Dagblaðið Vísir - DV - 28.03.2002, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 28. MARS 2002
Helgarblað
DV
Breska stráið óttast
tuddann frá Bagdad
Ráöagerðir Bandaríkjamanna um
aðgerðir gegn Saddam Hussein, for-
seta íraks, hafa til þessa hlotið lítinn
stuðning alþjóðasamfélagsins og opin-
berlega aðeins fengið stuðning Breta.
Stuðningur þeirra verður þó að teljast
hæpinn, því nú þegar gætir aukinnar
andstöðu við málið innan ríkisstjóm-
ar Tony Blairs, forsætisráðherra
Bretlands, helsta bandamanns Georgs
W. Bush í baráttunni gegn hryðju-
verkaöflunum í heiminum.
Bush á þó tvo hauka í homi innan
bresku ríkisstjórnarinnar, sem eru
þeir Tony Blair og Jack Straw utan-
ríkisráðherra, en Straw sagði síðast i
gær að það væri skylda Breta að
standa uppi i hárinu á „tuddum" eins
og Saddam Hussein, sem varla er
hægt að túlka nema á einn veg. Straw
lét þessi orð falla á fundi með sam-
flokksmönnum sínum þar sem aukin
andstaða innan Verkamannaflokksins
gegn hugsanlegum aðgerðum gegn
Saddam var sérstaklega til umræðu.
Hann sagði einnig að Bretar væru
skuldbundnir til að vinna með banda-
mönnum sínum i að byggja upp ör-
yggi og frið í heiminum - uppræta
hvers konar hryðjuverkastarfsemi og
koma í veg fyrir að hún nái að hreiðra
um sig hvar sem er í heiminum.
„Ríki heims eiga að standa saman
að því að taka strax á vandamálunum
á diplómatískan hátt frekar en að láta
þau safnast upp og verða síðan að
taka á þeim með ófyrirsjáanlegum af-
leiðingum seinna. Það er einmitt stóri
vandinn í dag að vandamálin hafa
fengið að hlaðast upp án þess að tekið
væri á þeim í tíma og alvarlegasta
ögrunin í dag á einmitt rætur sínar í
fótum troðnum mannréttindum síð-
ustu ára,“ sagði Straw og bætti við að
ekki væri svo langt síðan litið var til
Saddams sem bandamanns í barátt-
unni gegn íran. „Síðan hefur hann
sýnt fádæma harðstjórn og grimmd
sem lýsir sér vel í grimmilegum að-
gerðum hans gegn Kúrdum, sem hann
lét óátalið drepa í þúsundatali með
efnavopnum. Ástandið hefði óneitan-
lega verið þægilegra í dag ef strax
hefði verið tekið á málunum af fyrir-
rennurum okkar. Þess vegna verðum
við að taka á þessum ögrunum strax
frekar en að láta vandamálið vaxa og
láta það bíða komandi kynslóða,"
sagði Straw, sem gerir sér fulla grein
fyrir aukinni andstöðu innan Verka-
mannaflokksins við stuðninginn við
Bandaríkjamenn.
Tvöfaldur í roðinu
Aukin andstaða hefur reyndar vald-
ið honum nokkrum kvíða og lofaði
hann því í sjónvarpsviðtali um síð-
ustu helgi að ekki yrði tekið þátt í
neinum aðgerðum gegn írökum nema
þær stæðust alþjóðleg lög og reglur.
Til þess hefðu þeir engan rétt og þess
vegna yrði aldrei gripið til aðgerða að
þeirra hálfu nema í samráði við Sam-
einuðu þjóðimar. „Við höfum aldrei
tekið þátt í slíku og munum ekki gera
það núna.“ En Straw varaði þó við þvi
i sama viðtali að ef írösk stjómvöld
þráuðust áfram við að hleypa vopna-
eftirlitsmönnum SÞ inn í landið, þá
gæti staðan breyst. Það má þvi segja
að hann sé orðinn tvöfaldur í roðinu
og vilji halda öllum möguleikum opn-
um.
Hann sagði einnig i viðtalinu um
helgina að engin ákvörðun hefði enn
verið tekin um aðgerðir gegn írökum
og sagðist ekki eiga von á að nokkuð
gerðist á næstu mánuðum. „Ég vona
svo sannarlega að Saddam láti sér
segjast og hleypi vopnaeftirlitsmönn-
unum inn í landið. Þá þyrftum við
ekki að hafa áhyggjur af þessu.
