Dagblaðið - 22.06.1978, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 22. JÚNÍ 1978.
lokuð félög iðnaðarmanna — eins
konar nútima iðngildi — auki lýðræði
i þjóðfélaginu. Þau stefna ekki annað
en til einokunar eins og dæmin sanna
og neytandinn verður eftir sem áður
jafn vanhaldinn af viðskiptum við
iðnaðarmenn sem áður. Skiptir litlu
um kjör hans, hversu jafnt og bróður-
lega gildisbræður skipta feng sínum.
Honum eru ekki ætluð nein áhrif.
Vandi lýðræðisins er ekki sízt
fólginn i því, að allsnægtafólk eins og
Íslendingar á sér allflest óljós mark-
mið.
Það grefur svo undan þeirri
frjálsu samstöðu, sem er forsenda þess,
að saman megi fara lýðraeði og
skipulegt samfélag, en stjórnleysi úr
hófi stofnar lýðræði öðru fremur i
hættu. Einn þáttur í að treysta
lýðræðið ætti þvi öðrum fremur að
vera sá, að endurskoða markmiðin,
m.a. að slaka á velmegunarkröfum,
svo að menn fái tóm til að njóta
hennar og geti um leið rækt lýðræðis-
skyldur betur en ella. En jafnframt
verða menn að gera sér sem gleggsta
grein fyrir, hvar takmörk lýðræðis
liggi, þannig að menn hvorki vanmeti
það né ofmeti.
Kjallarinn
Sigurður Líndal
Tilfærsla
valdsins
Sá vandi að tryggja lýðræðið og þá
um leið að veita athöfn eins og
kosningum einhverja merkingu. er
hvarvetna fyrir hendi i þróuðum
' rikjum. En hér á landi er að auki sér-
stakur vandi, sem enginn virðist vilja
kannast við.
Islenzkt þjóðfélag morar i
þrýstihópum og kveður þar mest að
aðiljum vinnumarkaðarins. Þeir hafa
lögfestan rétt til þvingunaraðgerðn
eins og verkfalla og verkbanna. og
kjarasamningum er veitt lagagildi að
þvi leyti, að einstakir samningar um
kaup og kjör lakari en þar greinir, eru
ógildir. En auk þess hefur það sífellt
færzt i vöxt, að ríkisstjórnir takist á
hendur víðtækar skuldbindingar við
aðilja vinnumarkaðarins um ýmsar
framkvæmdir, svo sem í skatta-,
tryggingar- og húsnæðismálum. Kjara
samningar fjalla þvi ekki lengur
einvörðungu um laun og önnur starfs-
kjör, heldur hreinlega um stjórnmál,
sem rétt væri að kjósa um, ef lýðræðis-
reglum væri fylgt.
Sú fullyrðing heyrist oft, að ekki sé
unnt að stjórna landinu i andstöðu við
verkalýðshreyfinguna og það þykir
bera vitni um stjórnmálahyggindi að
hafa samráð við hana. Hafa nú allir
stjórn tæki við. Þannig reyndist þessi
áróður andstæðinga okkar blekkingar
einar.
Eldsklrnin
Samtökin buðu næst fram til
Alþingis 1974. Þá hafði stjómarsam-
starfið rofnað. 1 þeim átökum
tvístraðist forystulið Samtakanna.
Söngur andstæðinganna hófst á ný.
„Þið eruð vonlaus", sungu þeir í kór.
Við höfðum að visu ástæðu til að vera
ekki bjartsýn um stóran sigur. For-
maður flokksins hafði hætt og tekið
sér frí frá pólitísku starfi eftir litrikan
feril. Tveir aðrir þingmenn flokksins
höfðu lika farið, annar stokkið um
borð til Alþýðuflokksins og hinn
stofnaðeigin flokk. Þessir menn höfðu
í sameiningu fellt vinstristjórnina.
