Dagblaðið Vísir - DV - 11.06.2003, Qupperneq 16

76 MENNING MIÐVIKUDAGUR 11.JÚNÍ2003
Menning
Leikhús ■ Bákmenntlr ■ Myndllst • Tónlist < Dans
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir
Netfang: silja@dv.is
Sími: 550 5807
Samkynhneigðir og fjölskyidulíf
SAMKYNHNEIGÐ: Háskólaút-
gáfan hefur gefið út Samkyn-
hneigðir og fjölskyldulíf sem
fjallar um þær róttæku breyt-
ingar sem orðið hafa á lífi sam-
kynhneigðra síðustu þrjátíu ár,
breytingar sem loks voru inn-
siglaðar með lögum um stað-
festa samvist árið 1996.SÚ laga-
setning var staðfesting á langri
þróun, leið samkynhneigðra til
sýnilegs ástar- og fjölskyldulífs.
Átján manns hafa lagt bókinni
til efni en hún er fyrsta víðtæka
umfjöllun á íslensku um hlut-
skipti samkynhneigðra,fjöl-
skyldulíf þeirra og félagstengsl.
Hér er að finna fræðilegar
greinar,studdar rannsóknum
og ítarlegum heimildum, svo
og frásagnir lesbía og homma,
barna þeirra og foreldra.
HeSS&KYNHNEIGÐIR
og fjölskyíduLÍF
Kóran
fSLAM: Mál og menning hefur gefið
út Kóran, hina helgu bók múslíma, í
nýrri og endurskoðaðri þýðingu
Helga Hálfdanarsonar. (Kóraninum
eru skráðar opinberanir þær sem
Gabríel erkiengill miðlaði Múhammeð
spámanni, allt frá því hann tók að
boða hina nýju trú árið 610 til dauða
spámannsins árið 632.Sumir hlutar
bókarinnar voru ritaðir meðan Mú-
hammeð var enn á lífi, en ekki allir.
Goðsagnir og goðsagnasmiðir
MYNDLISTA6AGNRYNI
Aðalsteinn Ingólfsson
Ekki er ofsagt að bandaríski listamaðurinn
Matthew Barney hafi komið eins og storm-
sveipur inn í íslenskt myndlistarlíf. Ekki er
langt síðan hann var fjarlæg goðsögn, fasta-
gestur í framsæknum útlendum listatímaritum
sem þorri íslenskra listamanna lætur sér senni-
lega í léttu rúmi liggja. Ein af Cremaster-kvik-
myndum hans rataði síðan inn á kvikmynda-
hátfð hér, þar sem hún var sýnd sem sérkenni-
leg tilraun, úr samhengi við afganginn af lífs-
starfi listamannsins. En fyrir skikkan skapar-
ans, nánar tiltekið fyrir persónuleg tengsl
Barneys við einn helsta sönglistamann okkar,
hefur hann nú innlimað ísland í áðurnefndan
heim; árangurinn er að finna á tveimur hæðum
Nýlistasafnsins við Vitastíg.
Ég verð var við blendin viðbrögð íslenskra
listamanna við Matthew Barney. Til eru þeir
sem vilja flokka sköpunarverk hans alfarið
undir kvikmyndalist eða amrískan sjóbisniss;
ergó sé myndlistarlegt mikilvægi hans tak-
markað. Aðrir eru í senn þrumu lostnir og upp-
fullir með vanmetakennd; spyrja sig hvort hér
sé komin myndlist 21stu aldar og um leið
hvernig dauðlegir listamenn á norðurhjara eiga
að fara að því að keppa við slíka list á jafnréttis-
grundvelli.
Lífsstarfi Barneys er ætlað að mynda heild-
rænan og sjálfhverfan mynd- og hugmynda-
heim sem nefnist Cremaster, eftir vöðva sem
stjórnar hreyflngu eistna í karlmanninum
(listamaðurinn stundaði eitt sinn nám í læknis-
fræði).
Stórmennskubrjálæði?
Þessi heimur birtist okkur ýmist í formi lit-
ljósmynda þar sem Barney og samstarfsmenn
hans koma fram í hinum ýmsu gervum, í sér-
hönnuðum sviðsmyndum eða innsetningum,
með eða án „leikara", ýmiss konar þrívfddar-
hlutum, einstökum og fjölföiduðum, og síðast
en ekki síst í fimm kvikmyndum. Við þetta má
sennilega bæta fimmhundruð síðna sýningar-
skrá, eins konar ritningu, sem gefin var út í til-
efni af yfirstandandi sýningu Barneys í
Guggenheim-safninu, en í henni er að finna
leiðarvísi um innviði þessa heims og hug-
myndafræðina á bak við hann.
Fyrstu viðbrögð margra við
þessum Cremaster-kvikmynd-
um er samt forundran yfir því
hve mikið er í þær lagt. Sér-
hver þeirra lítur út eins og
Hollývúdd-mynd í fullri lengd.
