Dagblaðið Vísir - DV - 07.06.2003, Blaðsíða 19

LAUCARDACUR 7. JÚNÍ2003 DV HELCARBLAÐ 19
jafnmikið á óvart þessi heimur sem leynist undir yfir-
borðinu. Þótt sjórinn sýnist grár og litlaus þegar horft
er yfir hann eru allt aðrir litir sem taka á móti manni
þegar komið er í kaf. Bleikir steinar á botninum, lokk-
andi brúnir þaraskógar og þessi undarlegi túrkisblámi
sem enginn kafari fær nóg af. í þyngdarleysinu látum
við okkur líða yfir endalausa þaraskóga og skimum
eftir selnum sem lætur bíða eftir sér. Út úr blámanum
skýst loks eitt dýr og adrenalínið fer á blússandi ferð
um líkamann. Og þarna eru fleiri, bæði kópar og full-
vaxta dýr, sem synda í kringum þessar fjórar furðuver-
ur sem komnar eru inn á þeirra yfirráðasvæði vopnað-
ar vatnsheldum myndavélum. Það er undarlegt að sjá
hvernig þessir fituklumpar hreyfa sig í vatninu. Þrátt
fyrir að landselir teljist til smávaxnari selategunda get-
ur fullvaxinn brimill orðið 150 kg að þyngd og 2 metra
langur og það er ótrúlegt hvernig þeir geta komið
þeysandi, svo snarbremsað og snúið sér á punktinum.
Það kemur líka á óvart að þrátt fyrir að landselurinn sé
ljósgrár að grunnlit með dökkum og ljósum flekkjum
eru dýrin þó mjög mismunandi að lit eftir einstakling-
um enda hafa árstíðir, hárafar, kyn og aldur áhrif á lit
þeirra.
Selir með mannseðli?
Það er ekki skrýtið að selnum hefur oft verið lflct við
fólk. Kóparnir með þessi stóru fallegu augu minna
óneitanlega á börn þar sem þeir stara forvitnum aug-
um á mann. Kannski ekki nema von að fólk í Færeyj-
um trúi því að selir séu mannverur sem drukknað hafa
í sjó og þjóðin hafi þess vegna illan bifur á selveiðum.
Hver getur líka drepið þessar fallegu skepnur? Ekki eitt
augnablik óttast maður að dýrin muni gera manni
mein, þó að sögur séu til um grimmd þeirra, sérstak-
lega í garð ófrískra kvenna sem þeir eru sagðir elta
uppi og hrifsi gjarnan úr bátum, rífi á hol og éti fóstrin..
En það er náttúrlega bara ein af endalausum þjóð-
sögum af samskiptum manna og sela sem til eru bæði
í þjóðtrú íslendinga sem og nágrannaþjóða okkar.
Sögurnar eru ekki allar eins grimmilegar og þessi. Ein
af þessum sögum gengur t.d. út á það að einu sinni á
ÆSTIR í LITI:
Selir virðast vera
mjög hrifnir af
skærum litum.
Til að koma í
veg fyrir of
mikla nálægð
var hópurinn
sem svart-
klæddastur.
Myndir: Stefdn
Sveinsson
ári, sumir segja á nýársnótt eða á þrettándanum,
gangi selirnir á land, kasti hömum sínum, öðlist
mannseðli sitt á ný, dansi og skemmti sér á ýmsa lund.
Séu hamirnir brenndir komast selirnir ekki aftur á sjó
út og verða að mönnum.
Selirnir í Hindisvíkinni virðast alla vega vera sáttir
við lífið og tilveruna, sólandi sig í fjöruborðinu, milli
þess sem þeir þeysast gegnum bleikbrúna þaraskóga
og það er ekki hægt að ímynda sér að þeir hafi
nokkurn áhuga á því að tilheyra heimi mannanna. Því
er í raun öfugt farið - við værum frekar til í að synda
áhyggjulaus um þeirra heima, hér neðansjávar í þögn-
inni þar sem tíminn virðist endalaus. Það væri létti-
lega hægt að virða þessar fallegu skepnur fýrir sér svo
ídukkustundum skiptir en eftir tæpan klukkutíma er
loftið á kútunum farið að minnka þannig að það er
tími til kominn að koma sér í land. Upp í fjöruna elta
okkur þrjú stykki og fýlgjast með stirðlegum hreyfmg-
um okkar þar sem við reynum að fóta okkur á hálum
fjörusteinunum, upp á þurrt land þar sem við eigum
víst betur heima.
snaeja@dv.is
SELIRVIÐ ISLAND
• Tvær selategundir lifa við ísland, landselur og útselur.
Þó koma hingað iðulega aðrar selategundir í heimsókn
eins og hringanóri, blöðruselur, vöðuselur, kampselur og
rostungur.
• Mest er af landsel, en honum hefur þó fækkað veru-
lega á síðustu árum. Árið 1980 voru þeir taldir vera um
33.000 en einungis um 14.000 árið 1995. Samkvæmt nýj-
ustu talningum vlsindamanna Hafrannsóknastofnunar
eru landselir um 15 þúsund talsins en útselir einungis um
6 þúsund.
• Landselurinn er fjölkvænisdýr. Fengitfminn er í byrjun
ágúst og fer mökun fram (sjó. Meðgöngutíminn er níu
mánuður og fer því kæping fram á vorin, f maí-júnf. Hver
urta eignast einn kóp í einu og er hann á spena f 4-6 vik-
ur eftir fæðingu. Þótt hann geti strax farið að synda flytur
urtan hann með sér á bakinu eða milli hreifanna og hefur
hann hjá sér á landi. Landselurinn fer úr hárum að kæp-
ingu lokinni og að mánuði liðnum er kominn nýrfeldur.
Þá liggja selirnir á landi en fara samt og ná sér (æti.
• Landselir hafa fram undir sfðari ár verið mikilvægur
hluti næringar manna vfðs vegar um land.Selabændur
nýttu látur og vörðu eftir megni líkt og bóndi gætir
sauðahjarðar sinnar. Þá voru nær einvörðungu kópar
veiddir f net og þeir nýttir eins vel og hægt var. Eftir að
þessi búskapargrein lagðist af eru selalátrin þar með ekki
eins vel varin og áöur og má leiða að þvf Ifkum að þar
liggi ein af ástæðunum fyrir hnignun þessa stofns.
• Fæða landsels er ýmsar fisktegundir, allt frá smásflum
til þorsks,en hún er breytileg eftir árstfmum og lands-
hlutum.
• Leyfilegt er að veiða seli við (sland allt árið en undan-
farna áratugl hefur stöðugt dregið úr selveiðum,einkum
vegna lítils verðmætis afurðanna.
• Víða umhverfis landið er hægt aö skoða seli f sjó eða á
landi. Þeir halda sig oftast í grennd við land, einkum þar
sem þeim stafar hætta af óvinum sfnum, s.s. háhyrning-
um. Hægt er að kfkja á þá (grennd við látur, á sandströnd-
um og skerjum.