Dagblaðið Vísir - DV - 02.02.2002, Blaðsíða 26

26
LAUGARDAGUR 2. FEBRÚAR 2002
Helgarblað_______________________________________________________________________________________________ DV
Sara Dögg Jónsdóttlr.
„Fordæmin um íþróttamenn sem stigiö hafa skrefiö til fulls er hins vegar aö finna hjá stelpunum og þá sérstaklega hjá
þeim í fótboltanum. Þaö var auövitaö heilmikiö mál fyrir þær stelþur sem riöu á vaöiö og brutu ísinn og var síöur en svo
auövelt."
Samkynhneigð
í íþróttum
- eru stúlkur umburðarlyndari en strákar? Hverjir þora út úr skápnum?
Umræða um samkynhneigð hef-
ur opnast frá því sem áður var og
segja má að nú sé meira umburð-
arlyndi í garð samkynhneigðra í
þjóðfélaginu. Mikið vatn hefur
runnið til sjávar í baráttumálum
þeirra og nokkrir góðir sigrar
unnist en alltaf má gera betur og
segja má að þeir sem eru í fremstu
röð í víglínu baráttunnar séu sér
þess ákaflega meðvitandi að það
þarf alltaf að vera á verði gagnvart
fordómum sem leynast víða. í allri
þessari umræðu um samkyn-
hneigð og réttindabaráttu og bar-
áttu gegn almennum fordómum
sem fylgir henni hefur lítið verið
komið inn á íþróttaheiminn en þar
virðist lítil sem engin umræða
vera í gangi um þessi mál og þeim
frekar ýtt til hliðar og litiö jafnvel
á þau sem óþægilega staðreynd
sem best sé geymd í þögn. Þó hef-
ur það aukist á undanförnum
árum erlendis að menn og konur
hafi komið út úr skápnum á með-
an á keppnisferli þeirra stendur og
svo eru líka til fiöldamörg dæmi
um íþróttamenn sem koma út eftir
að ferli þeirra lýkur. Hér á landi
hefur ekki verið hátt haft um
þessa hluti enda lítið svipað gerst
og til að mynda er hægt aö full-
yrða að enginn íslenskur karlkyns
hópíþróttamaður hefur komið út
úr skápnum, jafnvel ekki heldur
einstaklingsíþróttamaður, stelp-
umar hafa verið duglegri og vitað
er um margar í hópíþróttum og þá
sérstaklega í knattspymunni og
ýmsum öðrum boltaíþróttum.
Blaðamaður ræddi við þau Heimi
Má Pétursson, fyrrverandi frétta-
mann og nú upplýsingafulltrúa
Flugmálastjómar, og Söru Dögg
Jónsdóttur, fræðslufulltúa Sam-
takanna ¥78 og kennara, um sam-
kynhneigö og íþróttaheiminn en
bæði hafa verið framarlega í rétt-
indabaráttu samkynhneigðra.
Hvar er umburöarlyndiö?
Blaðamaður: Nú hefur umburð-
arlyndi aukist á undanförnum
árum í garð samkynhneigðra, er
hægt að tala um mismun á við-
horfum - jákvæðni eöa neikvæðni
- til samkynhneigöra eftir hópum
eða jafhvel stéttum ?
Heimir Már: Ég held að þaö fari
nokkuð eftir því hvar og hvernig
maður nálgast stéttirnar. Mín
reynsla af því fólki sem ég þekki
og komið hefur úr felum er sú að
það skiptir ekki endilega máli úr
hvaða stétt einstaklingurinn kem-
ur þegar að viðbrögöum foreldra,
ættingja eða vina kemur. Á opnum
fundum, þar sem fólk er héðan og
þaðan eða sitt úr hverri áttinni og
málin eru rædd opinskátt, virðist
reynslan sú að fordómar minnki
eftir því sem fólk hefur meiri
menntun. Þó virðist það ekki regla
að fólk sem er með minni mennt-
un bregðist neitt verr við þegar
einhver úr þeirra eigin fjölskyldu
kemur út úr skápnum. Það er al-
veg rétt að umburðarlyndi gagn-
vart samkynhneigöum hefur auk-
ist en ég tek samt öllu slíku tali
með nokkrum fyrirvara, enda tel
ég að þetta sé því miður of tísku-
tengt. Undanfarin ár hefur hvorki
þótt fint né heldur verið í tísku að
sýna þessa fordóma, ég tala nú
ekki um að ráðast líkamlega á
samkynhneigt fólk eins og var
mjög algengt hér á árum áður, en
það er vegna þess að þeir sem það
gera mæta svo mikilli andstöðu.
