Dagblaðið - 01.12.1978, Blaðsíða 23
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1978.
27
r
s|
w
Höfundur: Jökull Jakobsson.
Flytjendun Leikfélag Þorlákshafnar.
Stjórnandi: Kristbjörg Kjeld.
Leikmyndasmiður: Gylfi Gíslason.
Ljósastýrir: Jón Pétur Guójónsson.
í leikskránni er góð grein eftir
Þorstein ö. Stephensen um höfundinn
og Pókók, sem er fyrsta leikhúsverk
Jökuls, frumsýnt hjá Leikfélagi
Reykjavikur snemma árs 1961 og fór
Þorsteinn Ö. Stephensen þá meö
aðalhlutverkð: Jón Bramlan, þrefald-
an forstjóra með meiru.
Ég leyfi mér að vitna lítið eitt i
þessa grein:
„ — — Ég man við unnum vel að
þessu verki, kannski ekki sist vegna
Myndlist
Af æfingu á Pókók f Þorlákshöfn.
N
POKOKIÞORLAKSHOFN
þess að við fundum hve mjög það
þurfti á áhuga okkar að halda. Þetta
var frumsmið höfundarins í leikrita-
gerð og bar þess þó nokkur merki."
Síðar vitnar Þorsteinn i leikdóm
Ásgeirs Hjartarsonar í Þjóðviljanum á
þessa leið: „----Allt eru þetta að
sjálfsögðu æskubrek (missmíði sem
hann hafði tínt til áður í greininni.
G.D.) efnilegs manns, fjörsprettirnir
og gáfurnar leyna sér ekki.--” Síð-
an spáir Ásgeir afreksverkum í
leikritun frá hendi Jökuls Jakobssonar
og þykir það allt hafa sannast, og þvi
betur sem árin liðu, aldrei betur en
með síðasta verkinu: Syni skóarans og
dótturbakarans.
Sjávarafli
og menning-
aráhugi
Ennfremur segir Þorsteinn Ö. i
grein sinni núna:
„Það gladdi mig þegar Kristbjörg
Kjeld sagði mér að Leikfélag Þorláks-
hafnar ætlaði að setja upp Pókók. Þeg-
ar ég heyri þann stað nefndan, finnst
mér alltaf að þar muni vera mikið af
þvi tvennu sem okkur er nauðsynleg-
ast, sjávarafla og menningaráhuga."
Það er auðvelt að renna stoðum
undir þessa hugmynd leikarans góða,
Þorsteins ö. Stephensens: Leikfélag
Þorlákshafnar, sem stofnað var 1970,
hefur á sinni stuttu ævi fært upp eftir-
talin leikverk: Ár 1971: Kvöldið fyrir
sumarleyfið og Hættuleg tilraun. —
Leikstj. Guðjón IngiSigurðsson. 1972:
Pétur kemur heim eftir Leslie Sands
og Góðir eiginmenn sofa heima eftir
Walter Ellis. Leikstjóri Eyvindur
Erlendsson. 1973: Skammvinn sæla
eftir Sam Bate, leikstj. Sigurður Karls-
son. 1975: Skírn eftir Guðmund
Steinsson (frumflutningur verksins —
hafði ekki áður verið sett á svið),
leikstj. Sigurður Karlsson. 1976: Þrír
þættir: Knall eftir Jökul Jakobsson
Friðs'æl veröld eftir Svövu Jakobs-
dóttur og Ómar kemur heim eftir
Agnar Þórðarson, leikstj. Vernharður
Linnet, ennfremur: Venjuleg
fjölskylda eftir Þorstein Marelsson,
leikstj. Haukur J. Gunnarsson. Þetta
var frumflutningur verksins. 1977:
Legunautar eftir Þorstein Marelsson
— hópvinna undir verkstjórn
Vernharðs Linnets. 1978: Pókók eftir.
Jökul Jakobsson, leikstj. Kristbjörg
Kjeld.
Frumsýning þessa leikrits í Þorláks-
höfn var sunnudaginn 26. nóvember
sl. og stendur til að fara hingað og
þangað með sýningamar áður en
lýkur. Pókók er fyrsta leikritið sem
Kristbjörg Kjeld leikstýrir utan
Reykjavíkur.
Drifkraftur
Mér er sagt að sterkasti drif-
krafturinn í Leikfélagi Þorlákshafnar
sé Vernharður Linnet, enda er hann
formaður félagsins. Hann er kennari
við grunnskólann í Þorlákshöfn. Krist-
björg sagði mér að kjarninn I leikhópi
hennar þarna séu kennarar og hún var
mjög hrifin af áhuga fólksins og
dugnaði. Kristbjörgu sjálfa þarf ég
ekki að kynna: Sérhver íslendingur
þekkir hana sem eina allra
mikilhæfustu leikkonu þjóðarinnar nú
á timum. Mér hefur lengi fundist hún
frábær. Hún hefur starfað sem fast-
ráðinn leikari hjá Þjóðleikhúsinu
síðan 1958.
