Dagblaðið Vísir - DV - 18.11.2000, Qupperneq 12

12
LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 2000
x>v
Fréttir
Mikið í húfi á loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í Haag:
Afstaða Bandaríkj-
anna ræður úrslitum
„Síðasta tækifærið til að bjarga
jörðinni.1'
Þótt ekki séu allir sammála þess-
ari fullyrðingu ýmissa umhverfis-
verndarsamtaka er hitt ljóst að þátt-
takendanna á loftslagsráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna sem fram fer í
Haag í Hollandi þessa dagana bíður
mikið verk. Tilgangur ráðstefnunn-
ar, sem hófst í vikubyrjun og stend-
ur til loka þeirrar næstu, er að finna
leiðir til að draga úr losun gróður-
húsalofttegunda út i andrúmsloftið
sem flestir geta sætt sig við.
Því verður víst tæpast á móti
mælt að hitastig á jörðinni fer
hækkandi. í rannsókn sem birtist
fyrr í þessum mánuði kemur fram
að við lok 21. aldarinnar geti svo
farið að hitastigið hefði hækkað um
allt að heilar sex gráður á Celsíus.
Jafnmikil hækkun á jafnskömmum
tíma á sér ekkert fordæmi. Sérfræð-
ingar sem stóðu að rannsókninni
eru sannfærðir um að maðurinn
eigi sök á þessu, að hluta til að
minnsta kosti, ef ekki að mestu
leyti.
Manninum aö kenna
„Við verðum sífellt vissari í okk-
ar sök um að drjúgur hluti hækk-
andi hitastigs er til kominn vegna
athafna mannanna," segir Geoff
Jenkins sem starfar við Hadley-
rannsóknarstofnunina í loftslags-
breytingum við bresku veðurstof-
una.
Já, vísbendingarnar um hækk-
andi hitastig af völdum gróðurhúsa-
áhrifanna verða sífellt fleiri. Jöklar
eru farnir að hopa og á þessu ári
uppgötvaðist að myrkustu hafdjúp-
in eru meira að segja orðin hlýrri
en áður. Á síðustu eitt hundrað ár-
um hefur hitastig á yfirborði jarðar
hækkað um hálfa gráðu á Celsíus,
eða svo.
Vísindamenn óttast að ef svo
heldur fram sem horfir geti hækk-
andi hitastig haft hrikalegar afleið-
ingar fyrir heimsbyggðina. Eitt af
áhyggjuefnum manna er hærra yfir-
borð sjávar. Ekki þarf nema einn
metri að bætast við, til dæmis
vegna bráðnunar jökla, til að ýmis
eyríki eins og Maldiveyjar og Mars-
halleyjar fari hreinlega á bólakaf.
Þurrkar og skógareldar
Meiri öfgar i veðurfarinu eru
hins vegar þær breytingar sem all-
ur þorri almennings mun verða
mest var við. Víst þykir að gróður-
húsaáhrifin muni hafa í för með sér
meiri þurrka og skógarelda á einum
stað en að annars staðar rigni
meira en áður og flóð færist 1 vöxt.
Þetta er hluti vandamálanna sem
■ fulltrúar 180 þjóða á loftslagsráð-
stefnunni þurfa að glíma við og
helst finna einhverja lausn á. Eitt er
víst að þeir hafa ekki efni á að svo
líti út sem þeim hafi mistekist ætl-
unarverk sitt.