Þaö er ekki endilega vegna þess að
fordómar séu ekki lengur fyrir
hendi; þess vegna held ég að slík
tímabil geti alveg komið aftur ef
menn halda ekki vöku sinni.
Skólakerfið hefur mikla þýðingu í
þessu efni og ekki síöur þau sam-
tök samkynhneigðra sem hafa ver-
ið að fræða almenning.
Sara: Ég hef mikiö verið að
hugsa um þetta, einmitt nákvæm-
lega um þetta aö undanfómu, því
að það er nú svo á meöan maður
lifir og hrærist í þessum kjarna þá
er maöur með svo mikla nálægð:
allt virðist svo gott, en mjög mikil-
vægt er einmitt að vera á varð-
bergi, yfirsýnin getur glatast
vegna nálægöarinnar. Undir niðri
held ég þó, án alls vafa, að fordóm-
arnir séu til staðar, en eins og
staðan er núna þá veigrar fólk sér
meira viö að hafa sig í frammi í
eins miklum mæli og oft áður, en
það kemur örugglega að því aö
andstaðan gegn samkynhneigðum
rfs aftur og fordómamir verða
sýnilegri; hvenær það veröur er
ekki hægt að segja til um. Þess
vegna er afar nauðsynlegt að um-
ræðan um þessi mál sé ævinlega
til staðar, því að með umræðunni,
og aðeins með henni, höldum við
fordómunum í skefjum.
Hommar lamdir á
Spotlight
Heimir Már: Það hafa verið að
koma sögur af Spotlight, sem er
eini opinberi skemmtistaður sam-
kynhneigðra hér á landi, um að
það sé að gerast helgi eftir helgi að
þar komi inn menn, greinilega í
þeim tilgangi einum að lemja
homma og lesbíur. Þetta eru menn
sem ganga beint að fólki og berja
það og þessir menn virðast ein-
hvem veginn ekki komast í hend-
ur lögreglu og dyravarða og koma
þar af leiðandi aftur og
aftur í sömu ömurlegu
erindagjörðunum. Sagt
er að bara á undanföm-
um tveimur til þremur
mánuðum séu dæmin
fjölmörg. Því spyr ég,
þegar ofbeldi sem þetta
gerist aftur og aftur á
eina opinbera skemmti-
stað samkynhneigðra, er
þá hægt að segja með
góðu móti aö litlir for-
dómar ríki hér á landi í
garð samkynhneigðra?
Að samkynhneigðir búi
við sama öryggi og aðrir
á íslandi? Ég er ekki viss
um að svo sé.
Sara: í minni stétt,
sem er kennarastéttin,
hefur mikið til fram að
þessu verið tabú að ræða
um samkynhneigð í
grunnskólunum; mér
finnst viðkvæðið oft vera
þetta hjá kennurum: til
hvers að vera að ræða
um þessi mál, þetta er í
lagi og við berum virð-
ingu fyrir þessu fólki og
eitthvað í þá áttina en
við þurfum ekki að ræða
það. Og ef það er alltaf
niðurstaöan að ræða
málin ekki þá segir það
manni að fólk vilji leiða
hjá sér umræðuna, það
er að minnsta kosti mín
reynsla úr kennarastétt-
inni. Þögnin sem rfkir
þar sem umræðan er
engin er ógnvænleg og
mörgum óbærileg og
sjálfsagt ekki síst í
íþróttaheiminum.
Auöveldara fyrir
stelpur
Blm.: En nú skulum
við aðeins koma inn á
íþróttaheiminn, sérstak-
lega í tengslum viö samkynhneigð
og stöðu mála þar. Er meira um-
burðarlyndi gagnvart því að stelp-
ur komi út úr skápnum en strák-
ar?