Nú skyldi verulega þjarmað að
Samtökunum. Nú hlutu þó Samtökin
að vera dauð. En kjósendur voru á
annarri skoðun. Samtökin skyldu lifa
og blómgast. Þau áttu miklu hlutverki
að gegna i islenskum þjóðmálum. Til
liðs við Samtökin kom nýtt.fólk. Sumt
ætlaði að visu aðcins að fylla með
Kjallarinn
Kári Arnórsson
eigin persónu skörðin i þingmanna-
tölunni. Þeir stóðu þvi aðeins stutt við.
Samtökin hlutu i þessum kosningum
sína eldskirn. Þau lifðu af kosningar
við alveg sérstakar aðstæður og
minnist ég þess ekki að nokkur flokkur
hafi boðið fram við jafn erfiðar
áðstæður.
Sami áróður
í þriðja sinn
Ný rikisstjórn var mynduð eftir
þessar kosningar. Ekki með sömu
flokkum og 1971. Til þess höfðu Sam-
tökin ekki fengið nægilegt fylgi. Sú
stjórn sem nú var mynduð, stjórn
Framsóknar og Sjálfstæðisflokks,
rcyndist miklu óvinsælli en Viðreisn-
arstjórnin, sem allir voru þó búnir að
fá nóg af. Nú er það enn hlutverk
Samtakanna að fella þessa rikisstjórn
og koma á stjórn sem hinar vinnandi
stéttir geta treyst.
Ennþá er kappsamlega unnið að
þvi að telja fólki trú um, að Samtökin
komi ekki mönnum að. Þeir sem mest
stunda þessa iðju nú eru talsmenn
Alþýðubandalags og Alþýðuflokks.
Þeirra barátta mun að þessu leyti
reynast árangurslitil. Samtökin bjóða
fram i öllum kjördæmum glæsileg
framboð. Undirtektir kjósenda eru
gerzt hér. vegna þátttöku okkar í varn-
arbandalagi Atlantshafsrikjanna. Slikt
er þó ekki eins vist, vegna þeirrar ein-
földu ástæðu, að þjóðir þær, sem eru
innan Atlantshafsbandalagsins eru
ekki bundnar á slíkan klafa sem þær.
er innan Varsjárbandalagsins eru.
Lýðræðisskipulag hinna vestrænu
þjóða er með þeim hætti. að þær geta,
hver og ein. sagt upp varnarsamningi
sinum og samstöðu með tilskildum
fresti. ef þeim þykir ástæða til.
Og þannig var það einmitt, sem
kommúnistar ætluðu að koma íslandi
úr samfélagi vestrænna ríkja, síðast er
þeir áttu aðild að rikisstjórn hér á
landi.
1 marz 1974 höfðu þeir flokkar, sem
stóðu að vinstri stjórninni náð sam-
komulagi um varnarmálin, og sem
byggðist á þvi, að varnarliðið
skyldi hverfa af landi brott í áföngum
— og vera faríð af landinu um mitt árið
1976!
Það var einungis því að þakka, að
Sjálfstæðisflokkurinn vann stórsigur i
þingkosningum 1974, og kom i veg
fyrir, að af þessu yrði. — Og var það
fyrsta verk þeirrar stjórnar, sem nú
hefur stjórnað í fjögur ár, að ganga frá
endurskoðun varnarsamnings við
Bandarikin og tryggja áfram varnir
landsins.
Það ætti engum að dyljast, að
hverju Alþýðubandalagið stefnir i
varnarmálum og utanrikismálum al-
mennt. svo kænlega sem sá stjórn-
málaflokkur undirbýr valdatöku sína
hér með aðstoð erlendra afla. siðferði-
legra og fjármunalegra.
Það er engin tilviljun, að hér er gef-
ið út fréttablað um Sovétrikin og
ábyrgðarmaður þess blaðs. islenzk
kona, skrifar harðorðar baráttugreinar
Kjallarinn
GeirR. Andersen
í frjáls dagblöð til þess að fræða is-
lenzkan almenning um það, hverjir
það séu, sem verði traustasta hjálpar-
hella Íslendinga i hinu nýja „frelsis-
striði" þeirra við að brjótast út úr sam-
félagi vestrænna þjóða.