Áður en ég vík nánar að Pókók á
fjölum Félagsheimilisins i Þorlákshöfn
ætla ég enn að vitna í grein Þorsteins
Ö. Stephensens. Hann segir:
„— — Annars er ánægjulegt til
þess að hugsa hve iðkur, leiklistar er
orðin almenn um allar landsins
byggðir. Áreiðanlega hefur útvarpið
með sínum leikritaflutningi stuðlað
mjög að þeirri þróun Og svo það. að á
síðustu árum hafa komið fram margir
ungir og efnilegir höfundar.---Þvi
má þó ekki gleyma. að löngu áður en
útvarp og höfundar urðu til, bjuggu
menn til leiksýningar i sveitum og
kaupstöðum landsins. Fyrir öllu var
að fá að leika. Þetta finnst mér, með
meiru, renna stoðum undir þá skoðun
mína að Islendingar séu gæddir
miklum dramatískum hæfileikum.”
Farsastíll
Hér er ekkert ofsagt. Um 1895 var
til dæmis kappsamlega iðkuð leiklist
austur í Hvolhreppi í Rangárvalla-
sýslu. Fyrir henni stóðu læknishjónin,
Ólafur Guðmundsson og Margrét
Ólsen. Þá var móðir min 10 ára gömul
Systir hennar, Valgerður Guðmunds-
dóttir, 10 árum eldri, var ein aðalleik-
konan. Móðir mín fékk að standa bak
við tjöldin meðan leikritin voru æfð, i
stofu læknishjónanna, og hún lærði
Guðmundur Daníelsson.
öll hlutverkin utan að og mundi þau
alla ævi. Oftsinnis í bernsku minni
flutti hún mér þessi leikrit i heilu lagi
og stældi um leið rödd og látbragð
hvurrar leikpersónu. Þetta voru
danskir gamanleikir með söngvum,
þýddir og staðfærðir af Ólafi lækni, en
Margrét kona hansæfði leikfólkið.
Svo sem fyrr er drepið á var Pókók
fært upp af Leikfélagi Reykjavikur
1961. Síðan hefur það hvurgi verið
leikið fyrr en núna — að Leikfél.
Þorlákshafnar velur sér það að
verkefni undir stjórn Kristbjargar.
Fákæn
og óspillt
Pókók er skopleikur i „farsastil" —
reyfari i leikformi, hraður, með
mörgum góðum „bröndurum". Þetta er
háð og spott um fjáraflamenn, allt frá
Litla-Hrauns-smáþjófum, upp í hæst-
virta stórsvindlara i verslun og verk-
smiðjurekstri. Góðhjörtuð, fákæn og
óspillt bóndadóttir úr sveit kemur við
sögu, rík fegurðardroltning, sem er
orðin hundleið og þreytt á öllum lífs-
gæðum broddborgaranna og heimtar
að komast i slagtog með stórglæpa-
mönnum, þ.e. manndrápurum og
bankaræningjum, líkt og ungfrú
Patricia Hearst, sællar minningar.
Aðalvandinn við uppfærslu slíkra
leikverka sem Pókók er að meta hvað
langt eigi að ganga i að skrumskæla
sjálfan veruleikan — hvursu miklar
ýkjur verkið þoli án þess að missa
þann ádeilubrodd, sem vissulega er i
þvi falinn. Auðvitað er áhugamanna-
leikflokki, þar sem súmir eru algjörir
byrjendur í listinni, hægara um vik að
„ofleika” en fara vandrataðan
meðalveg. Ég álít að Jón Bramlan,
sem teljast verður aðalpersónan í
Pókók. leikinn af Ingis Ingasyni, sé til
dæmis keyrður í heldur of háum gir.
Óli sprengur, fyrrv. Litlá-Hraunsfangi,
leikinn af Kjartani Guðmundssyni,
var ágætur þangað til undir lokjx) að
hann dalaði, einkum vegna þcss að
hann kunni textann sinn ekki nógu
vel. Gauja gæs — Bergþóra Árna-
dóttir — var að minurn dómi jafnbesta
persóna sýningarinnar, annað hvort
vegna hlutverksins cða hæfilcika
sinna, kannski hvors tvcggja.
Kraftur og
leikgleði
Smáglæpamennirnir, Kiddi gufa
(Torfi Áskelsson) og Stjáni moj
(Hjörleifur Brynjólfsson) voru ágætir i
sinum frekar auðveldu hlutverkum.
Annars treysti ég mér ekki til að
fara út i mannjöfnuð meðal
leikaranna, ég þekki þá ekki, veit ekki
hvurjir cru vanir og hvurjir byrjendur,
hef ekki samanburð á frammistöðu
þeirra í þessu verki og einhvurju öðru
sem þeir kunna að hafa leikið í, ekki
heldur samanburð við leikfélagsfólkið
sem sýndi Pókók árið 1961.