Sara: Dæmin eru til staðar hjá
stelpunum og ég þekki margar
sem hafa verið og eru í boltaíþrótt-
um og hafa komið úr felum og er
óhætt að segja að þær eigi auð-
veldara með það en strákamir.
Hins vegar er það svo að umræöan
og viðhorfið er oft á tíðum frekar
neikvætt gagnvart þessum stelp-
um; oft er sagt sem svo að það séu
bara lesbíur í boltanum og það er
eins og þetta tvennt eigi að tengj-
ast eitthvað sérstaklega mikið
saman.
Heimir Már: Auðvitað er sam-
kynhneigt fólk i íþróttunum eins
og annars staðar í samfélaginu,
bæði stelpur og strákar. Það má
rekja allt líkamsræktaræðið, sem
byrjaði á sínum tíma í Bandaríkj-
unum, fyrst og fremst til samkyn-
hneigðra karlmanna sem settu
upp fyrstu líkamsræktarstöðvam-
ar og lögðu grunn að vaxtarrækt-
aráhuganum sem dreifðist síðan
út um allan heim. En íþróttir eru
mismikið karlrembulegar. Fim-
leikar eru til að að mynda ekkert
sérstaklega karlrembulegir en
samt þurfa iðkendur þar að vera
mjög vel á sig komnir og ganga í
gegnum erfiða þjálfun til að ná
langt. Þá krefst ballett mikilla og
erfiðra æfinga og ekki einfalt að
verða góður í honum; hann er nú
túlkaður sem list en er líka íþrótt.
Þegar hins vegar kemur að íþrótt
eins og fótboltanum þá komum við
inn á það sem við ræddum áðan
varðandi hópana eða stéttirnar.
Fótbolti á rætur sínar að rekja til
lægri stétta þótt hann sé reyndar
orðinn allra stétta íþrótt nú til
dags. I þeirri íþrótt hefur nú ekki
farið mikið fyrir frjálslyndinu í
gegnum árin og aldirnar og líkast
til ekki gott að vera í Manchester
United eða álíka félagsskap og
koma út úr skápnum. Hollenski
fótboltamaðurinn Obermas kom
hins vegar út úr skápnum fyrir
nokkrum árum og virðist lifa
ágætu lífi. Það hafa alla tíð verið
hommar í íþróttunum og það hafa
verið hommar í KR og Val og
Fylki og auðvitað lesbíur líka og
eru enn. Enginn skyldi fara f graf-
götur með það. Það er ekki endi-
lega píulegasti strákurinn með
síða hárið sem er hommi. Það get-
ur alveg eins verið mesti harðjaxl-
inn í hópnum eða jafnvel sá karl-
mannlegasti. Útlit og framkoma
hefur ekkert með það að gera.
Hins vegar er það mjög athyglis-
vert í tengslum við karlmenn og
snertingar þeirra við aðra karl-
menn í íþróttunum að þar skapast
öllu frjálslegra rými en menn eiga
að venjast og þetta verður viður-
kennd leið karlmanna til að fríka
út hver með öðrum. Þeir snertast;
meira að segja fullorðnir menn
fyrir framan sjónvarpið grípa hver
um annan og kyssast þegar skorað
er mark og hvað þá áhorfendur á
staðnum. Þarna má þetta gerast
sem annars er litið hornauga al-
mennt hjá karlmönnum. En auð-
vitað á að halda því hátt á lofti að
samkynhneigðir strákar geti
stundað handbolta, fótbolta og
körfubolta eins og aðrir.
Stelpur út úr skápnum
Blm. Nú eru engin dæmi þess að
karlkyns hópíþróttamaöur hér á
Eru íþróttakonur samkynhnelgðar?
„Dæmin eru til staöar hjá stelpunum og ég þekki margar sem hafa veriö og eru í boltaíþróttum og hafa komiö
úr felum og er óhætt aö segja aö þær eigi auöveldara meö þaö en strákarnir. Hins vegar er þaö svo aö umræö-
an og viöhorfiö er oft á tíöum frekar neikvætt gagnvart þessum stelpum; oft er sagt sem svo aö þaö séu bara
lesbíur í boltanun og þaö er eins og þetta tvennt eigi aö tengjast eitthvaö sérstaklega mikiö saman. “