Reyndar hefur Saddam þetta í hendi
sér og vonandi gerir hann sér fljótlega
grein fyrir því að samningaleiðin er
betri kostur en sú hernaðarlega. Það
hefði hann átt að læra í Persaflóa-
stríðinu," sagði Straw.
Jack Straw, utaríkisráðherra Breta
Jack Straw, eða breska stráið eins og hann er gjarnan kaitaður, boðar
aðgerðir gegn írak í ööru orðinu en hafnar þeim í hinu.
Saddam Hussein mundar riffilinn
Saddam Hussein, sem Jack Straw kaiiar „ tuddann “, tekur hér létta
skotæfmgu að hætti hússins á hátíðisdegi.
í pilsfaldi Bush
Fleiri innan bresku ríkisstjórnar-
innar hafa tekið í sama streng og
Straw og jafnvel kveðið enn fastar að
orði eins og Geoff Hoon varnarmála-
ráðherra gerði í viðtali um síðustu
helgi. Hann sagði fullkomlega eðlilegt
að beita valdi gegn írökum án sér-
staks samráðs við SÞ ef Saddam héldi
áfram ögrunum sínum.
„Ef Bretland verður fyrir ögrun eða
ógnun vegna gereyðingarvopna þá
verður gripið til viðeigandi aðgerða.
Það er réttur okkar,“ sagði Hoon og
bætti við að neitun Saddams um
vopnaeftirlit á vegum SÞ væri næg
ástæða til aðgerða að sínu mati.
Erlent fréttaljós
Erlingur
Kristensson
blaðamaður
Samherjar þeirra Straws og Hoons
í Verkamannaflokknum eru þó ekki
allir á sama máli og meðal þeirra er
Clare Short sem fer með alþjóðleg þró-
unarmál innan ríkisstjórnarinnar.
Hún hefur krafist þess að ekkert verði
aðhafst gegn írökum nema í fullu
samráði við Sameinuðu þjóðimar og
sama er að segja um Chris Smith,
fyrrum menningarmálaráðherra, sem
varaði við því að hanga í pilsfaldinum
hjá Bush í einhliða áformum hans um
aðgerðir gegn Saddam íraksforseta,
eins og hann sagði sjálfur í viðtali.
„Það eru margir samflokksmenn mín-
ir á sama máli og hafa reyndar mikl-
ar áhyggjur af málinu. þetta er eitt-
hvað sem menn vilja helst ekki koma
nálægt," sagði Smith.
Helen Liddel, Skotlandsmálaráð-
herra, er ein þeirra sem hafa áhyggj-
ur og hefur hún farið fram á að leitað
verði annarra leiða til að koma í veg
fyrir áframhaldandi hernaðarupp-
byggingu íraka. „Þetta er mun alvar-
legra mál en margur heldur og gæti
haft alvarlegar afleiðingar. Þess vegna
held ég að við þurfum að leita allra
hugsanlegra leiða áður en gripið verð-
ur til hemaðaraðgerða gegn írak,“
sagði Liddel.
Aðrir helstu bandamenn Banda-
ríkjamanna innan NATO, eins og tO
dæmis Þjóðverjar og Frakkar, hafa
lýst efasemdum um fyrirhugaöar að-
gerðir og óvíst um formlegan stuðn-
ing ef á reynir.
Þrefaldur klofningur
I nágrannaríkjum íraks í Miðaust-
urlöndum, hafa öll ráðandi öfl varaö
við hernaðaraðgerðum og bera við
hættunni á ringulreið og óöryggi á
svæðinu. Sumir óttast að írak kynni í
kjölfarið að klofna upp í þrjú ríki ef
Saddams nyti ekki lengur við og því
sé ekki ráðlegt að hrófla við málum.
Þar er talað um þrjú ríki, Shia-mús-
líma í suðurhluta landsins sem eru
um sextíu prósent þjóðarinnar og
njóta stuðnings írana, Kúrda í norð-
urhlutanum, sem eru um tuttugu pró-
sent þjóðarinnar og njóta góðs af flug-
bannssvæðinu sem er undir ströngu
eftirliti Bandaríkjamanna og Breta og
Sunni-múslíma, ráðandi minnihluta
þjóðarinnar i miðhluta landsins undir
forystu Saddams.
Klofningurinn myndi að þeirra
mati einnig auka líkumar á innbyrð-
is átökum milli þessara þriggja þjóð-
arbrota og bjóða heim hættunni á
borgarastyrjöld ef þeim yrði sleppt
lausum úr valdagreip Saddams, sem
ríkt hefur með mikilli hörku í landinu
síðan árið 1979. Tilhugsunin um öfl-
ugt ríki heittrúðara Shia-múslíma í
suðurhluta íraks við hlið trúbræðra
þeirra í íran, skelflr einnig ráðamenn
í öðrum arabaríkjum, auk þess sem
Tyrkir, Iranir og Sýrlendingar óttast
aukna þjóðernisbaráttu Kúrda í kjöl-
farið.
