Dagblaðið Vísir - DV - 18.07.2003, Blaðsíða 16

76 FRÉTTIR FÖSTUDAGUR 18.JÚLÍ2003
Garðyrkja
Umsjón: Vilmundur Hansen
Netfang: kip@dv.is
Oft verður tré
úr miúkum kvisti
útivistarskóga þar sem áhersla er lögð á útiveru og að fólk njóti lífsins. Því næst eru það nytjaskóga, sem eiga að gefa af sér timbur og
loks landgræðsluskóga en tilgangur þeirra er að vernda jarðveg og rækta upp örfoka land.
Áhugi á skógrækt hefur aukist
mikið síðustu áratugina og
skógræktarfélög, eldhugar,
sumarhúsa- og garðeigendur
hafa unnið stórvirki í að klæða
landið og árangur starfsins á
eftir að koma enn betur í Ijós á
næstu árum þegar margfeldis-
áhrif ræktunarinnar koma fram.
Talið er að á hverjum degi sé eytt
um þrjú hundruð ferkflómetrum af
skógi, eða um hundrað og tíu þús-
und ferkflómetrum á ári. ísland er
eitt hundrað og þrjú þúsund ferkfló-
metrar að flatarmáli og það tæki því
þrjú hundruð fjörutíu og þrjá daga
að fella skóg sem þekti allt landið. Ef
hafist væri handa 1. janúar væri
verkinu fokið 10. desember sama ár.
Eyðing skóga
Mest er gróðureyðingin í hitabelt-
inu og talið er að um helmingur
skóglendis heimsins hverfi á næstu
áratugum ef ekkert verður að gert og
með sama áframhaldi verður búið
að eyða öllum skógi í þróunarlönd-
unum árið 2020. Regnskógar hita-
beltisins þekja eingöngu um 6% af
yfirborði jarðar en í þeim er aftur á
móti að finna 70 til 80% af öllum
tegundum lífvera sem lifa á jörð-
inni. Eyðing regnskóganna felst því
ekki aðeins í að fella tré, það er
einnig verið að eyða heimkynnum
fjölda dýra, stórra sem smárra.
Talið er að flatarmál skóga á ís-
landi hafi minnkað frá því að vera
þrjátfu þúsund ferkflómetrar um
landnám í um þrettán hundruð fer-
kflómetra. Helstu orsakir gróður-
eyðingarinnar eru eldgos, uppblást-
ur, sandfok, vatnsrof og ofbeit. Allir
þessir þættir eru meira eða minna
samofnir og þegar þeir leggjast á eitt
verður eyðingarmátturinn marg-
faldur.
Þrátt fyrir að gróðurfar á íslandi
sé mun gróskumeira en gera má ráð
fyrir vegna norðlægrar legu landsins
gera stutt sumur og lágur sumarhiti
gróðrinum erfitt fyrir.
Þrjár gerðir skóga
Ræktun skóga þjónar margvísleg-
um tilgangi en almennt er talað um
þrenns konar skóga. Fyrst ber að
nefna útivistarskóga þar sem
áhersla er Iögð á útiveru og að fólk
njóti lífsins. Þá eru nytjaskógar sem
eiga að gefa af sér timbur og loks
landgræðsluskóga en tilgangur
þeirra er að vemda jarðveg og rækta
upp örfoka land.
Gróðursetning er
vandasamt verk sem
vinna þarfafnatni og
alúð.
Til flóm íslands teljast um fjögur
hundmð og sjötíu tegundir há-
plantna en hér á landi geta vaxið
mun fleiri tegundir eins og komið
hefur í ljós með innflutningi
planma. Einangmn landsins er ein
helsta skýringin á því hversu fáar
plöntur vaxa villtar á Islandi. Frá
upphafi skógræktar á íslandi hafa
verið gróðursettar um eitt hundrað
tegundir trjáplanma og hafa margar
þeirra reynst ágætlega. Þrátt fyrir
það mynda aðeins fimm innfluttar
tegundir stofninn að skógrækt á ís-
landi. Þessar tegundir em sitka-
greni, stafafura, lerki, ýmsar víðiteg-
undir og alaskaösp. Birki er eina
tijátegundin sem myndar náttúm-
legan skóg á Islandi og það er einnig
mikið notað í ræktun landgræðslu-
og útivistarskóga.