Óhætt er að fullyrða að kvikmyndirnar séu
burðarás þessa myndheims. Og best að segja
það strax að þótt áhorfandinn hafi ekki grænan
grun um það hvað þessar myndir eiga að fyrir-
stilla, þá er nánast fivert myndskeið í þeim svo
sláandi, með slíkum ólíkindum, að ógjömingur
er að slíta sig frá þeim. Þessi myndskeið hverfa
ekki úr sinni, heldur ásækja áhorfandann jafnt
í svefni sem vöku. Það getur undirritaður vott-
að.
Fyrstu viðbrögð margra við þessum
Cremaster-kvikmyndum er samt forundran
yfir því hve mikið er í þær lagt. Sérhver þeirra
lítur út eins og Hollývúdd-mynd í fullri lengd.
Allar bera þær vitni einstökum sannfæringar-
krafti og skipulagsgáfum; upp í hugann kemur
ofvirkur stórmennskubrjálæðingur á borð við
Albert Speer. Raunar er eitthvað stórkostlega
germanskt við allt þetta Cremaster-fyrirbæri;
MATTHEW BARNEY: Kemur eins og stormsveipur inn
til viðbótar verður mér hugsað til Wagners og
Beuys.
Sagan endalausa
Fyrir orð þessa 36 ára listamanns taka nokkr-
ir helstu listamenn í USA að sér undarlegustu
hlutverk í þessum myndum, miðaldra kvik-
myndadíva lætur tilleiðast að koma fram eftir
langt hlé og syngja á ungversku, amerískir
ruðningsboltavellir eru lagðir undir sjónarspil
mörg hundruð klappstýra, tugir kappaksturs-
bfla eru þandir til hins ýtrasta á eyju við Bret-
landsstrendur, saltfjöll eru búin til úti í miðjum
stöðuvötnum f Utah og skýjakljúfum í New
York er breytt í sviðsmyndir. Barney gæti ef-
laust náð langt í pólitík.
Allur þessi efniviður er notaður til marghátt-
íslenskt myndlistarlíf.
aðra og nánast óendanlegra tákngervinga og
myndbreytinga, þar sem hráefnið er ævi og
þroski listamannsins sjálfs, en einnig líffræði
mannskepnunnar og atferli hennar innan og
utan samfélags - með sérstakri tilvísun til hins
mótsagnakennda bandaríska samfélags -
kenndir mannsins, hvatir og þrautir.
Segja má að með þessu hátimbraða sköpun-
arverki vilji Barney skipa sér á bekk með
Wagner og James Joyce, hverra markmið var að
búa til heildstæðan heim - söguna endalausu -
til hliðar við raunheiminn. Þar gæfist almenn-
ingi kostur á að svala andlegum og vitsmuna-
legum þorsta til æviloka. Tekst Matthew Barn-
ey þetta ætlunarverk sitt? Ég skal reyna að svara
spurningunni eftir nokkur ár.
Samvinna tveggja listforma
DANSGAGNRÝNI
Sesselja G. Magnúsdóttir
Laugardagakvöldið 7. júní fór fram dans-
leikhúskeppni Borgarleikhússins og Islenska
dansflokksins. Sýnd voru níu verk sem sam-
kvæmt skilgreiningu á keppninni áttu að geta
flokkast undir dansleikhúsverk. Sérstök dóm-
nefnd valdi þrjú verk til verðlauna auk þess
sem veitt voru áhorfendaverðlaun. Mikil eft-
irvænting ríkti fyrir keppnina og var stemn-
ingin hjá áhorfendum góð enda öll umgjörð
og andrúmsloft atburðarins afslappað og
skemmtilegt.
Dansleikhúskeppni eða dans- og leik-
listarkeppni
Nafnið dansleikhúskeppni var samt vill-
andi og gaf fyrirheit um nokkuð annað en
fram fór. Hugtakið dansleikhús „Tanzteatre"
er þekkt hugtak innan dansheimsins, á rætur
að rekja til Þýskalands og er tengt einstak-
lingum eins og Kurt Jooss, Pinu Bausch og
Henriettu Hom sem kom hingað með flokk-
inn sinn í haust. Dansleikhúsið notar hreyf-
ingar og dans sem grundvaliarþætti listrænn-
ar sköpunar en í útvíkkuðu förmi þar sem
raddbeiting og leikræn tjáning hafa mikil-
vægan sess. Þátttakendur í sýningunum em í
langflestum tilvikum dansarar, mjög vel
þjálfaðir dansarar, en ekki leikarar. Dansleik-
húsformið hefur síðan þróast eða verið tekið
upp víðar og þá með einhverjum áherslu-
breytingum, eins og hjá Dansleilchúsi með
Ekka, en í öllum tilvikum em það lögmál
dansins hvað varðar kóreógrafíu og sterka
SIGRAÐI: Helena Jónsdóttir var vel að sigrinum komin.