Þorlákshafnarhópurinn i heild var
fullur af krafti og leikgleði, og hann er
til margs vís, ef framhald verður á
þjálfun hans og menntun. Ég er viss
um að Kristbjörg Kjeld hcfur verið
mjög góður leiklistarkennari í Þorláks-
höfn og að nemendur hennar þar eru
næmir.
Leikmyndasmiðurinn, Gylfi Gisla-
son, er greinilega frumlegur og list-
fengur i sinni grein. Vernharður
Linnet, sem i Pókók leikur eins konar
hálfbjána í lögreglubúningi, cr öflugur
leiðtogi þessa unga leikfélags —
maður ómissandi á hvurju heimili.
Guðniundur Daníelsson.
Beethoven á toppnum
Svo virðist sem Beethoven sé í efsta
sæti vinsældalista klassískar tón-
listar um allan hinn vestræna heim, ef
marka má könnun sem nýlega var
gerð á vegum breska blaðsins Sunday
Times. Fór hún fram þannig að frétta-
ritarar blaðsins i London, New York,
Paris, Berlin, Róm og Moskvu tóku
saman lista yfir hljómleika í helstu
hljómleikahöllum þessara borga,
þ.á m. Royal Festival Hall og Fil-
harmóníunni í Berlín. Siðan voru tölur
lagðar saman og þá kom í Ijós að Beet-
hoven var vinsælastur í ölium þessum
borgum, nema New York, merkilegt
nokk — en þar skreið Schubert fram
úr honum. Fast á hæla Beethovens
fylgdu svo Mozart, Brahms og
Tschaikovsky og Mahler var mjög á
uppleið.
Þjóðleg
sérkenni
Eins og vænta mátti, eru þjóðleg
sérkenni á nokkrum þessum
vinsældalistum. Elgar er við þá 10
hæstu i London, Vivaldi og Respighi
(gosbrunnatónlist hans sjálfsagt. . .)
eru i fimmta og sjötta sæti i Róm,
Debussy er i fimmta sæti í Paris og
Hans Werner Henze er i sjötta sæti í
Berlín. Svo er býsn af rússum á
Moskvulistanum, en þar er Beethoven
einnig vinsælastur. Þeir sem skipu-
leggja hljómleika segja að áhugi á
Mahler fari vaxandi, einkum vegna
kvikmyndar Viscontis „Dauði i
Feneyjum”. Hér fylgir svo listinn yfir
efstu sæti á þessum lista i hinum ýmsu
borgum. London: 1) Beethoven 2)
Mozart 3) Mahler 4) Brahms 5)
Dvorak, New York: 1) Schubert 2)
Beethoven 3) Brahms 4) Tschaikovsky
5) Mahler, París: 1) Beethoven 2)
Mozart 3) Stravinsky 4) Schubert 5)
Brahms, Berlin: 1) Beethoven 2)
Mozart 3) Stravinsky 4) Dvorak 5)
Brahms, Róm: 1) Beethoven 2) Schu-
mann 3) Brahms 4) R. Strauss 5)
Vivaldi, Moskva: 1) Beethoven 2)
Tschaikovsky 3) Shostakovitsch 4)
Mozart 5) Brahms.
íslendingar
með svipaðan
smekk
Þess verður að gæta í þessu sam-
bandi að nútima tónlist er yfirleitt ekki
leikin i Rússlandi og þá helst eftir
yngri menn frá Austur-Evrópuríkjun-
um. Tónlistargagnrýnendur telja að
það saé i New York, Paris og London
sem helstu nýjungar i tónlist séu
viðraðar.
Nú gerði DB það að gamni sínu að
taka saman þá klassísku tónlist sem
flutt hefði verið af Sinfóníuhljómsveit
íslands síðastliðin 3 ár, að þessu
starfsári meðtöldu og þá kom i Ijós að
við fylgjum dyggilega tónlistarsmekk
annarra Vestur-Evrópuríkja — erum
kannski trúaðri en þcir trúuðustu í
þessum málum. Nú verður þess einnig
að gæta að hljómsveitin er ekki
Ludwig van Beethoven
nægilega stór til að geta fengist við
mörg verk tónskálda eins og Mahlers,
Bruckners og Berlioz og því hlýtur
þeirra er að gæta minna en annarra
tónskálda. En í samantekt DB virðast
vinsældir klassiskra tónskálda á
íslandi vera eitthvað á þessa leið: I)
Beethoven 2) Mozart 3) Brahms 4)
Tschaikovsky 5) Schumann. Þarna
hefur Beethoven mikla yfirburði, enda
er dagskrá þessa vetrar að miklu leyti
helguð honum. Litlu munar svo á
Mozart og Brahms.
•A.l.