Rætur þola illa sólarljós
og það tekur plöntur
langan tíma að jafna
sig efþær þorna í sól.
Þegar rækta á skóg er nauðsynlegt
að gera sér grein fýrir tilgangi rækt-
unarinnar og taka tillit til veðurs,
jarðvegsgerðar og annarra umhverf-
isþátta og ákveða tegundir í ffam-
haldi af þvf. Plöntumar verða að
falla vel að landslaginu og velja
verður tegundir sem mynda fallega
heild. Það er fátt ljótara en vandlega
afmarkaðir reitir þar sem barrtré og
lauftré skiptast á í skipulögðum röð-
um eða hólfum.
Gróðursetning
Þegar tré em gróðursett er ekki
nóg að hola þeim niður hvar sem er.
Gróðursetning er vandasamt verk
sem vinna þarf af natni og alúð.
Plöntur sem gróðursettar er af
vandvirkni em fljótari að ná sér, þær
em fljótari að festa rætur og því lík-
legra að plönturnar lifi af fyrstu árin
sem yfirleitt em erfiðust.
Best er að gróðursetja að vori eins
fljótt og auðið er, eða um leið og
frost fer úr jörðu. Tíminn frá miðj-
um aprfl og fram í júní er oftast
hentugur því að þá er mikill raki í
jörðu og plöntumar að vakna úr
vetrardvala. Einnig má gróðursetja
að hausti frá byrjun ágúst og fram
undir mánaðamótin september og
október. Best er að gróðursetja í
rigningu eða skýjuðu veðri.
Áður en gróðursetning hefst þarf
að huga að ástandi girðinga, útvega
verkfæri og skipuleggja útplöntun-
ina. Hvað á að gróðursetja margar
plöntur og hvar á að setja þær nið-
ur? Nauðsynlegt er að geyma plönt-
urnar í skugga þar til þær em settar
niður til að minnka útgufun og
draga úr vökvatapi. Einnig verður
að vökva plöntumar vel áður en þær
em gróðursettar. Rætur þola illa sól-
arljós og það tekur plöntur langan
tíma að jafna sig þomi þær í sól.
Gróðursetja skal skógarplöntur í
skjóli milli þúfna eða steina og gott
er að setja stein við hliðina á kvist-
unum til að skýla þeim fyrir vond-
um veðmm. Ekki má gróðursetja
uppi á þúfum eða smáhæðum þar
sem plöntumar em óvarðar fyrir
veðri og vindum.
Við gróðursetningu skal þess gætt
að plönturnar standi beinar, að ræt-
umar fari vel í holunni og gott er að
blanda búijáráburði saman við
moldina áður en henni er þjappað
gætilega að plöntunni.
Búfjáráburðurinn góður
í einu tonni af búfjáráburði er
um eitt og hálft kfló af kalsíum, eitt
kfló af magnfum og átta hundmð
grömm af brennisteini auk margs
konar snefilefna. Efnasamsetning í
búfjáráburði er mismunandi eftir
fóðmn gripa, afurðum þeirra og
þeim aðstæðum sem áburðurinn
er geymdur við. Nitur eða köfnun-
arefhi í búfjáráburði nýtist yfirleitt
illa vegna þess að það gufar upp
sem ammoníak í geymslu, við
dreifingu og þegar búið er að dreifa
áburðinum á jörðinna. Draga má
úr útgufun niturs með því að
blanda búfjáráburðinn með vami.
Hvítsmári
- lítil
áburðar-
verksmiðja
Hvítsmári (Trifolium repens) til-
heyrir ætt belgjurta en innan henn-
ar er að finna margar mikilvægar
nytjajurtir eins og jarðhnetur, ýms-
ar baunir og lúpínu. Smárinn nýtur
mikillar hylli þeirra sem stund líf-
ræna ræktun vegna getu hans til að
framleiða nitur með hjálp nitur-
bindandi gerla sem lifa á rótum
hans. Rætur smárans hafa góð áhrif
á frjósemi jarðvegs þar sem þær
hjálpa til við loftun hans. Smárinn
vex í valllendi, móum og túnum um
allt land og er víða eins og gamall,
rótgróinn slæðingur. Sagt er að
fjögura blaða smári boði gæfu.