Það er ekki lengra siðan en hinn 21.
april sl„ að sú íslenzka kona. sem er
ábyrgðarmaður „Fréttablaðs um
Sovétrikin" fræðir landa sina i þessu
blaði (Dagblaðinu) með þessari setn-
ingu: — „Já, og gleymum ekki Kína.
Hvernig hefðu Kinverjar farið að því
að framkvæma byltingu í þvi viðlenda
landi, ef þeir hefðu ekki fengið sovézk
vopn? Og hvernig hefðu þeir farið að
byggja land sitt úr rústum styrjaldar
og byltingar, hefði aðstoð Sovétrikj-
anna ekki komið til? Þetta eru stað
reyndir, sem ættu að vera hverjum
manni kunnar." — Á þennan hátt er
jarðvegurinn vandlega undirbúinn af
■alþýðubandalagsmónnum hér á landi,
og hver trúir því, að undirbúningurinn
þjóni tilgangsleysinu einu?
Ef styrkur Alþýðubandalagsins
verður svipaður I þingkosningunum
og hann var i síðustu sveitarstjórnar
kosningum er enginn efi á, að sá flokk
ur mun knýja á um að taka forystu í
stjórnarmyndun hér með þeini afleið-
ingum. að ógnaröld mun halda innreið
sina. því lengur munu þeir ajiýðu-
bandalagsmenn ekki biða eftir þvi að
leggja lóð sitt á vogarskál umsvifa
Sovélríkjanna um heimsbyggðina, þvi
til þess er ætlazt, að kommúnistar hér
á landi láti ekki sitt eftir liggja.
Fáfræði
eða kæruleysi?
Einn af forystumönnum Alþýðu-
bandalagsins i Reykjavik hefurskrifað
grein í timarit útgáfufélags flokksins.
þar sem hann ræðir um myndun nýrr-
ar og breyttrar „nýsköpunarstjómar"
að kosningum loknum, og verður þar
tiðrætt um „samstjórn stéttanna”. sem
myndi semja frið. meðan verið væri að
koma á „jafnvægi" eins og hann kallar
það.
Formaður sama flokks (Alþ.bl.) birti
hinsvegar yfirlýsingu í málgagni
flokksins. þar sem hann segir. að hug
myndir áðurnefnds forystumanns séu
Alþýðubandalaginu með öllu óviðkom-
andi!
Þaðereinntittsvona sem kommún-
istar vinna hvarvetna. Ummæli og
yfirlýsingar eru settar frani á ýmsurn
vettvangi. til þess að fólk. hinn al-
menni borgari. átti sig aldrei fyllilega á
flokkar gefið yfirlýsingar í þessum
anda — meðal annars verið talað um
kjarasáttmála og þjóðarsátt I því sam-
hengi.
En hvað merkir þetta?
Smátt og smátt er verið að flytja
stjórnmálin úr Alþingi inn á
samningafundina.
Þegar sú þróun er metin verður að
hafa i huga eftirtalin atriði:
1 fyrsta lagi er i reynd ekki verið að
hafa „samráð” við neinn, heldur miklu
oftar verið að taka við úrslitakostum,
sem fylgt er eftir með þvingunum eins
og útflutningsbanni, olíubanni,
allsherjar- eða fámennisverkföllum,
eftir þvi hvað vænlegast þykir hverju
sinni. Hér verður að minna á. að það
er fullkomin fjarstæða að tala um
frjálsa samninga á vinnumarkaði eins
og oft er gert. 1 öðru lagi eru hags-
munasamtök vinnumarkaðarins
ólýðræðisleg. Þau lúta mjög fáum
lagareglum um innri stjórn, þar á
meðal reglum sem tryggja lýðræði í
ákvörðunum. I þriðja lagi eru þau
ábyrgðarlaus i þeim skilningi, að þau
visa frá sér þeim vanda, sem þau
stofna til. Þarf varla að minna á yfir-
•lýsingar þeirra um stöðvun at
vinnulífs, ef rikisstjórn og Alþingi leysi
skki vandann á þann hátt, sem þau
geti sætt sig við — og þá staðreynd, að
verkalýðshreyfingin hefur velt úr sessi
tveimur vinstri stjórnum á siðast-
liðnum tuttugu árum. Samráð við
launþegasamtök er I reynd enginn
raunhæfur kostur vegna sundurþykkis
þeirra og forystuleysis.