Andstaða arabaríkja
Auk þess sjá ráðamenn í Miðaust-
urlöndum fyrir sér aukinn óróa með-
al eigin þjóða vegna síaukinnar and-
stöðu araba og heittrúaðra múslíma
gegn Bandarikjamönnum og hræðast
það mjög að upp úr kunni að sjóða ef
gripið yrði til aðgerða sem eflaust
myndu bitna harðast á íröksku þjóð-
inni sem lifað hefur við miklar þreng-
ingar síðasta áratuginn vegna við-
skiptabanns SÞ.
Þessu gerir Richard Murphy, einn
helsti ráðgjafi Bandaríkjamanna í
málefnum Miðausturlanda, sér fulla
grein fyrir og segir að bandarísk
stjómvöld verði að gera sér grein fyr-
ir vandanum áður en gripið verði til
aðgerða. „Þetta er einn hluti af vanda-
málinu sem bandarísk stjórnvöld
verða að ráða fram úr áður en lengra
er haldið. Við getum ekki leyft okkur
að hugsa aðeins um að koma Saddam
frá völdum. Við verðum líka að hugsa
um afleiðingamar og horfa til fram-
tíðarinnar,“ segir Murphy.
Þrátt fyrir það hafa bandarísk
stjórnvöld kosið að stilla Irökum, eða
öllu frekar Saddam Hussein, upp sem
helsta ógnvaldi heimsfriðarins og lát-
ið í það vaka að hann og vopnabúr
hans sé næsta takmark í baráttunni
gegn hryðjuverkum í heiminum.
Reyndar hefur það verið takmark
Bandaríkjamanna ailan síðasta ára-
tuginn, eða alveg frá lokum Persaflóa-
striðsins, að koma Saddam og fjöl-
skyldu hans frá völdum og klára það
verk sem George Bush, fyrrum
Bandaríkjaforseti, faðir Bush núver-
andi forseta, mistókst árið 1991.
Tengsl við al-Qaeda
Eftir hryðjuverkaárásirnar þann
11. september hefur það takmark orð-
ið að áráttu, sem náði hámarki þegar
Bush gaf írökum ásamt Irönum og
Norður-Kóreumönnum viðurnefnið
„öxulveldi hins illa“, en áður hafði
farið fram viðamikil rannsókn á hugs-
anlegum tengslum íraka við al-Qaeda
samtökin sem grunuð eru um að hafa
staðið á bakvið hryðjuverkaárásirnar.
Sú rannsókn þótti af sumum sanna að
bein tengsl væru á milli stjómvalda í
írak og Mohammeds Atta, meints höf-
uöpaurs hópsins sem stóð að árásun-
um, en Atta munu hafa hitt íraskan
leyniþjónustumann á leynifundi í
Prag stuttu fyrir 11. september. Sú
uppljóstrun er ekki skotheld, jafnvel
að mati George Tenets, yfirmanns
CIA, þannig að haldbærar sannanir
fyrir tengslunum liggja ekki fyrir. Þá
er ekkert annað en hugsanleg tengsl
eftir þannig að eina ástæðan fyrir
aðgerðum er hugsanlegt efna- og
kjarnorkuvopnabúr sem1 Saddam er
grunaður um að ráða yfir.
Það nýjasta í stöðunni er að Bush
hefur sent Dick Cheney varaforseta í
ellefu landa heimsókn til Miðaustur-
landa, til að þreifa á viðhorfum þeirra
til hugsanlegra aðgerða gegn Saddam.
Viðbrögð þarlendra ráðamanna hafa
verið á einn veg, allir vara þeir við að-
gerðum, jafnvel Tyrkir, helstu banda-
menn Bandarikjamanna á svæðinu.
Á sama tíma hefur Kofi Annan,
aðalritari SÞ, tryggt fund með irösk-
um ráðamönnum, þar sem hann mun
reyna að fá Saddam ofan af vopna-
eftirlitsbanninu og eru menn bjart-
sýnir á að karlinum takist það. Alla
vega þykir síðasta útspil Saddams
merki um þíðu, en hann hefur opnað
landið fyrir bandariskri rannsóknar-
nefnd, sem ætlað er að rannsaka
orðróm um að bandarískur flugmaður
sem skotinn var niður yfir landinu í
upphafi Persaflóastriðsins, sé þar enn
í haldi. Það má því segja batnandi
mönnum er best að lifa!