Á loftslagsráðstefnunni í Kyoto
fyrir þremur árum náðist sam-
komulag um markmið í baráttunni
við losun gróðurhúsalofttegunda út
í andrúmsloftið. I samkomulaginu
er kveðið á um að draga eigi úr los-
uninni um rúm fimm prósent miðað
viö það sem var árið 1990. Því á að
LOFTSLAGSRAÐSTEFNA SAMEINUÐU ÞJOÐANNA
YFIRBORÐ SJAVAR
1880-1980
Yfirborð heimshafanna hækkaði
um 10 til 25 sentímetra á þessu
tímabili. Að miklum hluta var
um að kenna 0,3 til 0.6
gráða hækkun hitastigs
á yfirborði jaröar
— Meðalhæð yfir-
borðs sjávar
1880
LOSUN I HEIMINUM
Losun frá þróuðu ríkjunum mun árið
2010 verða 18 prósentum meiri en árið
1990 nema gripið verði til aðgerða
Mestu framleiðendur
koldíoxíðs (C02)árið 1995
^ Milljónir tonna
tP (eingöngu eldsneytisbruni)
Gróðurhúsa-
lofttegundir
Koldioxíð 0,4 50-200
Metan 0,6 12
Nituroxíð 0,25 120
CFC-12 0,0 50
HCFC-22 5,0 12
Perflúormetan 2.0 50.000
Brennisteinshexaflúoríö 5.0 3.200
Magn C02 andrúms-
loftinu t heiminum
Hlutar af milljón
REGN I HEIMINUM
HITASTIG A YFIRBORÐI JARÐAR
Ráðherrar og erindrekar frá 180 ríkisstjórnum funda þessa dagana í
Haag í Holiandi um ieiðir tii að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda
Að minnsta kosti 55 aðilar að sáttmála SÞ um loftslagsbreytingar verða að staðfesta
samkomulagið sem gert var í Kyoto árið 1997 um að draga úr losun gróöurhúsa-
lofttegunda til að þaö gangi í gildi. Til þessa hafa aðeins 30 þróunarlönd gert það
2000-2100
Líkön gera ráð fyrir að yfirborð sjávar
muni hækka um 15 til 95 sentímetra
til viðbótar fyrir árið 2100. Það
gerist vegna hitaþenslu sjávar
og ferskvatns frá bráðnandi
jöklum
Besta
spa
Mest
Lægst
Þjóðir
sem
verða
fyrir
ahrifum
2100
2080
2060
2040
2020
REUTERS =!|
Breytingar yfir landi, 1900 til 1994
B Vaxandi m Minnkandi
+0,6
Frávik frá heimsmeöaltalinu
15,08 gráöur á celsíus
+0,4
+0,2
-0.2
-0,4
-0,6
1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1870 1980 1990 2000
Loftslagslíkin spá því að árið 2100 hafi hitastig hækkað um 1 til 3,5 gráður á celsíus
Heimild: Umhverfisstofnun SÞ/GRID-ArendalHeim
vera lokið á árunum 2008 til 2012.
Eitt hundrað og áttatíu ríki undir-
rituðu bókunina i Kyoto en til þessa
hafa aðeins þrjátíu riki staðfest
hana. Iðnríki eins og Bandaríkin
eru ekki þar á meðal.
Skógar teknir meö
Bandaríska sendinefndin í Kyoto
fékkst að lokum til að skrifa undir
samkomulagið í skiptum fyrir að fá
inn tvö ákvæði, annars vegar um
viðskipti með losunarkvóta og hins
vegar um að skóglendi sem dregur í
sig koldíoxíð, helstu gróðurhúsaloft-
tegundina, veiti eins konar afslátt á
samdrætti í losun.
Þjóðir Evrópusambandsins hafa
verið afskaplega tregar til að fallast
á hugmyndir Bandaríkjanna, þótt
þær hafi linast í andstöðu sinni um
miðja vikuna. Evrópuþjóðirnar telja
að auðugustu ríki heimsins eigi að
leggja meira á sig til að draga meira
úr losuninni á heimavígstöðvunum.
„Við stöndum frammi fyrir mikl-
um vanda þar sem stærsta iðnríkið
í heiminum hefur ekki einu sinni
lagt samkomulagið frá Kyoto fyrir
þingið," segir sir Crispin Tickell,
fyrrum sendiherra Breta hjá Sam-
einuðu þjóðunum. „Á þessu vett-
vangi eru Bandaríkjamenn þrjót-
arnir. Þeir hafa ekki fylgt Kyoto eft-
ir og samt menga þeir manna mest.
Þeir eru aðeins 4 prósent íbúa
heimsins en samt losa þeir 25 pró-
sent allra gróðurhúsalofttegunda.“
Lykilhlutverk í baráttunni
Sumir sérfræðingar gagnrýna til-
lögur Bandaríkjamanna um að fá að
nota skóglendi til að soga i sig koldí-
oxlð í stað þess að draga úr losun
þess. David Sandalow, formaður
bandarísku sendinefndarinnar, vís-
ar gagnrýninni á bug.
„Skóglendi og ræktarland gegna
lykilhlutverki í hringrás kolefnis og
það er ekkert vit í því að taka þau
ekki með í reikninginn í baráttunni
gegn gróðurhúsaáhrifunum," segir
Sandalow. Og bætir við að með því
að stuðla að aukinni ræktun skóga
og annars lands verði hægt að
standa vörð um fjölbreytni lífrlkis-
ins og gæði drykkjarvatns.
En jafnvel þótt fulltrúarnir í
Haag fallist í faðma og samþykki
allar tillögurnar sem liggja fyrir
fundinum og hrindi þeim siðan i
framkvæmd mun það ekki duga til
að lækka hitastig á jörðinni um
nema brot úr einni gráðu. Hækkun
hitastigsins sé í raun óafturkræf.
Kyoto fyrsta skrefið
Geoff Jenkins frá Hadley rann-
sóknarstöðinni segir að markmiðin
sem sett eru fram í samkomulaginu
frá Kyoto séu aðeins fyrsta skrefið.
