Dagblaðið Vísir - DV - 03.05.2003, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 3. MAÍ 2003
Útgáfufólag: Útgáfufélagifi DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Örn Valdimarsson
A&alritstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
A&stoðarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blafiaafgreifisla, áskrift:
Skaftahlíð 24,105 Rvik, simi: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5749
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Hafnarstræti 82, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagið DV ehf.
Plötugerb og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til aö birta aösent efni blaösins T stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viömælendum fyrir vifitöl viö þá eða fýrir myndbirtingar af þeim.
Syndaflóðið
Aprés moi, le déluge. Þetta segja
Frakkar ööru hverju þegar þeir
meta leiðtoga sína, jafnt á sviði
stjómmála, lista og menningar.
Setningunni væri hægt að snara á
íslensku með orðunum „syndaflóð-
ið að mér gengnum“. Frakkar nota
þessi orð oft á tíðum i háðungarskyni um þá sem era svo
sjálfhverfir og uppteknir af eigin mikilvægi að þeir halda að
heimurinn farist, eða stórversni í það minnsta, um leið og
þeirra nýtur ekki lengur við. Það er með öðrum orðum kóng-
ur í hverjum stjómanda og ríki sem þarf að verja.
Þessi orð að ofan eru að líkindum komin frá Loðvíki fimmt-
ánda sem ríkti á þeirri tíð þegar glæsileiki Versalahirðarinn-
ar þótti ná hámarki. Á hans tíð varð stjórnarfar allt mun
frjálslegra en áður en tilraunir til að draga úr forréttindum
aðals og klerka og þar með stéttaandstæðum náðu ekki fram
að ganga. Loðvík þessi vissi sem var að margt í samfélagi
hans þurfti lagfæringa við, að minnsta kosti frá sjónarhóli al-
þýðunnar, en því meira hélt hann þeim orðum á lofti að þeir
sem á eftir kæmu yrðu örugglega verri en hann sjálfur.
Hálfri þriðju öld síðar er sömu rökum beitt uppi á íslandi.
Kosningabaráttunni sem nú er að ná hámarki má að miklu
leyti lýsa með þessum fjórum frönsku orðum. Aprés moi, le
déluge. Hræðsluáróðurinn er yfirgnæfandi og æði langt seilst
í þeim efnum, jafnvel svo langt að segja Sverri Hermannsson
næsta utanríkisráðherra landsmanna. Það er gripið til sterk-
ustu orða og litirnir sem eru í boði eru svart og hvítt. Kjós-
endur standa frammi fyrir einum kosti; allt annað er ókost-
ur. Valið snýst um vellíðan eða efnahagslegt tilræði.
Vitaskuld er heimurinn í lit. Jafnvel ísland er í lit þó
sauðalitirnir séu landanum tamir. Og einhverra hluta vegna
er það svo að liðlega helmingur þjóðarinnar er þeirrar skoð-
unar að skipta beri um stjórnendur samfélagsins. Þessi sama
þjóð er reyndar að því leyti betur sett en franska alþýðan á
fyrri tíð að mega tjá hug sinn í kosningum. Hún er tiltölulega
upplýst og á býsna auðvelt með að mynda sér skoðanir: ólik-
ar skoðanir, andstæðar skoðanir, alslags skoðanir. Hún býr
við lýðréttindi. Það er meira en Loðvík hefði þolað.
Enn er það svo að lýðræðið er spurning um þol. í mörgum
skilningi. Lýðræðislegt óþol tekur á sig margar myndir, með-
al annars þá að geta ekki unnt öðrum þess að hafa aðrar
skoðanir. Þetta lýðræðislega ofnæmi lýsir sér öðru fremur í
því að gera svo lítið úr skoðunum þeirra sem eru ekki á sama
máli að þeir hinir sömu líti út eins og fábjánar í samanburð-
inum. Og þaðan er jafnan stutt í frönsku klisjuna; annað-
hvort haldi menn sig á mottunni og styðji áfram óbreytt
ástand eða rati hreint og beint í botnlausar ógöngur.
Skoðanir eru drifkraftur í lýðræðislegu samfélagi. Opin og
frjáls skoðanaskipti eru þar af leiðandi heilbrigðisvottorð fyr-
ir þroskað lýðræðissamfélag. Þessi mikilvæga umræða sem
hvert þjóðfélag verður að temja sér kallar á umburðarlyndi
og virðingu fyrir skoðunum annarra. Miðað við umræðu síð-
ustu daga mætti ætla að stór hluti íslensku þjóðarinnar, jafn-
vel meirihluti hennar, vilji gera út af við íslenskt samfélag.
