Dagblaðið Vísir - DV - 09.08.2003, Blaðsíða 21

!■
LAUGARDAGUR 9. ÁGÚST2003 0V HÉLéAtiBLÁS 21
breyta eigi samkeppnislögum og lögfesta skýr-
ar reglur um þessi atriði."
Fyrning saka?
- Því hefur verið haldið fram að sakir ein-
staklinga í grænmetismálinu, sem núna er fyr-
ir Hæstarétti, kunni að vera fyrndar. Trygg-
ingafélögin hafa einnig haldið því fram að sak-
ir í því máli séu fyrndar ef nokkrar teljist vera.
Hvernig eru reglur, m.a. varðandi upphaf
frests, tímalengd og annað, um fyrningu saka í
samkeppnismálum, annars vegar einstaklinga
og hins vegar lögaðila?
endum fyrirtækja sem tekið hafa þátt í ólög-
mætu samráði. Varðandi það hversu víðtæk
ábyrgðin er hér á landi og nákvæmlega á hverj-
um hún hvílir vil ég ekkert segja um. Það verð-
ur að fá að koma í ljós í mögulegum aðgerðum
lögregluyfirvalda.“
-1 samkeppnislögunum er ekki kveðið á um
verkaskiptingu eða samstarf milli samkeppn-
isyfirvalda og lögreglu. Skiptar skoðanir hafa
verið, meðal annars hjá Samkeppnisstofnun
og Ríkislögreglustjóra (RLS), um hvenær og
hvernig samkeppnisyfirvöld eigi að vísa mál-
unt til lögreglu, hvernig verkaskiptingu sé hátt-
að þama á milli og hvort lögreglu beri að taka
mál upp að eigin frumkvæði að uppfylltum
nauðsynlegum skilyrðum. Hvað hefur þú að
segja um málsmeðferð og verkaskiptingu milli
samkeppnisyfirvalda og RLS og hvernig er
þessu háttað núna?
„Það er rétt að í samkeppnislögum er ekkert
fjallað um samskipti samkeppnisyfirvalda og
lögreglu, ólíkt lögum sem gilda um sum önnur
stjórnvöld. Vegna vísbendinga um alvarlegt
eðli olíumálsins töldum við ástæðu til að
greina embætti ríkislögreglustjóra frá rann-
sókn okkar. Hlutverk Samkeppnisstofnunar er
að fjalla um brot fyrirtækja á samkeppnislög-
um en að okkar mati heyrir það alfarið undir
lögreglu eða ákæruvaldið að meta það hvort
ástæða sé til að heija opinbera rannsókn á
þætti einstaklinganna í slíkum brotum. Við
töldum eðlilegt að koma upplýsingum til lög-
reglu þannig hún gæti tekið sjálfstæða afstöðu
til þessa. Þetta gerðum við á fundi hjá Ríkislög-
reglustjóra um miðjan júní. Á þeim fundi vildi
lögreglan ekki taka við frumathugun okkar.
Eins og fram hefur komið í íjölmiðlum hafa
menn haft mismunandi sýn á eðli og áhrif
þessa fundar. Ég fullyrði að öll okkar aðkoma
að málinu var rétt og eðlileg.miðað við hlut-
verk Samkeppnisstofnunah )Þessi samskipti
eru nú í ákveðnum farvegi og á ég von á því að
þetta skýrist allt saman innan skamms."
- Snerist þá ágreiningurinn um form en ekki
efni, þ.e. hvernig Samkeppnisstofnun bæri að
haga tilkynningu til RLS og hvort tilkynningin
hefði í raun verið samin út írá einhverjum
óskráðum formskilyrðum?
„Samkeppnisstofnun og lögreglan hafa ekki
verið sammála um hlutverk og skyldur þessara
stofnana hvað þennan þátt áhrærir. Það er
mitt mat að rétt sé að taka til athugunar hvort
„Sektir hafa einnig verið
lækkaðar hér á landi, sbr. t.d.
grænmetismálið.... Ég tel
þessa sekt héraðsdóms í engu
samræmi við alvöru
brotanna."
„Það eru mörg álitamál sem geta komið upp
varðandi fyrningu í samkeppnismálum. I
tryggingamálinu setja félögin fram ýmis sjón-
armið varðandi fyrningu og það verður að
koma í ljóst hvort samkeppnisráð er sammála
þeim. Þar sem málinu er ekki lokið á ég erfitt
með að tjá mig frekar um þetta mál. Eitt al-
mennt atriði vil ég þó nefna. í opinberri um-
ræðu virðast menn líta svo á að fyrningarfrest-
ur hefjist við lok einhvers einstaks samráðsat-
viks. Það er hins vegar langt í frá sjálfgefið. Hér
er hægt að taka dæmi. Fyrirtæki hafa samráð
um að hækka verð í tilboðum í útboði. Á
grundvelli útboðsins er gerður samningur við
eitt samráðsfyrirtækjanna sem gildir í nokkur
ár. Viðskiptavinurinn er því um árabil að
greiða of hátt verð sem byggðist á samráði. Það
standa sterk rök til þess að upphaf fyrningar-
frests sé ekki þegar samráðið á sér stað heldur
þegar ólögmætu ástandi sem leiðir af því lýkur,
t.d. þegar samningurinn fellur úr gildi. Einnig
er það þekkt í samkeppnisrétti að ekki eigi að
líta einangrað á hvert og eitt samráðsatvik
sömu fyrirtækja heldur sem eina samfellda
brotastarfsemi. Upphaf fyrningar á öllu sam-
ráðinu væri þá þegar síðasti verknaðurinn var
framinn."
