Dagblaðið Vísir - DV - 22.03.2003, Qupperneq 36

36
H&Iqorb/acf 33 "V
LAUGARDAGUR 22. MARS 2003
Fjórðungur skálda
heilbrigður
Árið 1681 ritaði John Dryden eitthuað á þá
leið að miklar gáfur væru sannanleqa ná-
tengdar geðueiki og að skilin á milli uæru
óqreinileq. Listasagan segir frá mörgum
listamönnum sem talið er að hafi átt uið
geðræn uandamál að stríða. Fræqastur
þeirra er eflaust Vincent uan Gogh en de
Sade markqreifi og Syluia Plath eru
sjaldnast langt undan íumræðunni um
qeðveika snillinga. Þessi qoðsögn um
skyldleika snilldarinnar og geðueikinnar
lifir enn góðu lífi; geðueikin er ímargra
augum nauðsynleg listamanninum enda
almennt álitið að fólk með frjótt ímyndun-
arafl sé stórskrýtið.
Bandarískar rannsóknir hafa stutt goðsögnina
um geðkvilla listamanna. Samkvæmt rannsókn-
um vísindamanna þar í landi er ríflega þriðjung-
ur landsmanna líklegur til að stríða einhvern
tímann á lífsleiðinni við geðræn vandamál.
Arnold Ludwig, prófessor við Kentucky Uni-
versity, rannsakaði sérstaklega þúsund hugsuði
á tuttugustu öldinni og skipti þeim upp í átján
starfsstéttir. í ljós kom að listamenn stríða
margir við geðsjúkdóma. Til dæmis voru 74%
líkur á því að leikarar stríddu við geðræn
vandamál. Tæplega helmingur blaðamanna átti
við geðræn vandamál að stríða og um 59% rit-
höfunda. Mesti áhættuflokkurinn var þó skáldin
því 77% þeirra áttu við geðræna kvilla að etja.
Sltáld og geðhvarfasýki
Fyrir skömmu fjallaði Humphrey Carpenter
um tvær bækur um sköpunargáfu og geðveiki í
Sunday Times. Bækurnar eru
Strong Imagination: Madness,
Creativity and Human Nature
eftir Daniel Nettle og Enduring
Creation: Art, Pain and Fortitu-
de eftir Nigel Spivey. Þá síðar-
nefndu telur Carpenter ekki
flytja stór tíöindi en bók Daniels
Nettles telur hann mjög fróðlega
og vel skrifaða.
í byrjun greinarinnar vitnar
Carpenter til orða WH Audens
þar sem hann sagði að honum
hefði alltaf þótt tilveran ánægju-
leg. Jafnvel þegar fólk sé sært
tilfinningalega sé það ánægt
með að geta liðið illa. Carpenter
dregur þessi orð í efa og bendir
á að Auden hafi átt sína slæmu
daga eins og þegar hann hugðist
myrða ótrúan elskhuga sinn.
Samkvæmt bók Nettles bein-
ist reiði skálda þó yfirleitt að
þeim sjálfum. „Þeir sem voru
skáld í Bretlandi á 19. öldinni tóku tíu til þrjá-
tíufalda áhættu á því að fá geðhvarfasýki, í sam-
anburði við meðaltai." í bók sinni vitnar Nettle
til rannsóknar sem Kay Redfield Jamison gerði
á fimmtíu lifandi skáldum, rithöfundum og
myndlistarmönnum. í þeirri rannsókn kom fram
að 38% höfðu fengið meðferð vegna geðrænna
vandamála. Skáld og leikritaskáld voru í mestri
hættu.
„Geðveilugenin“
Nettle heldur því fram að geðræn vandamál
séu skapandi veikindi fyrir þá sem eru hugfrjó-
ir. Fyrir þá sem ekki geta tjáð sig í gegnum list-
ina valdi þessi veikindi einungis óhamingju.
Nettle er sannfærður um að andleg vandamál
séu að meginhluta til komin vegna erfðafræði-
legra aðstæðna en ekki vegna uppeldis og um-
hverfis. Nettle spyr sjálfan sig því þeirrar spurn-
ingar af hverju þessi erfðafræðilegi þáttur geð-
veilunnar hafi ekki ræktast úr mannkyninu.
——J----------;---- ... :
Vincent van Gogh er ekki talinn hafa gengið heill til skógar hvað varðar
andlega heilsu. Bandarískar rannsóknir styðja goðsögnina uin tengsl geð-
veiki og listrænnar gáfu.