hrynjandi sem skiptir máli. Miðað við verkin
sem sýnd vom í Borgarleikhúsinu hefði
keppnin átt að heita dans- og leikiistarkeppni
því sum verkanna höfðu ekkert með dans að
gera, eins og verk Gísla Amar Garðarssonar,
Fjölskylda, og önnur vom fyrst og fremst
hefðbundin dansverk eins og verk Ólafar Ing-
ólfsdóttur, Flugtak. Skipan dómnefndarinnar
hefði líka hæft hugtakinu dans- og leiklistar-
keppni betur því í henni sátu tveir leikstjórar,
leikkona sem hefur dansmenntun og reynslu
í að vinna með dansleikhús og tveir danshöf-
undar.
Sanngjörn úrslit
Helena Jónsdóttir var vel að sigrinum kom-
in fyrir verkið sitt, Open Source. Þar kom
fram sterk kóreógrafía, fmmleg efnistök og
mjög fín frammistaða sýnendanna. Leikar-
arnir gerðu einfaldar hreyfingar sem þeir
réðu vel við og notuðu svo sínar þjálfúðu og
fögm raddir en dansararnir fengu að dansa
og nýta þá tækni sem þeir búa yfir, auk þess
að hefja upp raust sína í einföldum frösum.
Notkun myndbands í bakgmnni styrkti upp-
lifun áhorfenda á verkinu. Það má segja að
þetta hafi verið eina verkið sem nýtti sér
dansþjálfún dansaranna að einhverju marki.
Connection Árna Péturs Guðjónssonar
varð í öðm sæti. Verkið bar þess merki að
höfundurinn er leikari en hann hefur greini-
lega góðan skilning á sterkri kóreógrafíu og
þeirri hrynjandi sem einkennir dansleilchús-
verk, sama hvort notuð em orð eða hreyfing-
ar. Verkið var ftumlegt ieikhúsverk, einfait og
skýrt. Textameðferð hefði mátt vera skýrari
og hreyfingarnar skarpari. í þriðja sæti lenti
Gísli örn Garðarsson með verkið Fjölskylda.
Taka má undir orð dómnefnd-
ar þess efnis að hugmyndin
að keppninni sé frábær og
vonandi verði hér um reglu-
legan viðburð að ræða.
Hér var á ferðinni frumlegt og skemmtilegt
leikhúsverk, byggt á einfaldri og grípandi
sögu. Hvað hugtakið dansleikhúsverk varðar
hafði þetta verk ekkert að gera í keppnina,
hvað þá í verðlaunasæti, en sem hluti af
dans- og leiklistarkeppni var það vel að þriðja
sæti komið þótt önnur hefðu einnig komið til
greina. Þannig var verkið Flight anxiety eftir
Peter Andersson býsna flott. Hugmyndin var
einföld og skýr og komst vel til skila í stfl-
hreinni kóreógrafíu. Hreyfingarnar vom
lýsandi og vel gerðar, auk þess sem textinn
var grípandi og komst vel til skila. Notkun
myndbands í bakgmnni kom lflca ágætlega
út. Verk Ólafar Ingólfsdóttur, Flugtak, var líka
allrar athygli vert, mjög fallegt og grípandi.
Áhorfendaverðlaunin féllu í skaut Guð-
mundi Helgasyni dansara með verkið Partí.
Fyrirsjáanlegur og algjörlega verðskuldaður
sigur því verkið var skemmtilegt, vel gert
hvað varðar umgjörð og val á tónlist og byggt
á skondinni hugmynd. Það er ekki á hverjum
degi sem hægt er að hlæja af innlifun á dans-
sýningum.
Taka má undir orð dómnefndar þess efnis
að hugmyndin að keppninni sé frábær og
vonandi verði hér um reglufegan viðburð að
ræða. Höfundarnir og sýnendumir eiga
einnig skildar hamingjuóskir með frammi-
stöðuna því áhorfendur vom ekki sviknir af
að verja þessu fallega júníkvöldi í leikhúsinu.
Þátttakendur í keppninni voru: Ólafur Egill Egilsson
og Gunnlaugur Egilsson, Háreysti bönnuö; Árni Pétur
Guðjónsson, Connections; Helena Jónsdóttir, Open So-
urce; Jóhann Freyr Björgvinsson, Bláskeggur; Guð-
mundur Helgason, Partí; Peter Andersson, Flight Anx-
iety; Gísli Örn Garðarsson, Fjölskylda; Ólöf Ingólfsdóttir,
Flugtak og Eva María Jónsdóttir, Marta Nordaj og Val-
gerður Rúnarsdóttir, Beðið eftir strætó.