Dagblaðið Vísir - DV - 02.02.2002, Blaðsíða 20

20
LAUGARDAGUR 2. FEBRÚAR 2002
Helgarblað_________________________________________________________________________________________________py
Set spurningar-
merki við álla hluti
Sigríður Dúna segist fátt hafa
gert skemmtilegra um ævina en að
skrifa ævisögu Bjargar sem er
hennar fyrsta bók á íslensku. „Jú,
mig langar til að halda áfram að
skrifa bækur, það er bara að finna
tímann tif þess með fram kennslu
og öðrum störfum sem fylgja því að
vera kennari við Háskóla íslands,"
segir hún þegar hún er spurð hvort
þær frábæru viðtökur sem bókin
hafi fengið séu ekki hvatning til
áframhaldandi ritstarfa.
- En af hverju kom ekki út bók
fyrr?
„Ég hef verið að gera svo margt.
Hef skrifað fræðigreinar í tvo ára-
tugi og lít á þau ár sem góðan æfing-
artíma. Á þessum árum átti ég þátt
í að stofna kvennahreyfingu, sat á
þingi í fjögur ár, lauk doktorsnámi
og er búin að vera kennari við Há-
skóla íslands á annan áratug. Þar að
auki á ég tvö börn. Það hefur verið
nóg að gera. Ég hef aldrei hugsað út
í það af hverju ég skrifaði ekki bók
fyrr. Kannski þurfti ég bara að viða
að mér nægri lífsreynslu til að
skrifa bók sem ég væri ánægð með.“
Hvað er ævisaga?
- Tölum aðeins um þetta form,
ævisöguna.
„Mig langaði til að skrifa bók sem
ég hefði sjálf gaman af að lesa, sem
segði sögu um leið og hún upplýsti
mig um eitthvað. Ekki svo að skilja
að fræðilegar greinar þurfl endilega
að vera leiðinlegar, þær eru það
reyndar margar en aldeilis ekki all-
ar. Þegar ég fór síðan að fást við
Björgu, ævi hennar og störf, velti ég
fyrir mér hvaða form ég ætti að gefa
þessu efni. Og ég komst að þeirri
niðurstöðu að ævisagan sé í raun og
veru einhver aðgengilegasta leiðin
til að koma til skila þekkingu á
mönnum og samfélagi. íslend-
ingasögurnar eru til dæmis í
raun byggðar á ævisögum
sögum um einstaklinga og
samskipti þeirra í sam-
spili við menningu og
samfélag. Ævisagan er
okkur íslendingum því
nærtæk. Svo eigum við
líka öll okkar eigin
ævisögu. Ævisagan
sem form er því þegar
fyrir hendi í hugsun
okkar og lífi. Þess
vegna er það sérstak-
lega góð aðferð að
koma því sem mað-
ur hefur að segja til
skila. Mér finnst
reyndar töluvert
mikið af bókum
hafa verið gefnar
út undir heitinu
ævisögur, sem
ættu kannski
frekar að heita
Sigríöur Dúna:
„Mig langaöi til
að skrifa bók
sem ég heföi sjéif
gaman af aö
lesa, sem segöi
sögu um leiö og
hún upplýsti mig um
eitthvaö. Ekki svo aö
skilja að fræöilegar greinar
þurfi endilega að vera leiöinleg-
ar, þær eru þaö reyndar margar
en aldeilis ekki allar. Þegar ég
fór síöan að fést við Björgu, ævi
hennar og störf, velti ég fyrir
mér hvaöa form ég ætti að
gefa þessu efni. Og ég komst
að þeirri niöurstööu að ævisag-
an sé í raun og veru einhver
aögengilegasta leiöin til að
koma til skila þekkingu á
mönnum og samfélagi. “
frásagnir eða endurminningar. Fyr-
ir mér er ævisaga ekki bara frásögn
heldur einnig greining á menningu
og samfélagi þess sem bókin fjallar
um.
- Björg gleymdist en er nú allt í
einu orðin þekkt kona og segja má
að það sé þér að þakka. Gleður það
þig ekki?