Niðurstaða hans er að „geðveilugenin“ séu enn í
mannskepnunni vegna þess að við þörfnumst
sköpunargáfunnar og sköpunin er að hluta til af-
leiðing þessara gena. Hann minnir enn fremur á
að það sem telst geðveikislegt í einu landi gæti
talist eðlilegt í öðru og nefnir þar til sögunnar
ýmislegt sem tengt er trúarbrögðum.
Æri-Tobbi
íslenskir listamenn eru eflaust jafnklikkaðir
og bandarískir. Nánari rannsókn á því hlýtur að
vera ofarlega á verkefnalista lækna og sálfræð-
inga. Þangað til verður fólk að láta sér duga
kveðskap Æra-Tobba en það verður að teljast
viðeigandi að enda á þessu vísukorni:
Vambara þambara þeysingssprettir
því eru hér svo margir kettir.
Agara gagara yndisgrœnum
illt er aö hafa þá marga á bœnum.
-sm
Stórsveitin í Kaffileikhúsinu:
Tónlist fyrir vasaljós
Stórsveit Reykjavíkur heldur tón-
leika annað kvöld kl. 20 með banda-
ríska saxófónleikaranum og hljóm-
sveitarstjóranum Andrew D’Angelo.
Tónleikarnir verða að þessu sinni í
Kaffileikhúsinu í Hlaðvarpanum.
Andrew D’Angelo er í hópi helstu
Stórsveit Reykjavíkur
Fær verðug verkefni undir stjórn Andrews D’Angelos.
svokallaðrar „downtown“ New York
klíku. Hann er afar tilraunaglaður og
uppátækjasamur og aldrei að vita við
hverju má búast af honum. M.a. kann
það að koma mörgum sem til mannsins
þekkja á óvart að hann skrifi yfir höf-
uð tónlist fyrir stórsveitir. Þess má
geta að eitt verkið á efnis-
skránni er skrifað fyrir vasa-
ljós!
Andrew D’Angelo hefur
unnið með hljómsveitum á
borð við Human Feel (ásamt
trommaranum Jim Black),
Matt Wilson kvartettinum og
hljómsveit Reids Andersons.
Auk þess stýrir hann sinni
eigin hljómsveit, Morthana,
og er eftirsóttur til nám-
skeiðahalds í Evrópu, Banda-
ríkjunum og Ástralíu, ekki
síst vegna ferskrar og óvenju-
legrar aðkomu sinnar að tón-
listinni.
Kaffileikhúsið er einn uppá-
halds tónleikastaður Stór-
sveitarinnar, einkum vegna
hljómburðarins í þessu sögu-
fræga timburhúsi og mikillar
nálægðar við áhorfendur.
Tónleikarnir hefjast eins og
áður segir kl. 20.
-HK
Sýning Bjarna Ragnars í Gallery Klassís:
Þankagangur sem
finnur sér farveg
Sýning á nýjum verkum Bjama
Ragnars Haraldssonar myndlistar-
manns verður opnuð á morgun,
sunnudaginn 23. mars, í Gallery
Klassís á Skólavörðustíg 8 og ailir
eru velkomnir. Þar er hluti þeirra
myndverka sem voru á sýningunni
World of Fantasy í The Nordic
Heritage Museum í Seattle í Banda-
ríkjunum er lauk í febrúar sl. Þess
má geta að þau hlutu mikið lof í
fjölmiðlum ytra og hann var Bjami
Ragnar m.a. „myndlistarmaður vik-
unnar“ í Seattle í eina viku.
Verk Bjama Ragnars eru í súr-
realískum stíl og minna um margt
á verk meistarans Salvadors Dalis.
Bjami segir reyndar að súrreal-
ismi sé ekki list heldur þanka-
gangur sem finni sér farveg í list-
um. Myndirnar hans eru í senn
fágaðar, vængjaðar og villtar. Að
sögn listamannsins eiga þær að
vekja fólk til umhugsunar enda
má finna í þeim djúpar pælingar
og ádeilu. Bjarni hefur alltaf leitað
inn á við í viðfangsefnum sínum
og kveðst hafa meiri áhuga á að
mála hugarlöndin en landslag
náttúrunnar sem við blasir.
Gallery Klassís er opið kl. 12-18
virka daga og kl. 12-14 á laugar-
dögum en af þessu sérstaka tilefni
verður einnig opið á morgim,
sunnudag. Öll verkin á sýning-
unni eru til sölu. -Gun.