Svo er ekki. Þessi hluti þjóðarinnar er ekki brjálaðri en svo
að hann hefur aðra skoðun. Það er ósköp heilbrigt.
Pólitísk umræða hér á landi er meira og minna karp. Alltof
gjarnan víkur pólitísk rökræða fyrir pólitískum kappræðum.
Þeirrar tilhneigingar hefur gætt hjá þaulsætnum ráðamönn-
um að geta ekki skipst á skoðunum við pólitiska andstæðinga
sína án þess að henda í þá ónotum. Þessir menn leggja póli-
tískan ofurþunga á að lýsa syndatlóðinu að sér gengnum.
Þeim er lagið að hræða aðra til fylgis við sig. Og þeir vita sem
er að það virkar. Hinir sem láta sér ekki segjast eru enn að
fikta við lýðræðið. Og fá skammir fyrir.
Sigmundur Ernir
DV
Horfið kosningamál
Fyrir ári voru svokallaðir stjóm-
málaskýrendur flestir sammála því
að hugsanleg aðild íslands aö Evr-
ópusambandinu yrði eitt helsta
kosningamál þeirrar kosningabar-
áttu sem nú stendur sem hæst.
Samfylkingin virtist ætla að keyra
á málið og Framsóknarflokkurinn
undir forystu Halldórs Ásgrímsson-
ar gerði sér dælt við Evrópusinna.
En stjómmálaskýrendumir höfðu
rangt fyrir sér. Umræðan um Evr-
ópusambandsaðild hefur í raun
horfið af málaskrá íslenskra stjóm-
málamanna og í hugum kjósenda
skiptir hún ekki máli - að minnsta
kosti ekki þessar vikurnar. Og
skoðanakannanir benda til þess að
andstaðan við hugsanlega aðild sé
að aukast. Raunar er töluverður
meirihluti þjóðarinnar andvígur
aðild samkvæmt skoðanakönnun-
um. Er nema furða að formaður
Samfylkingarinnar segi að aðild
geti beðið enn um sinn?
Ég fæ ekki betur séð en að svip-
að sé upp á teningnum annars stað-
ar. Kannanir benda til að meiri-
hluti Svía sé andvígur því að taka
upp evruna, þrátt fyrir að flestir
stjómmálamenn, áhrifamenn í at-
vinnulífinu og fjölmiðlar hafi hald-
ið uppi linnulausum áróðri fyrir
því að sænskum krónum verði
skipt út fyrir evruna. Áróðurs-
meistararnir virðast vera að tapa
þessu stríði.
í Bretlandi hefur ríkisstjóm
Verkamannaflokksins ákveðið að
fresta ákvörðunum um aðild að
hinu sameiginlega myntbandalagi.
Þjóðaratkvæðagreiðslu hefur verið
frestað. Formaður Samfylkingar-
innar sagði í viðtali við Morgun-
blaðið að niðurstaða bresku ríkis-
stjórnarinnar kunni að draga „eilít-
ið úr þrýstingnum á að við könnum
í mikilli alvöru inngöngu í Evrópu-
sambandið. En þar er einungis um
frest að ræða. Ég held að Bretar
muni örugglega enda þarna um síð-
ir og Danir og Svíar sömuleiðis. Þá
er óhjákvæmilegt fyrir okkur að
taka upp evru og ganga í Evrópu-
sambandið."
Heimsýn
Heimsýn, félag sem lagst hefur
gegn aðild íslands að Evrópusam-
bandinu, hélt síðstliðinn miðviku-
dag hádegisfund um evruna og var
leitað svara við því hvort það væri
álitlegur kostur að taka hana upp
hér á landi. Aðalframsögumaður
var Ragnar Ámason, prófessor í
hagfræði við Háskóla íslands. Hér
verður gríðarlega fróðlegt erindi
hans ekki rakið efnislega en ljóst er
að athuganir hans á kostum þess og
göllum að taka upp evruna eru
vatn á myllu þeirra sem vara við
því að fóma sjálfstæði landsins í
peningamálum.
Éjölmiðlamenn virðast mér því
miður fremur ginnkeyptir fyrir
hinni sameinuðu Evrópu. Róman-
tíkin mn Evrópusambandið svífur
yfir vötnunum í íjölmiðlum sam-
tímans ekki síður en hjá einstökum
stjórnmálamönnum og flokkum
sem nú vilja sem minnst um málið
ræða í aðdraganda kosninga.