Ríkisstjórn og Alþingi geta raunar
einnig visað frá sér ábyrgð eins og
dæmin sanna, þar sem látið sé undan
þvingunum.
Ef marka má framangreindar yfir-
lýsingar umsamráð við launþegasam-
tök felur það í sér. að eftir kosningar
verður setzt að samningum um þau
(stjórn)mál, sem nú að að heita að
kosið sé um, við aðilja, sem hafa ekk-
ert umboð frá kjósendum, bera enga
ábyrgð gagnvart þeini og vaida ekki
verkefnum sinum.
Sýnist því hrifningarleysi margra
kjósenda auðskilið og sú spurning
fyllilega réttlætanleg: Til hvers er
verið að kjósa?
Siguróur Lindal
prófessor.
mjög góðar. Hlaupastrákarnir. sem
höfðu það hlutverk að sá fræjum
úlfúðar og tortryggni innan Sam-
takanna, eru nú á braut. Þeir hafa
haslaðsér völl þarsem meiri voru um-
svifin, meiri voru fjárráðin og frama-
vonirnar meiri. Við það að losna við
slika fugla hafa Samtökin orðið
innbyrðis miklu sterkari.
Samtökin hafa að formanni einn
sterkasta leiðtoga sem þjóðin á nú á
stjórnmálasviðinu. Þau munu undir
hans forystu sanna einu sinni enn að
söngurinn um ónýtu atkvæðin er
falskur.
Okkar hlutverk
Flokkur sem heyr sina baráttu við
þær kringumstæður að eiga ekki fyrir-
fram kjörna fulltrúa á Alþingi eins og
hinir flokkarnir. hlýtur að þurfa að
vanda mjögsína vinnu. Hann byggir á
drengskapogárvekm i hvivetna. hann
stundar ekki pólitísk hrossakaup né
selur skoðanir sinar fyrir súpudisk.
Hann ástundar heiðarleik i
viðskiptum, bæði við kjósendur og þá
þeim áætlunum, sem í gangi eru í það
og það skiþtið. Einungis hinn flokks-
bundni meðlimur kommúnista getur
áttað sig á, hvað cr i bigerð. þcgar um-
mæli eru höfð uppi. svipuð |reim er
aðofangreinir.
Kommúnistaflokkamir eru lokaðir
flokkar og raunar veit enginn. nema
þeir sem eru i innsta hr: ’ - iætl-
unin er hverju sinni. þvi áætlanir eru
samræmdar i höfuðstöðvunum. ui út-
færðar og skilgreindar i hverju landi.
eftir þvi sem aðstæður skapast þar.
Það er þvi hvorki fáfræði eða kæru-
lcysi. sem er orsökin að hinum mis-
munandi ummælum hinna tveggja
forystumanna Alþýðubandalagsins
um mynduri rikisstjórnar að kosning
um loknum hér á landi. með Alþ.bl.
sem þátttakanda.
Stefnan er skýrt mörkuð af hálfu
Alþ.bl.-manna. Sá flokkur hefur lagt
mikla fjármuni og vinnu i kosninga-
undirbúning sinn og forystumenn
hans munu hafa þær skipanir. að leng-
ur verði ekki beðið með að hafa for-
göngu um myndun rikisstjórnar á ís-
landi verði Sjálfstæðisflokkurinn ekki
það leiðandi afl. sem hann hcfur verið.
sakir fylgisstyrks sins.
