Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.2003, Blaðsíða 20

n rp
■ Cfsr-r mof.nn
20 MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 2003
Fókus DV
Þann 26. desember frumsýnir Þjóðleikhúsið leikritið Jón Gabríel Borkmann eftir Ibsen, sem Qallar um
bankamann sem sekur er um fjárdrátt og verður fjölmiðlafári að bráð. Seinna bíður hann þess að fá
uppreisn æru og reynir að finna leið út úr ógöngunum. Verkið var fyrst sett upp fyrir rúmum hundrað
árum en virðist þó hafa augljósar skírskotanir í nútímann. DV kíkti á æfingu á verkinu í vikunni.
„Frán början?" spyr Ragnheiður Steinþórs-
dóttir leikkona af stóra sviði Þjóðleikhússins.
Hún er íklædd blárri peysu af gerð sem var
vafalaust ekki til um aldamótin 1900 - á þeim
tíma þegar leikritið Jón Gabríel Borkmann ger-
ist - yfir kjól sem vafalaust var það.
„Já, já, frá början," svarar leikstjórinn Kjart-
an Ragnarsson, og Ragnheiður slær Eddu Am-
ljótsdóttur utan undir í fjórða skipti þann eft-
irmiðdaginn.
Hún er þó ekki að slá blessaða konuna
vegna þess að hún hafi fengið nóg af síendur-
teknum æfingum, heldur leikur Edda þjón-
ustustúlku sem hefur reitt hússtýru sína til
reiði. Og ástæðan fyrir því að hún er í klæða-
samsetningu sem gæti flokkast undir tímaleysi
er ekki sú að búið sé að póstmódernísera og
poppa höfundinn Ibsen upp, heldur erum við
stödd á æfingu og allur gangur er á því hvort
fólk er í búningum eða ekki. Sá Ibsen sem ver-
ið er að setja upp í Þjóðleikhúsinu er hvorki
þungarokkari né staddur í íslenskum fírði.
Borkmann er kirfilega staddur á þeim stað og
tíma sem höfundurinn setti hann á.
Þunqir Norðmenn
Bankastjórinn Gefst upp á lífinu.
bak við hneykslisfréttir dagblaðanna. Maður
gæti, fljótt á litið, allt eins haldið að verkið
gerðist í samtímanum.
Ekki ósvipaður bankastjórum í dag
„Ibsen er að skoða það þegar menn fyllast
svo mikilli tilflnningu fyrir eigin mikilleik að
það gengur út yfir allt og alla. Borkmann finnst
hann vera hafinn yfir aðra menn og yfir lög,“
segir leikstjórinn Kjartan Ragnarsson.
Hartn viriðist kannski ekki svo ósvipaður
bankastjórum dagsins í dag?
„Borkmann telur sig vera að gera gott, og
það halda menn líka þegar þeir eru búnir að
margfalda hagnað bankanna. Menn
eru djarfir við að verðlauna sjálfa sig.
Annars var Ibsen alltaf á einhvern hátt
að skrifa um sjálfan sig og hvernig
hann átti það til að íjarlægast fólk.
Hann skrifaði til dæmis ljóð um námu-
mann, en honum fannst stundum sem
hann væri að grafa sjálfan sig ofan í
jörðina."
Ibsen var hvorki bankastjóri né
námumaður, en heldur var hann
þungur á brún og á þeim myndum
sem til eru af honum sést sjaldan bros
í mikilfenglegu skegginu, enda fastur í
ástlausu hjónabandi, rétt eins og Bork-
Hvers vegna leikararnir sletta sænsku er
ekki jafn augljóst. Ibsen var rammnorskur,
þótt leikritið hafi fyrst verið sett upp á
sænsku og finnsku samtímis í Finn-
landi. Líklega er það þó ekki þetta sem
Ragnheiður er að vitna til, en Norð-
menn fyrir tíma Ellings voru heldur
gleðisnauð þjóð og Ibsen skrifaði mik-
ið í anda þess skandinavíska þung-
lyndis sem Bergmann varð seinna
þekktur fyrir. Þannig virðist manni
eðlilegt að menn tali einhvers konar
skandinavísku.
Leikritið Jón Gabríel Borkmann
fjallar um samnefndan bankastjóra,
sem situr átta ár í fangelsi fyrir fjár-
drátt, og varpar ljósi á það sem gerist á
Henrik Ibsen
Þungurá brún að
vanda.
mann. Það mætti halda að vinátta hans við
yngri stúlkur, eftir að hann var kominn yfir
sextugt, hafi glatt hann, en svo virðist ekki
vera; þess í stað varð hann geðveiki að bráð.
Spádómshæfileikar Þjóðleikhússins
Spádómshæfileikar Þjóðleikhússins virðast
umtalsverðir því fyrir rúmum tveimur árum
var verkið Með fulla vasa af grjóti eftir Marie
Jones frumsýnt, og skömmu síðar var maður
handtekinn fyrir að stela kantsteinum leik-
hússins. í haust var tilkynnt að jólaleikrit húss-
ins fjallaði uiö spilltan bankamann, og
skömmu síðar varð allt vitlaust vegna ofur-
launa bankastjóra.
„Þetta sýnir og sannar að eftir öll þessi ár er
Þjóðleikhúsið enn þá með puttana á púlsin-
um,“ segir Rúnar Freyr Gíslason sem fer með
hlutverk sonar Borkmanns. Hann liggur á sóf-
anum og virðist hafa átt erfiða helgi, enda ný-
„Já, já, frá början." Kjartan Ragnarsson leiðbeinir
liðinu.
kominn heim frá London.
„Eru mánudagar erfiðir fyrir Ieikara?" spyr
ég hann samúðarfullur.
„Já, við sýnum sko um helgar," upplýsir
hann mig.
Borkmann sjálfur kemur rétt i þessu inn,
íklæddur fullum 19. aldar bankastjóraskrúða.
„Veit þessi maður eitthvað um leikrit?" segir
hann og bendir á mig. Ég hristi hausinn ótta-
sleginn. Hann lítur mig þungum skandinav-
ískum svip og gengur út. Með hlutverk Bork-
manns fer Arnar Jónsson, greinilega enn í
karakter, en í ár er 40 ára starfsafmæli hans.
Bankamaður deyr
Á sviðinu eru leikararnir að leika, fyrir neð-
an eru hvíslararnir að hvísla, og sviðsmennirn-
ir hlaupa til og grípa stól sem frú Borkmann
hendir af sviðinu. Gervisnjór fellur og Bork-
mann eldri klifrar upp á fjall þar sem hann
deyrlöngum, hægum, skandinavískum dauða.
Fjallið rís undir honum og hækkar með hverju
skrefi, og þegar hann rúllar niður örmagna
finnur maður næstum fyrir grátkverkunum,
þökk sé magnaðri túlkun Arnars. Það gleður
mann að vita að Ibsen var ekki skáld til einskis
og getur enn, eftir hundrað ár, komið manni í
skilning um tilgangsleysi tilverunnar.
valur@dv.is