Dagblaðið Vísir - DV - 08.05.1999, Blaðsíða 36

48
*
LAUGARDAGUR 8. MAÍ 1999
Leith í Skotlandi heillar enn þrátt fyrir smæö og fátækt:
DV, Leith:
Þessi höfn var í áratugi fyrstu
kynni íslendinga af hinu stóra út-
' landi. Hér sá landinn í fyrsta sinn
heilu raðirnar af húsum hlöðnum
úr tilhöggnu grjóti og sporvagna
sem skröltu um götumar með fólk
innanborðs. Skipin sem áður fluttu
íslendinga til útlanda lögðust að við
austurkantinn á lænunni sem heitir
þvi virðulega nafni Leith Waters.
Leith var stórborg fyrir Islend-
inga sem fyrir einni öld eða svo
komu þar við á leið sinni til Kaup-
mannahafnar. Reykjavík var bara
smáhola í samanburði við sjálfa
Leith i Skotlandi. Leith var þó og er
ekki annað en lítiil hafnarbær, út-
hverfi frá öðrum og stærri stað. Yfir
Leith gnæfir Edinborg; borgin við
kastalann sem staðið hefur í þrjú
y- þúsund ár.
Ströndin - eða The Shore - í Leith. Hér stigu margir íslendingar í fyrsta sinn fæti á erlenda jörð. Skipin eru hætt að
leggjast hér að en veitingahúsin eru enn á sínum stað. DV-myndir Gísli Kristjánsson
Forn frægð
Það er enn spennandi að koma til
Leith þótt staðurinn sé ekki lengur
áfangi á leiðinni út í heim. Skipin
eru að vísu hætt að lóna upp í Leith
Waters og þar liggur nú bara einn
gulmálaður gufukláfur frá fyrri öld.
Nú er búið að opna dyr á síðu skips-
ins og breyta því í veitingastað. Það
er dæmigert fyrir Leith. Nú koma
flestir þangað tiljað borða fisk. Veit-
ingahúsin í Leith. eru betri en verts-
húsin uppi í Edinborg.
Leith er að rísa af dvala eftir
mörg erfíð ár. Hér drabbaðjst aUt
niður í áratugi en nú hafa endur-
reisnarmenn tekið til hendinni og í
það minnsta hafnarhverfið er aftur
orðið staðarprýði. Ofar í bænum
tróna íbúðarblokkir sem reistar
voru fyrir þrjátíu árum til að bæta
úr sárri húsnæðiseklu í bænum. Þá
var Leith orðin eitt versta fátæktar-
bæli Skotlands.
Þessar blokkir standa en niðri í
miðbænum eru húsin enn þau sömu
og áður og meira að segja sumar af
gömlu kránum standa þar óbreytt-
ar. Hér keyptu íslendingar fyrstu
veitingar sínar á erlendri grund
meðan skipið staldraði við á leið
sinni til Kaupmannahafnar.
Fiskur og franskar
Vertshús eins og Malts & Hops
eða The Kings Warf eru hér enn en
gestirnir eru ekki þeir sömu. Nú
skjótast hingað embættismenn borg-
arinnar í jakkafötum og drögtum og
fá sér hádegismat: Fiskur og fransk-
ar og ölglas. Maturinn breytist ekki
og þegar gengið er inn á þessa staði
leggur á móti gestum angan af ediki,
fiski og steiktri feiti. Erfiðiskarlar
frá höfninni eða vaðmálsklæddir og
stóreygir íslendingar hafa ekki sést
hér í áratugi.
Austurbakka gömlu hafnarinnar í
Leith hafa heimamenn lengi kallað
Ströndina - eða The Shore. Þetta er
aðalgata bæjarins og ef gengið er
upp frá Ströndinni er komið inn á
Leith Walk, götuna sem liggur upp
að járnbrautarstöðinni í miðborg
Edinborgar. Þetta er hálftíma til
klukkutíma rölt upp brekkuna, eftir
því hve hratt er farið. Þetta er leið
sem margir íslendingar gengu með-
an beðið var eftir að skipið - Gull-
foss eða hvað það nú hét - héldi
áfram til Kaupmannahafnar.
