Dagblaðið Vísir - DV - 03.05.2003, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 3. MAÍ 2003
11
Skoðun

—
f 5Ct8ii
■ i ■
4 I m m

r* m
1 i 1: ^ Lima &
DV-MYND GVA
var á Sandey
aKjartan Gunnar
Kjartansson
blaðamaöur
Laugardagspistill
Ég er óforbetranlegur fortlðar-
gutlari. Alla mína ævi hef ég verið
að missa af nútíðinni við það að
trega fortíðina. Ég hef aldrei getað
haldið vatni yfir skáldlegum alhæf-
ingum um timann og hverfulleik-
ann: „... því tíminn vill ei tengja sig
viö mig." - segir Jónas Hallgrims-
son i sínu fræga kvæði, ortu á
nýársdag, 1845. T.S. Eliiot orti
sniildarlega um hverfulleikann í
Öskudegi og í Gömlu Ijóði segir
Tómas Guðmundsson:
„Þó vori á ný rís aldrei framar
sá dagur,
sem bar þig til mín og tók þig
aö síöustu frá mér.
Tíminn er dauöur á þeirri stund,
er hann fœöist. ”
Þetta er auðvitað allt saman hin
fullkomna blanda heimspeki og
skáldskapar - snilldin hrein.
Fortíðin minnir á sig
Fortíðardraugar eins og ég verða
auðvitað að halda sinu striki og láta
sem ekkert sé. Því hér stend ég, ár-
ið 2003, og get ekki annað.
En stundum minnir fortíðin á sig
með óvæntum hætti. Hún læðist
kannski inn í hversdagsleikann í
formi angurværs dægurlags sem sló
í gegn þegar ég var fimm eða sex
ára. Lagið gæti verið með Platters
og því smellt á fóninn á einhverri
útvarpsstöðinni. Ég sit þá í bílnum
á heimleið, eftir langan vinnudag,
og kikna í hnjáliðunum af áfengri
nostalgíu.
Fortíðin státar svo af fleiru en
gömlum dægurlögum. Stundum
birtist hún ljóslifandi i gömlum ljós-
myndum. Slíkar myndir geta verið
sára ómerkilegar fyrir flesta sem
berja þær augum en kalla fram
kunnuglegar kenndir, þrár og tíðar-
anda hjá öðrum. Þetta gerðist
reyndar í mínu tilfelli á dögunum
með svo eftirminnilegum hætti að
ég verð eiginlega að gera því dálitil
skO í þessum pistli.
Gömul mynd
Ég var í minni vinnu uppi á DV
að leita að myndefni sem ég átti
erfítt með að finna. Af einskærri tO-
viijun fletti ég upp á umslagi sem
merkt var Sandey. Ég varð forvit-
inn, fór að skoða innhaldið, og hver
var þar þá kominn, nema ég sjáifur,
fyrir aldarfjórðungi á sanddælu-
skipinu Sandey uppi í Hvaifirði.
Ég man vel eftir því þegar Gunn-
ar Andrésson ljósmyndari kom um
borð tO okkar á Sandey fyrir tutt-
ugu og fimm árum, fór með okkur
eina ferð og tók m.a. þessa ágætu
mynd af mér. Ég féO auðvitað í
minn nostalgíutrans þegar ég sá
myndimar, fann hafgoluna leika
um hárið sem ég eitt sinn hafði,
heyrði gamalkunnar drunumar í
dæluvél skipsins, fann olíulyktina
blandast sjávarloftinu, fékk pönnu-
kökubragð í munninn og varð aftur
ástfanginn. Svona getur gömul ljós-
mynd hrist upp í gömlum mönnum.
m.s. Sandey
Sandey var 499 brl. sanddæluskip,
smíðað i HoUandi 1957. Hún var ein-
staklega rennOegt og faUegt skip,
með rómantískri trébrú sem státaði
af stóru eikarstýri, vélasíma úr
látúni og stóru, fomfálegu korta-
borði. Hún var flatbotna en stöðug
og traust í sjó, teiknuð á þeim tíma
þegar bflar og skip höfðu enn hinar
ávölu línur kvenmannslíkamans.
Það var heiðursmaðurinn Krist-
inn Guðbrandsson í Björgun sem
festi kaup á skipinu 1962 en eftir
það var skipið burðarásinn í hinu
merkflega fyrirtæki, Björgun hf.
Ég minnist þess hve nota-
legt það var að koma um
borð á vorin að afloknum
prófönnum, skilja allar
áhyggjur eftir í landi, end-
umýja kynnin við gömlu
sérvitringana sem voru
hver öðrum óborganlegri,
hverfa inn í þetta róandi,
reglufasta og fábrotna starf
og sigla um Sundin blá sem
voru engu lík á löngum
vomóttum.
Sandey hafði helst það hlutverk
að dæla upp byggingarsandi í Hval-
firði, út af KiðafeUi, og dæla efninu
í land inni í Ártúnshöfða á athafha-
svæði Björgunar hf. Auk þess sótti
skipið skeljasand út í Bugt og dældi
honum í land uppi á Akranesi fyrir
Sementsverksmiðjuna.
