Dagblaðið - 01.12.1978, Blaðsíða 6

6
✓
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1978.
Landinn reddar málunum
Guðmundur Halldórsson frá Bergsstöðum
Þar sem bændumir brugga í friði
Örn og Örlygur, 1978,204 s.
Þær eru orðnar nokkuð margar
afþreyingarbækurnar, aðallega ástar-
og hasarbækur, sem komið hafa út hér
á landi á undanförnum árum. Það sem
einkennir þessar bækur framar öðru er
að höfundur beinir athygli sinni að
einum afmörkuðum þætti mannlífsins
og þar með einfaldar hlutina talsvert
mikið. Slik frásögn gæti haft yfir sér
raunsæislegan blæ ef höfundarnir
héldu sig niðri á jörðinni en þvi er ekki
að heilsa. Þeir stækka þennan ákveðna
þátt og magna svo mjög að hann,
svifur I skýjum, ofar öllum mann-
legum veruleika, auk þess sem önnur
mannleg vandamál eru gleymd og
grafin. Með þessu móti hafa höf-
undarnir í raun og veru skapað ákveð-
inn veruleika sem er cinungis til i bók-
unum sjálfum en hefur að geyma sára-
litla skírskotun til þess Iraunveruleika
sem við hversdagsfólkiö upplifum.
Allt lífifl er landi
Sú bók sem hér er fjallað um er
hvorki ástar- né hasarsaga en hún sver
sig til sömu ættar. Hún er um bruggun
á landa meðal fátækra bænda fyrir
norðan á seinni hluta 4ða áratugar
þessarar aldar. í sögunni er lögð slík
ofuráherzla á þessa iðju, bruggunina,
og það sem er hennar eðlilegur fylgi-
fiskur, drykkjuna, að aörir þættir
mannlífsins verða útundan. Það er
bruggað og svallað um daga og nætur
og yfirleitt virðist ekkert vera hægt að
gera nema pelinn- sé á næstu grösum.
Eftirfarandi tilvitnun er eins konar
mottósögunnar:
„Ætli mennirnir séu fullir? sagði
Stefán með skilningsríku brosi.
— Auðvitað eru þeir drukknir, ■
svaraði Fjólmundur, hvernigættu þeir
að vera öðruvísi.” (s. 170).
„Búsorgir"
Hvernig skyldi svo búskapurinn
ganga hjá þessum þyrstu bændum?
Nú, hann lýtur að sjálfsögðu i lægra
haldi fyrir brugg- og drykkjuáráttunni.
Búin eru vanrækt, „tök bænda á
búskapnum hafa slaknað”. (s. 104) En
þótt búin séu að niðurníðslu komin þá
er það ekkert til að hafa áhyggjur út
af:....þótt umhirða og viðskilnaður
bónda við hey sín gætu ekki talist góð
á haustdegi, stóð það honum ekki fyrir
rósemi. Móbrún augu full af kátínu
gáfu andliti hans hugnæman svip.
óháðan fjármunarökum”. (s.8) Einu
rökin sem þessir fátæku smábændur
láta sig skipta eru landarök og þeir
óttast það eitt að þynnast upp.
Krepputfmar
Þessi ofuráherzla á bruggunina
verður því fáránlegri þegar haft er í
huga að sagan er látin gerast á kreppu-
tímum. Að vísu er látið að því liggja
að þrír bændur græði á brugginu, en
ekki getur sá gróði verið mikill þvi sagt
er í sögunni að annar hver maðuri
bruggi, hinir hafa væntanlega ekki
áhuga á landa, og fátæktin er svo
mikil að „fólk getur ekki eingang
keypt sér koppa undir rúmin sin. . .”
(s.9) Við fáum enga mynd af harðri
lífsbaráttu sveitafólksins á þessum
eymdartímum, allt víkur fyrir brugg-
standinu. Heimsstyrjöldin síðari er
fyrir skömmu hafin en hverjar skyldu
vera þyngstu áhyggjur bænda út af
henni: „Verstur djöfull ef flutningar
tepptust, sykur og aðrar nauðsynjar
flyttust ekki lengur til landsins. . .”
(s.22) Sykurinn til bruggunar er auð-
vitað mikilvægari en allt annað.
Bók
menntir
(s.112) Slíkur er mátturinn og dýrðin
landans.
Aðrar persónur bókarinnar eru
óljósar, sumar reyndar hálfgert huldu-
fólk, eins og Gunnlaugur gamli sem
birtist nokkrum sinnum í sögunni, þá í
kindaleit, vel mjúkur eins og vera ber.
Inn i allt þetta hágöfuga bruggstand
treður höfundur „ástar”-sambandi
barna þeirra Páls og Fjólmundar. Sú
frásögn er óttalega daufleg og í engum
tengslum við aðra þætti bókarinnar.
Hún bætir engu við söguna heldur
verkar sem óþarfa útúrdúr.
Skrif uð af
bónda
Það vekur furðu mina að bóndi
skuli hafa ritað sögu jafnraunveru-
leikafirrta og þessa. Manni væri nær
að halda að hún væri skrifuð af ein-
hverjum sem litt hefði komist i
snertingu víð sveitalífið. Sú einföldun
og upphafning á lífi fólks upp til
sveita, sem er að finna I þessari bók,
ýtir undir þá skoðun.