Með svipuðum hætti hef-
ur verið reynt að telja
fólki trú um að upptaka
evrunnar leiði sjálfkrafa
til lækkunar matarverðs
- líkt og ekkert samband
sé á milli skipulags í ís-
lenskum landbúnaði með
tilheyrandi höftum og
matvœlaverðs. Minna
hefur farið fyrir því að
benda á hið augljósa.
En auðvitað eru fjölmiðlamenn
ekki samstíga í þessu frekar en
öðru. Efasemdarmennirnir um
ágæti Evrópusambandsins eru
vissulega til innan raða fjölmiðl-
unga en þeir láta ekki jafnhátt og
aðdáendumir. Svipað virðist upp á
teningnum meðal atvinnurekenda.
Gælur Samtaka iðnaðarins við Evr-
ópusambandið og evruna eru
þekktar. Útgerðarmenn standa hins
vegar harðir gegn aðild. Þannig eru
samtök atvinnulífsins klofin en í
þessu sambandi er þó merkilegt að
samkvæmt könnun Viðskiptablaðs-
ins, sem birt var í febrúar, var
meirihluti stjórnenda á móti aðild.
Spilað á tilfinningar
Þeir sem hæst hafa talað um
nauðsyn þess að taka upp evruna
hér á landi hafa áttað sig á því að
annaðhvort nægja hin hagfræði-
legu rök ekki eða þá að almenning-
ur hefur ekki á þeim þann skilning
sem nauðsynlegur er til að mynda
sér afstöðu. Þess vegna hafa önnur
rök, þar sem reynt er að spila á til-
finningar, verið ofar á blaði.
Reynt er að sannfæra almenning
um að upptaka evrunnar muni
sjálfkrafa leiða til verulegrar
vaxtalækkunar og þá ekki aðeins
hjá fyrirtækjum heldur ekki síður
hjá einstaklingum. Þar með myndu
vextir af húsnæðislánum lækka
verulega og raunar vextir allra
annarra lána, s.s. neyslulána.
Þannig eiga skuldir heimilanna að
lækka. Ekki er minnst á að lágir
vextir á evrusvæðinu eru vegna
efnahagslegrar stöðnunar og at-
vinnuleysis. Auk þess er langt trá
því að það sé sjálfgefið að vextir
verði lægri, eins og kom fram í áð-
umefndu erindi Ragnars Ámason-
ar.
Með svipuðum hætti hefur verið
reynt að telja fólki trú um að upp-
taka evrunnar leiði sjálfkrafa tfl
lækkunar matarverðs - líkt og ekk-
ert samband sé á mUli skipulags í
íslenskum landbúnaði, með tU-
heyrandi höftum, og matvæla-
verðs. Minna hefur farið fyrir því
að benda á hið augljósa. MikUvægt
hagstjómartæki verður tekið úr
sambandi og aðlögunarhæfni efna-
hagslífsins að breyttum aðstæðum
verður stórkostlega skert. Skert að-
lögunarhæfni verður aðeins greidd
með auknu atvinnuleysi þegar gef-
ur á bátinn.
Með svipuðum hætti var reynt
að halda því fram að ísland gæti
gerst aðUi að Efnahags- og mynt-
bandalagi Evrópu án þess að ganga
fyrst inn í Evrópusambandið. Auð-
vitað hefur komið í ljós að þetta
var rangt og aUar hugmyndir um
einhliða upptöku ervunnar em
gleymdar.
Umræðan um evruna og upp-
töku hennar hér á landi er því að-
eins umræða um beina aðUd ís-
lands að Evrópusambandinu með
kostum þess og göUum. Og þeir
sem hallast að því eru um leið tU-
búnir að láta af efnahagslegri
sjálfstjórn þjóðarinnar, ekki aðeins
færa yfirstjórn á nýtingu fiskimið-
anna, heldur einnig láta af hendi
mikUvægt stjórntæki í efnahags-
málum hverrar sjálfstæðrar þjóð-
ar.
Ég fæ ekki betur séð en að um-
ræðan um evruna og Evrópusam-
bandið hafi verið sett á frost - að
minnsta kosti í bUi, og er það í takt
við það sem er að gerast í öðrum
löndum.
íslendingar virðast ekki jafn-
ginnkeyptir fyrir hugmyndafræði
Evrópusinna og í fyrstu mátti ætla.
Þar skiptir að líkindum mestu að
málflutningurinn hefur ekki verið
trúverðugur og á stundum ístöðu-
laus í anda hentistefnu. íslending-
ar hafa aUtaf kunnað fremur Ula
við ístöðuleysi.