„Jú, það er mjög gaman. En það
eru fleiri sem hafa haft vakandi
auga með-Björgu. Áhugafólk um líf
og störf Bjargar reistu henni styttu
fyrir framan Odda í sumar sem leið
og Kvennasöeu-
safnið
stóð
fyr-
þátt í því að kynna íslendingum
þessa konu og verk hennar. Þegar
jólatréð stóð hér í stofunni á að-
fangadagskvöld ljósum prýtt og gjaf-
imar undir hugsaði ég með mér að
líklega væri bókin um Björgu undir
þó nokkrum jólatrjám á íslandi. Það
snart mig. Mér fannst eins og hún
væri komin heim.“
Mannfræðin og femínisminn
- Snúum frá Björgu og að sjálfri
þér. Þú ert mannfræðingur, hvernig
hafa þau fræði mótað lífsskoðanir
þínar?
„Ég lærði af mannfræðinni að
setja spurningarmerki við alla
uti. Hún kenndi mér líka hve
heimurinn er stór og marg-
breytilegur og aðferðir
mannanna til að lifa lífinu
mismunandi. Og að á með-
an siðir og venjur hafa ekki
kúgun í för með sér þá eiga
öll slík mannanna verk rétt
á sér. Mannfræðin boðar
því ákveðna víðsýni og um-
burðarlyndi og fer í gagn-
stæða átt við dómhörkuna.
Frá þessu sjónarhorni er
stutt yfir í femínismann
því mannfræðin lítur á
kynin sem menningar-
hópa sem eiga margt
sameiginlegt, þar á meðal
mennsku sína og eiga því að eiga
sama rétt á vettvangi samfélags
og menningar. Það má eiginlega
segja að mannfræðin sé eins kon-
ar undirbygging undir
femtnisma minn.“
ír syn-
ingu um
hana í Þjóð-
arbókhlöð-
unni þegar
bókin kom út
En mér þykir
vænt um
að hafa
átt
fyrr
- Hafa femínískar skoðanir þínar
eitthvað breyst með árunum?
„Auðvitað. Mér þætti afar slæmt
ef skoðanir mínar breyttust ekki og
þroskuðust með mér. Samt eru
ákveðnir uppistöðuþræðir sem ekki
breytast eins og að réttindi og skyld-
ur karla og kvenna eigi að vera
sambærileg og gagnkvæm. Það eru
engin lög á íslandi sem mismuna
konum og körlum. I orði ríkir jafn-
rétti kynjanna á íslandi en veruleik-
inn er svolítið annar. Það er vegna
þess að við erum enn dálítið föst í
gömlum og lífseigum hugmyndum
um verkaskiptingu kynjanna, um
„Ég er enn í pólitik.
Ég lít svo á að lífið og
allt sem við gerum sé
mótað af sýn okkar á líf-
ið, skoðunum og hug-
myndum. Það er pólitik,
hún er ekkert flóknari en
það. Og lífssýn mín kem-
ur til skjalanna í öllu
sem ég geri, í skrifum
mínum, í starfi mínu í
Háskólanum, á heimil-
inu. En ég sakna ekki
hins formlega pólitíska
vettvangs.
Síður en svo. “
að konur eigi að vera mæður og
húsmæður og að karlar eigi að vera
fyrirvinnur. 1 grunninn eru þess-
ar hugmyndir ættaðar úr
gamla bændasamfélaginu en
íslenskt þjóðfélag breyttist
svo ógnarhratt á síðustu
öld að menn
urðu að eiga eitthvað
sem væri óumbreyt-
anlegt og ég held að
menn hafi þess
vegna gripið í
hugmyndina um
móðurina, hina
stöðugu undir-
stöðu heimil-
anna, og
upphafið
hana.
Kvenna-
bar-
áttu-
kon-
hafa
bæði
og
síðar not-
að mikil-
vægi móður-
hlutverksins
til að rök-
styðja mál sitt
en ég hef hin
síðari ár talið að
fara verði mjög
varlega í því.