Það má hins vegar til sanns vegar
færa, að fáfræði og kæruleysi kjós-
enda sjálfra. hinna almennu borgara
þessa lands. má um kenna. ef Alþýðu-
bandalagið kæmist i þá aðstöðu að
verða leiðandi afl um stjórnarmyndun
hér á landi. og atburður. sem yrði þess
valdandi. að ekki yrði aftur snúið það-
an i frá.
Vegna þeirrar upplausnar, sem hér
hefur skapazt i efnahagsmálum. at-
vinnumálum og þjóðarsamstöðu. fyrir
tilstilli æsingamanna og öfgafullra for-
ystumanna verkalýðsmála. er jarðveg-
flokka, sem hann starfar með. Hann
metur af sanngirni það sem gert er og
lætur þá njóta sem vel vinna. Hann
þorir að taka ákvarðanir og standa eða
falla með þeim. Samtökin byggja á
trausti fólksins, aö það meti framlag
þeirra í islenskri þjóðmálabaráttu.
íslenska þjóðin þarf’ ætið á traustum
mönnum að halda i sinni forystu. Ekki
síst nú er mikil þörf fyrir hæfa
forystumenn. Við stöndum á barmi
gjaldþrots. Efnahagslegt sjálfstæði
riðar til falls. Við þurfum þvi menn
sem þjóðin getur treyst til að forystu
um leiðir út úr þeim erfiðleikum. Sam-
tökin leggja þar sitt lóð á vogarskál
með heilsteyptri stefnu og heiðarlegri
pólitík. Lát þú ekki, kjósandi góður,
hræða þig frá því að leggja þjóð þinni
það besta lið sem þú getur. Liðsinni
þitt er fólgið í því að gera sigur
Samtakanna sem stærstan. Liðsinni
þitt felst í því að styðja þá menn sem
best geta leitt þjóðina á farsæla braut.
Liðsinni þitt er þátttaka í heiðarlegri
pólitík.
Kári Arnórsson
skólastjóri.
urinn mjög svo heppilegur ef ekki sá
æskilegasti fyrir valdatöku kommún-
ista. eins og ávallt er stefnt að. áður en
til slíkrar byltingar er stofnað.
Ef svo illa skyldi takast til. að slík
yrði raunin hér á landi, rúmum þrjátíu
árum eftir að ísland hlnut sjálfstæði
sitt að fullu. er enguöðru umaðkenna
en kæruleysi og fáfræði. einmg for-
ystumanna þess stjórnmálaafls, sem
öðru fremur hefur verið treyst til þess
að vera á verði og halda uppi fræðslu
og áróðri gegn þeirri hættu. sem því
fylgir að sýna undanlátssemi og
„sanngirni" í samningum við komm-
únista og auka þannig áhrif þeirra i
landinu.
Fornaldarvinnubrögð i kosninga-
urdirhúninei. svo sem með meira og
minna imynduöum eyrnamerkingum
einstaklinga i skrár og handbækur eins
og flestir íslenskir stjórnmálaflokkar
hal'a gert árum saman skipta engu um
fylgisaukningu. og eru þau gagnslaus
meðöllu.
Um ágæti eða agnúa prófkjöra skal
ekki rætt hér, en þó mun það mála
sannast. að slikt fyrirbæri er ekki sá
ávinningur að flokksfylgi, sem sumir
höfðu ætlað — og er þvi betur heima
setið en af stað farið í þeim efnum.
Utanrikismálin eru og verða einn
stærsti þátturinn i kosningabaráttunni
að þessu sinni. hvað sem efnahagsmál-
unt liður. Ekki sizt munu utanríkis-
málin verða i sviðsljósinu. þegar til
stjórnarmyndunar keniur, eftir kosn-
ingar, og þar verður einungis valið
milli Sjálfstæðisflokksins og ábyrgrar
stefnu þess flokks í utanrikis- og örygg-
ismálum og þeirrar ógnarstjómar, sem
kommúnistar hafa skuldbundið sig til
aðkoma á hér á landi.
(íeir R. Andersen.