Grá og græn borg
Á Leith Walk er ys og þys og ekk-
ert því til fyrirstöðu að taka strætis-
vagn til Edinborgar leiðist mönnum
hávaðinn. Edinborg er grá. Húsin
eru grá og stundum jafnvel græn-
flekkótt af mosa.
Edinborg er líka tignarleg borg;
raunveruleg borg. Það er hætt við
að hakan hafi sigið niður á bring-
una á mörgum íslendingnum þegar
hann kom upp á hæðina norðan við
jámbrautarstöðina og sá yfir Gamla
bæinn og upp að Kastalanum, sem
alltaf hefur verið höfuðprýði Edin-
borgar.
Járnbrautarstöðin er í dal- eða
gilskoru miili Gamla bæjarins að
sunnan og Nýja bæjarins að norðan.
Nýi bærinn er að vísu frá því um og
eftir 1770 og því kominn nokkuð til
ára sinna. Nýi bærinn getur m.a.
státað af Princes Street, aðalversl-
unargötu Edinborgar.
Konunglega mílan
Gamli bærinn hefur upp á Kon-
unglegu míluna að bjóða. Það er
gamla höfuðgata borgarinnar og
liggur frá dyrum Kastalans og niður
að Hollyroodhöll. Kastalann verða
allir að skoða en aðgangurinn kost-
ar 750 íslenskar krónur
Þarna á Konunglegu mílunni og í
hliðargötum hennar má vel eyða
einum degi - og öðrum til - bara
við að njóta þess sem höfuðborg
Skota hefur upp á að bjóða. Versl-
anir eru fáar en vertshús þeim
mun fleiri og hér á hver staður sína
sögu og ef þessar sögur eru ekki frá
síðustu öld þá eru þær frá öldinni
þar á undan.
Upp frá jámbrautarstöðinni liggja
margar og brattar smágötur eða
tröppur upp á Konunglegu míluna.
The Fleschemarket er ein þeirra og
sú fjölfarnasta. Á miðri leið er verts-
húsið The Halfway House sem býð-
ur hressingu þeim sem þreytast á að
ganga þessa metra frá járnbrautar-
stöðinni og upp á aðalgötuna.
Haggis fyrir alla
Sunnan við Konunglegu míluna
er komið inn á hliðargötur eins og
Victoria Terrace, The Bow og Grass-
market. Þar eru skemmtilegustu
veitingahúsin. Og einnig inni í Cow-
market, austur af Grassmarket.
Gildar ástæður em fyrir því að
skosk matargerðarlist hefur ekki
farið sigurför um heiminn. Þetta er
ekki góður matur. Skoska slátrið
haggis er heimsfrægt en ekki að
sama skapi vinsælt. íslendingum
ætti þó hvorki að koma bragð né út-
lit á óvart. Þetta er í aðalatriðum
sami matur og íslenskt slátur.
Á öllum krám er auk haggis hægt
að fá fisk og franskar og bökur með
nautasteik og nýrum. Ekki hefur
þessi matur heldur náð að keppa við
franskan, ítalskan og austurlenskan
mat í vinsældum meðal jarðarbúa -
en í Skotlandi borða menn skoskan
mat. Engin vandræði eru þó að
finna ágæt alþjóðleg veitingahús í
Edinborg reynist matur heima-
manna leiðigjarn.
Listahátíðarborg
Edinborg er mikil ferðamanna-
borg. Þar fyllist allt af fólki á
haustin þegar listahátíðin mikla,
kennd við borgina, er haldin. Þetta
er nafntogaðasta listahátíð í heimi.
Á haustin getur því reynst erfitt að
nálgast gistipláss nema pantað sé
með góðum fyrirvara.