Hættan er sú að
slík röksemda-
færsla festi móður-
ímyndina enn frekar
i sessi og rammi kon-
ur því áfram af innan
takmarka hennar. Ég
vil sjá jafnræði með
kynjunum bæði
inni á heimilinu,
eins og nýju fæð-
Sigríður Dúna
Kristmundsdóttir
hlaut á dögunum
íslensku bók-
menntaverðlaun-
in fyrir ævisögu
Bjargar C. Þor-
láksson.
í viðtali við
Kolbrúnu
Bergþórsdóttur
ræðir Sigríður
Dúna meðal ann-
ars um bókina,
mannfræði og
femínisma.
ingarorlofslögin miða að, og í at-
vinnulífinu þar sem konur hafa
ekki að öllu leyti staðið jafnfætis
körlum. Á vinnumarkaðnum hefur
sú goðsögn verið lífseig að konur
séu verri vinnukraftar en karlar
vegna þess að þær eigi böm. Ef
vinnuveitendur standa frammi fyrir
því að karlarnir eiga líka börn, fari
í fæðingarorlof og sinni heimilis-
störfum er verið að vinna gegn þess-
ari mismunun. Fæðingarorlofslögin
snúast því um miklu meira en fæð-
ingarorlof. Þau snúast um sambæri-
lega stöðu kynjanna, bæði inni á
heimilinu og úti á vinnumarkaðn-
um, og eru tvímælalaust spor í rétta
átt.“
Er enn í pólitík
- Nú er oft talað um femínismann
eins og vinstri stefnu.
„Það er algjör vitleysa. Að halda
slíku fram er eitthvað í ætt við að
halda að allar konur séu eins, rétt
eins og Vesturlandabúar halda
stundum að allir Kfnverjar séu eins.
Konur eru auðvitað mismunandi
rétt eins og karlar, ein er góð í því
að laga mat, önnur er góð í því að
halda fyrirlestur, enn önnur er góð
í því að gera við bílvélar. Við höfum
mismunandi hæfileika og ekki bara
það, heldur höfum við líka mismun-
andi lífssýn og mismunandi skoðan-
ir. Femínisminn er því margbreyti-
legur rétt eins og við konur sjálfar,
og svo sem ekki bara konur því að
karlar eru margir lika miklir
femínistar. Það er ekkert samasem-
merki á milli líffræði og skoðana og
á sviöi femínismanns eru skoðanir
margbreytilegar eins og annars
staðar á vettvangi þjóðfélagsumræð-
unnar.“
- Nú varstu afar virk í Kvenna-
listanum og varst fjögur ár á þingi.
Saknarðu ekki starfsins í pólitík?
„Ég er enn í pólitik. Ég lít svo á
að lífið og allt sem við gerum sé
mótað af sýn okkar á lífið, skoðun-
um og hugmyndum. Það er pólitík,
hún er ekkert flóknari en það. Og
lífssýn mín kemur til skjalanna í
öllu sem ég geri, í skrifum mínum, í
starfi mínu í Háskólanum, á heimil-
inu. En ég sakna ekki hins formlega
pólitíska vettvangs. Síður en svo.“
- Hvað ertu að fást við þessa dag-
ana?
„Ég er að undirbúa seinna bindið
um Björgu, úttekt nokkurra fræði-
kvenna á verkum hennar ásamt úr-
vali úr verkum Bjargar sem áætlað
er að komi út næsta haust. Svo er ég
aftur farin að kenna við Háskóla ís-
lands eftir tveggja ára hlé. Ég var
orðin dálítið þreytt á kennslunni
þegar ég hætti til að skrifa ævisögu
Bjargar en núna finnst mér gaman
að takast á við hana aftur. Ég er að
kenna fyrsta árs nemum kenningar
í mannfræði og undirbúa kennslu
fyrir meistaranemana okkar í að-
ferðafræði. Til viðbótar er ég
skorarformaður og varadeildarfor-
seti þannig að mér leiðist nú ekki í
neinu aðgerðaleysi."