- Ef tryggingafélögin eru sek um ólöglegt
samráð og sakir reynast fyrndar, er þá ekki
gagnrýniverður drátturinn sem hefur orðið á
rannsókn þess máls frá því hald var lagt á gögn
árið 1997? Hvernig má forðast að rannsókn
mála tefjist svo mjög í framtíðinni, bæði al-
mennt og einkum og sér í lagi ef tafimar geta
skipt máli varðandi fyrningu saka?
„Hér vil ég taka fram að húsleit var ekki hjá
félögunum sjálfum heldur SIT og Islenskri
endurtryggingu. I fyrsta lagi liggur ekkert fyrir
um það að meint brot séu fyrnd. Varðandi
málsmeðferðina verður að hafa í huga að þeg-
ar á árinu 1998 sendi Samkeppnisstofnun
frumathugun þar sem komist var að þeirri nið-
urstöðu að samvinna tryggingafélaganna
varðandi fiskiskipatryggingar færi gegn
ákvæðum samkeppnislaga. Viðbrögð trygg-
ingafélaganna við ftumathuguninni vom að
slíta þessu samstarfi og lauk þeim þætti máls-
ins veturinn 1998.1 kjölfar þessa hófst athugun
á annarri samvinnu félaganna. Um mitt ár
1999 barst erindi frá FIB út af meintu samráði
sem jók talsvert umfang rannsóknarinnar.
Gagnaöflun í málinu lauk í árslok 2000. Félög-
in fengu í hendur ítarlega frumathugun í árs-
byrjun 2002 og gerðu kröfu um frest til sept-
ember sama ár til að koma að andmælum og
það er verið að vinna úr þeim núna. Það er
ljóst að úrvinnsla þessa máls hefúr tekið of
langan tíma og er það miður. Á því eru eðlileg-
ar skýringar. Málið er flókið og mannekla og
annir við önnur stór mál hafa sín áhrif. Við ger-
um allt sem við getum til að ljúka málum með
viðunandi málshraða. Það er hins vegar ljóst
að ef Samkeppnisstofnun á geta til frambúðar
sinnt rannsókn á stórum og alvarlegum mál-
um með fullnægjandi hætti verður að efla
hana."
Ungæðisleg og útópísk gagnrýni
- Hægrimenn gagnrýna sjálfa tilvist sam-
keppnisyfirvalda og hafa íslenskir frjálshyggju-
menn Samkeppnisstofnun mjög á hornum
sér. Segja þeir markaðinn, framboð og eftir-
spum, einan eiga að ráða viðskiptum manna.
Það sé öllum, þar á meðal neytendum, hag-
stæðast til lengdar og telja þeir opinber af-
skipti af viðskiptalífinu mjög til óþurftar.
Hvernig svarar þú slíkri gagnrýni, hver em rök-
in fyrir því að ríkið hefti aljgjört frelsi í viðskipt-
um?
„Ég hef nú satt að segja aldrei skilið þennan
málflutning fyllilega og fundist hann ungæðis-
legur og útópískur. Það er breið samstaða um
það í hinum vestræna heimi að nauðsynlegt sé
að setja fyrirtækjum leikreglur um samkeppni
til að tryggja að markaðshagkerfi skili sem
mestri velferð. Ef það er ekki gert er hægur
leikur fyrir fyrirtæki að bindast samtökum í því
skyni að ná fram okurhagnaði gagnvart al-
menningi. Unt þetta eru fiestir sammála,
nema þeir sem telja að frumskógarlögmál eigi
að ríkja í samfélaginu. í þessu sambandi er sér-
staklega athyglisvert að horfa til þeirra ríkja
sem mest kenna sig við frelsi í viðskiptum.
Hvergi er tekið harðar á samkeppnisbrotum
en í Bandaríkjunum.
„Samtök atvinnulífsins settu
fram tillögur til að veikja sam-
keppnislögin og nú hafa
heyrst þær raddir, t.d. í Við-
skiptablaðinu, að þessar til-
lögur hafi kannski verið fulllit-
aðar afþeim fyrirtækjum sem
sæta rannsókn."
Það er einnig áhugavert hvernig umræða
um samkeppnismál hefur breyst. Þegar sam-
keppnislögin voru samþykkt fyrir 10 árum not-
uðum við fyrstu árin til að vinna gegn sam-
keppnishömlum opinberra aðila og ríkisfyrir-
tækja. Það var verið að niðurgreiða samkeppn-
isstarfsemi og umfangsmiklar opinberar sam-
keppnishömlur voru við lýði. Almennt var
mikil ánægja með þetta í viðskiptalífinu og
jafnvel Verslunarráðið gagnrýndi okkur fyrir
linkind með því að sekta ekki opinbera aðila.
Þegar við fórum að fjalla meira um brot einka-
fyrirtækja kom heldur betur annað hljóð í
strokkinn. Eftir að rannsókn okkar á olíufélög-
unum hófst gerðu sum hagsmunasamtök fyr-
irtækja harða hríð að okkur. Samtök atvinnu-
lífsins settu fram tillögur til að veikja sam-
keppnislögin og nú hafa heyrst þær raddir, t.d.
í Viðskiptablaðinu, að þessar tillögur hafi
kannski verið fulllitaðar af þeim fyrirtækjum
sem sæta rannsókn. Ég held að menn verði að
gæta sín í hagsmunagæslunni og ekki gleyma
því að virk samkeppni er líka mikið hagsmuna-
mál fyrirtækja." fin@dv.is

EOFFfíB
ÍÍU3M
muM
lÉrOC %
REYKJAVÍK • KEFLAVÍK » AKUREYRI