Kaupmaðurinn og forstjórinn
Ég komst á Sandeyna í gegnum
klíku en þannig gerðust kaupin á
eyrinni í þá daga. Pabbi var kaup-
maður á hominu inni í Kleppsholti
en Kristinn bjó í nágrenninu og
keypti í matinn hjá fóður mínum.
Þetta var áður og um það leyti sem
Kristinn festi kaup á þessu góða
skipi.
Kristni var margt tfl lista lagt, at-
hafnasamur eldhugi og þúsund-
þjalasmiður með margar hugmynd-
ir í koflinum. Stundum var hart i
ári og þá skipti máli að hafa láns-
traust hjá kaupmanninum sínum.
Faðir minn klikkaði ekki á láns-
traustinu og naut þess æ síðan. Þeir
Kristinn urðu aldavinir og faðir
minn sá síðan um aUan kost í skip
Björgunar en þau urðu þrjú þegar
mest var uppleikis.
Óskastarf skólastráka
Það voru mikfl forréttindi fyrir
skólastráka að vera á Sandeynni á
sumrin. Skipið gekk þá aOan sólar-
hringinn enda á vísan að róa með
sandinn. Unnið var tólf tíma á sólar-
hring á sex tíma vöktum, hálfan
mánuð um borð, og síðan fékk mað-
ur vikufrí í landi á fuUum launum
sem voru einstaklega góð. Ég byrj-
aði á Sandey þegar ég var í mennta-
skóla og var þar aUs sjö sumur.
Um sundin blá
Ég minnist þess hve notalegt það
var að koma um borð á vorin að af-
loknum prófonnum, skflja allar
áhyggjur eftir í landi, endumýja
kynnin við gömlu sérvitringana
sem voru hver öðrum óborganlegri,
hverfa inn í þetta róandi, reglufasta
og fábrotna starf og sigla um Sund-
in blá sem voru engu lík á löngum
vomóttum.
Tómas Guömundsson var mitt
uppáhaldsskáld enda hafði enginn
ort af meiri snflld um sundin sem
við sigldum um fjórum sinnum á
sólarhring. Ég kunni ljóðin utan að
í fyrstu tveimur ljóðabókum hans
en ljóð Tómasar, Um sundin blá, í
samnefndri fyrstu ljóðabók hans,
byrjar einmitt á eftirfarandi erindi:
Um vorkvöldin síöla ég sigli einn
um sundin blá.
Til hvíldar er heimurinn genginn
og hljómarnir þysmiklu fallnir í dá.
Um sofanda varir fer viökvœmt bros
meöan vornóttin gengur hjá.
Það fór þvi ekkert á mUli mála að
þetta var minn staöur og mitt starf,
mitt skip og mitt skáld.
Sérvitringasamfélag
Á Sandey vom saman komnir
margir stórkostlegustu persónu-leik-
ar sem ég hef kynnst um ævina. Þar
fór fremstur meðal jafningja, Eggert
Sigurmundsson, stýrimaður og skip-
stjóri, bróðir Siguröar, bónda og
fræðimanns í Hvítárholti. Eggert er
sonur Sigurmundar Sigurðssonar,
héraðslæknis af Galtarætt, en afi Egg-
erts í móðurætt var Eggert á ísafirði,
bróðir Matthíasar þjóðskálds.
Eggert var afar Oialdssamur og
hafði stöðugar áhyggjur af uppgangi
kommúnista: „Það er kominn tími tO,
faktor, að kristnir menn i þessu landi
fari að grípa tfl vopna gegn þessum
skrfl,“ - átti hann tU með segja við
mig. Hann vOdi aðhaldssama fjár-
málastjóm, vfldi banna gjaldeyris-
sóandi sólarlandaferðir og draga úr
óþarfa menningarprjáli.
Eggert kaUaði mig aUtaf faktorinn,
enda var ég stundum að koma kostin-
um um borð yfir vetrartímann. Hann
gaf flestum ný nöfn. EOin hásetinn var
fullkomlega vUjalaus meinleysingi.
Hann var kaUaður Skúrkurinn. Annar
var rammur að afli og hafði fengist við
búskap á Skíðastöðum í Skagafirði. Sá
var Skíöastaöahrammurinn. Eitt sinn
var hjá okkur pUtur frá Marokkó,
dökkur á hörund og múhameðstrúar.
Hann gegndi nafninu Móri.
Jón hét maður HaUdórsson véla-
maður. Hann var orðheppinn og
stríðinn en sagði aldrei styggðaryrði
við nokkum mann. Annar var Rögn-
valdur sem spUaði á harmónikku, en
ekki vel. Eitt sinn var Röggi með
nikkuna um borð að spUa upp á báta-
dekki í blíðskaparveðri og ruglaðist
mikiö. Ekki var hægt að hæla spfla-
mennskunni svo einhver spurði Jón
hvemig honum líkaði. Jón svaraði að
bragði: „Rögnvaldur spflar svo vel að
hann spflar mörg lög í einu.“