Tryggvi Gunnarsson
Tryggvi Gunnarsson
Persónur
Aðalpersónur sögunnar eru
nábýlisbændurnir Páll á Þverá og
Fjólmundur I Vesturhlið. Fáleikar eru
með þeim bændum og er orsökin sú að
þeir eru tveir aðalbruggarar sveitar-
innar og eiga af þeim sökum í harðri
samkeppni um viðskiptavini. Fjól-
mundi er lýst sem manni jarð-
bundnum er bruggar í gróðaskyni til
að geta siðar meir byggt sér nýjan bæ.
Páll á Þverá er andstæða Fjólmundar.
Hann svífur mjög í lausu lofti og
„bruggar ekki til að græða peninga,
heldur til að kæta mannlífið.” (s.33)
Fyrir hann er bruggunin hugsjóna-
starf, hvernig var ekki mannlífið áður
en landinn, hið mikla töfralyf, var á
hvers manns vörum: „.. . tómlegt og
gleðisnautt. . ., jarðarfararsvipur á
hverju sem gekk: Þetta rann mér til
rifja og ég fór að brugga. Sérðu svo
ekki breytinguna, látlausar manna-
ferðir og kveðið á öllum vegum.”
Spekingar á
rammaverkstæðinu
Um sýningu Rudolf Weissauer f Galierí
Guflmundar, Bergstaflastrœtí 15
Sumir góðir fuglar koma með sumri,
aðrir koma og fara allan ársins hring.
Einn þeirra síðarnefndu er Rudolf
Weissauer myndlistarmaður, heim-
spekingur og óforbetranlegur íslands-
vinur. Hann er ekki fyrr kominn i
höfn en hann hreiðrar um sig hjá forn-
vini sínum og listmiðli, Guðmundi
Árnasyni að Bergstaðastræti 15. Þar
festir hann nýjustu myndir sínar upp
á vegg ásamt nokkrum eldri og
hreiðrar svo um sig í sófanum hjá
Guðmundi og þar líður svo timinn við
hrókasamræður, pípureykingar og
kannski örlitla brjóstbirtu. Þangað
koma helstu hugsuðir bæjarins til að
skiptast á skoðunum við Guðmund og
Rudolf og eru þar klifin flest andans
fjöll.
Eðlileg
endurnýjun
Sýningar eru svo uppi svo lengi sem
nokkur vill berja þær augum — það
sem selst er þegar tekið niður og annað
sett upp í staðinn. Þannig endurnýja
hlutirnir sig eðlilega. Nú gæti Rudolf
sýnt hvar sem er, vel þekktur sem
hann er viða um Evrópu — á myndir
t.d. I Museum of Modern Art i New
York og á fleiri stofnunum sem i
hávegum eru hafðar. En rammaverk-
stæði Guðmundar er miðpunktur hins
plastiska og byggilega heims hvað
Rudolf snertir og þar, i þeim andlega
ljóma sem stafar af gestum, vill hann
hafa myndir sínar hangandi. I þetta
sinn sýnir hann samsafn af grafík og
pastelmyndum frá hringferðum
umhverfis landið á skipi síðastliðið ár.
Við sjáum höfn eftir höfn, umkringda
háum fjöllum, hver þeirra með eigin
hrynjandi. Þetta eru viðfangsefni sem
henta Rudolf hreint ágætlega. Þar
getur hann teflt saman himni og jörð
og brotið þau upp með lóðréttum
áherslum, möstrum, reykháfum,
turnum og krönum — en slíkar and-
stæður hafa löngum verið listamann-
inum aðskapi.
Hlaðnar
myndir
l pastelmyndum hans er að finna
aðra hreyfingu en áður. Fyrr byggði
hann myndir sínar upp með löngum
og næstum letilegum linum, með
snöggu rissi og litblettum í bland. Nú
eru myndir hans hlaðnar upp með
snöggt dregnum einingum. En hið
myrka og dularfulla andrúmsloft er
enn að finna í þessum verkum — við-
brögð Rudolfs við íslensku landslagi.
Á sýningunni eru nokkur eldri verk —
Madonnur listamannsins sem ég kalla
svo — höfðinglegar og nær klassískar
meyjar teiknaðar með breiðum linum
og svo stöku landslagsmynd frá fyrri
tið. Rudolf er i list sinni eins og gamalt
og gott vín — verður Ijúfari þvi eldri
sem hann verður. Ég veit að hann
kann að meta þessa samlíkingu.
r' " ... ......... <
S^DEMPARAR
STÝRISDEM PAR AR
Fjölbreytt úrval af STEERLINE stýrisdemp-
urum fyrirliggjandi, fyrir framdrifsbíla, m.a.
JeepBlazer, Trailduster, ICH-Scout II, GMC
— Jimmy, Wagoneers, Cherokee og Land
Rover
J. Sveinsson £r Co
Hverfisgötu 116 Rvík.
Bílabrautir
ísex mismunandi stœröum.
Einnig alls konar aukahlutir svo sem bílar, teinar, hraða-
stillar o.fl. Póstsendum samdœgurs.
LEIKFANGAVER
KLAPPARSTÍG 40. SÍM112631
Rudolf Weissauer