Erlendar fréttir vikuni

Arafat fór hvergi
Yasser Arafat,
forseti Palestínu-
manna, hætti við
að fara á leiötoga-
fund arabaríkja
sem hófst í Beirút i
Líbanon á miðviku-
dag þar sem ekki
var tryggt að Ariel Sharon, forsætis-
ráðherra ísraels, leyfði honum að
snúa aftur heim til sjálfsstjórnar-
svæðanna á Vesturbakkanum og
Gaza. Hosni Mubarak Egyptalands-
forseti og Abdullah Jórdaníukon-
ungur, helstu bandamenn Banda-
ríkjastjórnar í þessum heimshluta,
ákváðu einnig að sitja heima. Á
fundinum verða ræddar tillögur Sá-
di-Araba um leiðir til að koma á
friði milli Palestínumanna og Isra-
ela. Fjarvera þremenninganna gæti
orðið til að draga úr árangri fundar-
ins.
Átta drepnir í París
Vopnaður mað-
ur skaut átta
manns til bana
undir lok bæjar-
stjórnarfundar í
Nanterre, einu út-
hverfa Parísar,
laust eftir mið-
nætti aðfaranótt miðvikudags. Þrjá-
tíu hlutu sár í skothríðinni, þar af
eru fleiri en tíu alvarlega sárir.
Ódæðismaðurinn var handtekinn
en ekki er vitað hvað honum gekk
til með árásinni. Sjónarvottur sagði
að skotmaðurinn hefði verið einn
bæjarfulltrúa græningja. Hann mun
vera á fertugsaldri og búa með móð-
ur sinni i Nanterre. Lionel Jospin
forsætisráðherra kom á vettvang
fljótlega eftir skothríðina og
Jacques' Chirac forseti síðar um
nóttina.
Mannskæður jarðskjálfti
Björgunarstarf
stendur nú yfir í
norðanverðu Afg-
anistan þar sem
hátt á þriðja þús-
und manns týndi
lífi í öflugum jarð-
skjálftum aðfara-
nótt þriðjudags og á þriðjudags-
morgun. Kaupstaðurinn Nahrin
jafnaðist nánast við jörðu í hamfor-
unum og þar notuðu ibúamir berar
hendumar við að grafa í húsarúst-
unum. Hamid Karzai, forsætisráð-
herra bráðabirgðastjórnarinnar í
Kabúl, heimsótti skjálftasvæðið og
sagði íbúum Nahrin að allt yrði gert
til að koma þeim til hjálpar. Þorp í
nágrenni Nahrin urðu einnig illa
úti í skjáiftunum en á miðvikudag
var ekki var vitað um manntjón þar
vegna þess að ekki var hægt að
komast til þorpanna.
Skjöl um orkustefnu birt
Bandarísk stjórnvöld neyddust í
vikunni til að láta af hendi þúsundir
gagna sem til féllu við mótun orku-
stefhu stjórnar Bush forseta. Félög
sem hafa almannahagsmuni að leiðar-
ljósi kröfðust þess að fá gögnin afhent.
Gögnin sem stjómvöld afhentu voru
mikið ritskoðuð og útstrikanir voru
margar. Þó kemur í ljós að við mótun
orkustefnunnar leituðu stjómvöld
mjög í smiðju orkufyrirtækja en létu
vera að ráðfæra sig við náttúruvemd-
arsinna eða hagsmunasamtök neyt-
enda. Demókratar á þingi halda því
fram að fyrirtæki á borð við hið gjald-
þrota Enron, sem lagði mikið fé í
kosningasjóði Bush forseta, hafi haft
óeðlilega mikil áhrif á stefnumótun-
ina.
Barnaníðingar í kirkjunni
Barnaniðingahneyksli hefur skekið
kaþólsku kirkjuna i Bandaríkjumun
að undanfórnu. Málið tók nýja stefnu
á pálmasunnudag þegar aðstoðar-
prestur í einni áhrifamestu kaþólsku
sókninni í Washington hvatti til þess
í stólræðu sinni að kardínálinn í
Boston segði af sér embætti. Kardínáli
þessi hefur sætt mikilli gagnrýni eftir
að í ljós kom að hann og fleiri áhrifa-
menn innan kirkjunnar höfðu vit-
neskju um að prestur einn í Boston
stundaði það að leita á unga drengi.
Þeir létu sem ekkert væri og fluttu
prestinn sífellt milli sókna.