Á öðrum árstiðum eru öll gistihús
opirf og lítið mál að finna næturstað
fyrir tvö til fimm þúsund krónur ís-
lenskar á mann. Enn ódýrari gisting
fæst í úthverfunum. Best er að leita
á náðir gistimiðlunarinnar við norð-
urhliðina á járnbrautarstöðinni.
Hvíld frá Glasgow
Fáir íslendingar koma nú til
Skotlands um Leith. Glasgow hefur
tekið við hlutverki gamla hafnar-
bæjarins. í Glasgow eru allir stór-
markaðimir og allar Kringlurnar.
I Edinborg og Leith er hins vegar
miklu fleira sem spennandi er að
skoða. Þegar haft er í huga að að-
eins tekur 50 mínútur að fara með
lest milli Glasgow og Edinborgar þá
er það kjörin hvíld frá inn-
kaupastressinu í Glasgow.
Glsli Kristjánsson
Konunglega mílan í Edinborg. Þetta er aðalgatan í Gamla bænum og liggur
>á milli tveggja konunglegra bústaða - Edinborgarkastala og Holyrood-hallar.
Gondólar í Vegas
Eitt dýrasta hótel heims, Fen-
eyjar, hóf starfsemi síðastliðinn
,: mánudag í spilavítisborginni Las
i Vegas. Starfsemin er þó bundin
við fjárhættuspil og helming veit-
ingasalanna fyrst um sinn því
Íekki hefur tekist að ljúka við hót-
elherbergin. Hótelið mun kosta
1,4 milljarð Bandaríkjadala þegar
upp verður staðið. Talsmaður hót-
elsins varðist allra frétta í vik-
unni af því hvenær menn gætu
keypt sér gistingu á hótelinu. Þá á
eftir að reisa ráðstefnusali og rús-
ínan í pylsuendanum verður svo
verslunargata, hálfur kílómetri að
lengd, þar sem fólk getur ferðast
með gondólum eftir heimatilbún-
um síkjum.
mmmmmmmmámmmmmmmmmmmmmK
Magritte heimsóttur
Aðdáendur belgíska málarans
René Magritte geta nú fengið að
sjá hvernig var umhorfs á heimili
hans og vinnustofu þegar hann
dvaldi I Brussel á árunum 1930 til
1954. Húsgögn Magritte hafa verið
flutt á ný í húsið og rauða svefn-
herbergið er að sjálfsögðu á sín-
um stað. í vinnustofunni er að
finna nokkur málverk meistar-
ans, auk ljósmynda og svo auðvit-
að tækja og tóla sem hann notaði
við listsköpun sína. Heimsókn til
Magritte ætti því að vera hin
áhugaverðasta en húsið er við 135
Rue Esseghem í Brussel.
Ekkert flug á gamlárskvöld
Virgin Atlantic flugfélagið til-
kynnti á dögunum að 25 ára áætl-
un félagsins félli niður næsta
gamlárskvöld. Að sögn er það
ekki títtnefndur 2000-vandi sem
veldur forráðamönnum áhyggjum
heldur það að starfsmenn félags-
ins hafa ítrekað látið í ljós að þeir
vilji eyða kvöldinu með sínum
nánustu. Virgin Atlantic er fyrsta
alþjóðlega flugfélagið sem ákveð-
ur að leggja flota sínum þegar
nýtt árþúsund gengur í garð.
45 mínútna leikhús
Þaö er mikið um að vera hjá
Konunglega leikhúsinu í London
| um þessar
mundir. Leik-
húsið hefur
ákveðið að
það sem eftir
I lifir árs verði
nokkuð sam-
felldar sýn-
ingar á
hundrað
bestu leikritum aldarinnar. Leik-
ritin verða ekki sýnd í heild sinni
heldur hafa verið valin til sýn-
inga 45 mínútna brot. Það voru
leikritahöfundar og leikhúsfræð-
ingar sem settu saman listann um
: bestu leikverk aldarinnar.