„Ef við ætlum okkur að draga
sem mest úr hækkandi hitastigi af
völdum gróðurhúsaáhrifanna
verðum við að draga úr útblæstri
Mótmælt í Haag
Kjarnorkuandstæðingar komu til
Haag í vikubyrjun og efndu til mót-
mæla fyrír utan ráðstefnuhöllina þar
sem ioftsiagsráðstefna SÞ er haldin.
um sextíu prósent eða meira á
næstu áratugum," segir Jenkins.
Rannsóknir Jenkins og félaga
hans sýna að meira að segja sextíu
prósent samdráttur í losun gróður-
húsalofttegunda muni aðeins leiða
til þess að hitastig hækki ekki um
meira en 2 gráður fram til ársins
2100. Það þýddi að yfirborð sjávar
myndi hækka um þrjátíu senti-
metra.
Orkumálaráðuneyti Bandaríkj-
anna birti niðurstöður nýrrar rann-
sóknar í vikunni þar sem skoðað er
hvort Bandaríkin geti dregið úr
notkun sinni á jarðefnaeldsneyti.
í skýrslunni kemur fram að verði
gerðar breytingar á orkustefnu
Bandaríkjanna, breytingar sem
ekki kosta mikið fé, verði hægt að
draga allverulega úr losun koldi-
oxíðs.
Þrjár leiðir til bjargar
Vísindamennirnir sem gerðu
skýrsluna benda á þrjár leiðir til að
draga verulega úr orkunotkun, og
þar með úr losun koldíoxíðs, án
þess að efnahagslífið bíði skaða af. í
fyrsta lagi þurfi að gera meiri kröf-
ur um orkunýtingu, í öðru lagi
þurfi að auka fjárframlög til rann-
sókna hins opinbera og einkafyrir-
tækja í orkumálum og í þriðja lagi
þurfi að taka upp kerfi þar sem fyr-
irtæki sjái sér hag í því að draga
meira úr losun koldíoxíðs en þeim
ber skylda til.
Marilyn A. Brown, helsti höfund-
ur skýrslunnar, segir að ekki aðeins
myndi losun gróðurhúsalofttegunda
minnka heldur yrðu orkureikning-
ar fyrirtækja og almennings lægri,
landið yrði ekki jafnháð innfluttri
olíu og nú er og loks yrði dregið úr
loftmengun og súru regni vegna
minni útblásturs verksmiðja og
bíla. Brown stjórnar rannsóknum á
orkunýtingu og endurnýjanlegri
orku í Oak Ridge rannsóknarstofn-
uninni.
James Hansen, forstöðumaður
Goddard geimrannsóknastöðvar
bandarísku geimferðastofnunarinn-
ar NASA, bendir á það í grein í Los
Angeles Times að til sé lausn á
hækkandi hitastigi á jörðinni og
byggist hún á heilbrigðri skynsemi.
Heilbrigð skynsemi
„Það eru tvö atriði í þessari heil-
brigðu skynsemdarlausn á gróður-
húsaáhrifunum,“ segir Hansen 1
grein sinni.
í fyrsta lagi, segir hann, verðum
við að draga úr vexti loftmengunar
og í öðru lagi megum við ekki
brenna jarðefnaeldsneyti hraðar en
við gerum nú.
„Það þýðir að vaxandi orkuþörf
verður að mæta með aukinni nýt-
ingu og með því að innleiða tækni
sem framleiðir lítið eða ekkert af
koldíoxíði," segir Hansen.
Hvoru tveggja er hægt að ná fram
en ólíklegt er að það gerist fyrir
slysni. Beita þarf tækni sem dregur
úr loftmengun. Árlegur vöxtur los-
unar koldíoxíðs hefur verið fjögur
prósent en er nú kominn niður í eitt
prósent. Til að eitthvert gagn verði
af verður að draga enn frekar úr
honum þannig að hann verði eng-
inn, eða jafnvel minni en nú er.
En hvað svo sem menn gera er
ekki hægt að vænta árangurs fyrr
en eftir langan tíma. Loftslagsbreyt-
ingum má nefnilega líkja við risa-
stórt olíuflutningaskip að þvi leyt-
inu að mjög erfitt er að hægja á
ferðinni. Áð hluta til vegna þess að
loftslagsbreytingar eru svo flókið
fyrirbæri, þar sem breytingar á ein-
um stað geta haft víðtækar afleið-
ingar þúsundir kílómetra í burtu
eða einhvern tíma í fjarlægri fram-
tið.
Byggt á BBC, The Guardian, The
New York Times, The Sunday
Times, Libération, The Los Ang-
eles Times og Reuters.