær-
in. 5) Karlmenn sem voru færir um vopnaburð voru
teknir af lífi. Þetta hljómar óhugnanlega kunnuglega.
Þrátt fyrir sáttatiiraunir Rússa má gera ráð fyrir því
að stríðinu í Júgóslavíu ljúki á vestrænum forsendum.
Það hefði átt að leita samþykkis öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna fyrir hemaðaraðgerðum í Júgóslavíu, jafnvel
þótt Kinverjar og Rússar hefðu beitt neitunarvaldi. En
þótt hemaðaríhlutun í Júgóslavíu hvOi á veikum stoð-
um í alþjóðalögum má réttlæta hana í krafti neyðarrétt-
ar. Milosevic gerðist brotlegur með því að svipta Kosovo
sjáifstjórn og í vopnahléssamningnum í október viður-
kenndi hann að Kosovo-deilan væri ekki innanríkismál.
Hann ber mestu ábyrgðina á því hvemig komið er á
Balkanskaga. Við lausn deilunnar skiptir mestu máli að
Milosevic nái ekki að styrkja sig aftur í sessi eins og
með Dayton-samkomulaginu 1995.
Eriend tíðindi
Valur Ingimundarson
Bosnía og Kosovo
Deila má á vestræn ríki fyr-
ir að velja úr þær þjóðir eða
þjóðabrot sem þau vilja styðja
í neyð og hafna öðrum. En sú
staðreynd að Vesturlönd komu
ekki í veg fyrir íjöldamorð eða
þjóðemishreinsanir í Súdan,
Rúanda eða í Krajína-héraði,
þegar Króatar tóku héraðið
aftur af Serbum, réttlætir eng-
an veginn aðgerðaleysi í
Kosovo. NATO greip til vopna-
valds til að forðast að sagan í
Bosníu endurtæki sig. Loft-
árásir NATO flýttu fyrir of-
beldisverkum Serba. En örygg-
issveitir Milosevics voru þeg-
ar byrjaðar að reka Kosovo-Al-
bana frá heimkynnum sínum
og brenna hús þeirra áður en
þær hófust. Markmið Milos-
evics var að reka alla Kosovo-
Albana úr norðurhlutanum og
skilja hann frá suðurhlutan-
um.
Finna má að þeirri ákvörð-
un NATO að treysta eingöngu
á lofthernað og vilja ekki færa
meiri fómir til að hjálpa fóm-
arlömbum þjóðemishreinsana
Serba. Tvennt má þó aldrei
gleymast í umræðunni um
Þótt miðað hafi í samkomuiagsátt í Kosovo-deilunni á fundi átta iðnríkja heims
í Bonn á fimmtudag er enn ágreiningur um lykilatriði. Rússar og vestrænar þjóð-
ir komust að samkomulagi um drög að lausn deilunnar með þátttöku Samein-
uðu þjóðanna. Samkvæmt því yrðu sendar öryggissveitir til Kosovo til að gera
Kosovo-Albönum kleift að snúa aftur til heimkynna sinna. Enn er þó deilt um
skipan liðsins og það skilyrði Rússa að Slobodan Milosevic, leiðtogi
Júgóslavíu, fallist á sáttatiliöguna.
i$koðanir annarra
Slagurinn um Skotland
„Skotar hafa tekið stórt skref inn í sögu nútím-
ans. Skotar kusu, af frumkvæði Englendinga, til
eigin þings. Kosningamar, og úrslitin, eru sterkari
vísbending um lýðræði og pólítískan þroska en til-
finningaþrungin þjóðaratkvæðagreiðsla um sjáif-
stæði hefði getað orðið. Stjórn Verkamannaflokks-
ins hefur einnig staðið prófið sem hún lagði fyrir
sjálfa sig og þjóðina. Verkamannaflokkurinn verð-
ur ekki bara stærsti flokkurinn í Edinborg. Blair
hefur einnig tekist að taka annað skref í hinni
miklu tilraun sinni til að dreifa valdinu. Þeir sem
eiga nú að stjórna frá Edinborg hafa fengiö víðtæk
völd yfir atvinnulífi, menntamálum, dómskerfi og
heilbrigði smálum. “
Úr forystugrein Aftonbladet 7. mal.
Leiöin tll friðar opnuð
„Leiðin til friðar hefur verið opnuð en það er eft-
ir að yfírstíga margar hindranir. Þetta er staðan eft-
ir að Vesturveldin og Rússland hafa náð samkomu-
lagi um grundvallaratriðin fyrir lausn deilunnar
um Kosovo. Þrátt fyrir að hindranimar séu enn
stórar ætti að vera hægt aö komast yfir þær þar
sem bæði NATO og Serbía hafa ekki jafn mikinn
áhuga á að halda stríðinu áfram og áður.“
Úr forystugrein Aftenposten 6. maí.
ÁrangurJacksons
„Ferö Jesse Jacksons til Belgrad var árangursrík j
í að minnsta kosti tveimur atriðum. Honum tókst
að fá lausa þrjá bandaríska hermenn og hann setti
ekki úr skorðmn stefnu yfirvalda. Hann hafði ekk-
ert umboð frá forsetanum um að semja fyrir Banda-
ríkin og þó að hann hefði reynt að koma á framfæri
eigin hugmyndum virtust þær ekki hafa áhrif á þá
ákvörðun NATO að halda áfram stríðinu."
Úr forystugrein Washington Post 4. maí
mmm